حامیان عرضه اولیه

به طور كلی ارزش یك واحد اقتصادی بستگی به عملكرد كلی آن دارد، لذا ارزش یكایك دارایی‌های آن در ارزیابی سهام یك شركت را نمی‌توان به‌طور مطلق انجام داد و به‌ناچار ارزیابی سهام باید در چارچوب توافق آگاهانه خریداران و فروشندگان در یك مقطع زمانی خاص و با در نظر گرفتن شرایط زمان و مكان صورت‌ گیرد. روش‌های قیمت‌گذاری سهام عموما به‌عنوان زیربنا و معیارهای مورد قبول برای تعیین حدود قیمت، به منظور رسیدن به توافق نهایی بین خریداران و فروشندگان با توجه به اطلاعات و آگاهی‌ها و یا حداقل به‌عنوان شروع چانه‌زنی به‌كار گرفته می‌شود.
وضعیت محیطی و اقتصادی ایران، با توجه به تحولات مسائل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و عوامل اقتصادی نظیر وجود تورم، نحوه تفكر، شیوه عملكرد مدیریت و سایر عوامل می‌تواند نتایج عملكرد قبلی و كلی یك واحد تجاری را تغییر داده و در آینده تكرار نشود و یا بعكس، به‌علت بروز شرایط جدید، تغییرات اساسی در قدرت سودآوری بنگاه ایجاد كند. ارزیابی دقیق سهام یا به‌طور كلی واحدهای اقتصادی از لحاظ فنی با مشكلات مواجه هستند. پس ارزش‌گذاری هر شركت نه كاملا عینی است و نه صددرصد ذهنی، باید هر دو پارامتر را در نظر گرفت. در همین رابطه چشم‌انداز آتی اقتصاد و صنعت برای خریداران بسیار مهم است و می‌تواند قیمت را تحت تاثیر قرار دهد. ضمن اینكه ارزش یك شركت می‌تواند برای مالك و بازار یا ارزش منصفانه، متفاوت باشد.
با توجه به موارد فوق‌، اگر از سهام شركت‌هایی كه برای اولین بار وارد بورس می‌شوند استقبال می‌شود و در همان زمان از خرید سهام شركت دیگری استقبال نمی‌شود (با توجه به اینكه هر صنعتی همیشه متقاضیان مخصوص خود را دارد) به‌نظر نگارنده نحوه قیمت‌گذاری اولیه سهام می‌تواند علت اصلی آن باشد و سپس شرایط و زمان در آن دخالت دارد. مثلا نمی‌شود در یك زمان محدود سهام شركت‌های خوبی مثل «مپنا» و «مس» و «فولاد مباركه» در بورس عرضه شوند، ولی از سهام «مپنا» استقبال نشود. می‌توان گفت قیمت‌گذاری «مپنا» اشكال دارد و اگر باز هم با این قیمت‌ها عرضه شود، فكر نمی‌كنم از این سهم استقبال شود. بهای این سهم نه آن چیزی است كه عرضه شد و نه آن چیزی است كه عمده خریداران متقاضی آن بودند. فكر می‌كنم در جلسات عمومی كه توسط مپنا برای معرفی شركت دعوت شده بودند، كارشناسان كم و بیش به رقم آن اشاره كرده بودند و جو بازار می‌توانست برای فروشنده سهام در مقایسه با قیمت‌گذاری آنان یك «چراغ راهنما» برای تعیین حدود قیمت با عرضه یا عدم‌عرضه سهام باشد. البته موارد دیگری هم وجود دارد كه از این سهم استقبال نشده (از جمله بحث عدم تقسیم سود كه با توجه به افزایش سرمایه از محل سود انباشته در ۴ماه ابتدای سال ۱۳۸۶ یك نكته مثبت تلقی می‌شود نه یك عامل منفی)، ولی غیرواقعی بودن قیمت سهام علت اصلی عدم استقبال از این سهام بوده است. اگر فروشنده، قیمت سهام این شركت را بیش از رقم‌های منطقی موجود در بازار می‌دانست، پس می‌توانست با عرضه یك تا ۲درصد سهام با قیمت پایین‌تر اقدام كند. سپس با شناساندن بیشتر پتانسیل‌های موجود آن شاهد رشد قیمت آن باشند كه متاسفانه انجام نشد. اما در مورد قیمت مس و فولادمباركه، به نظر نگارنده قیمت مس و فولاد مباركه خوب بود، ولی آنچه پس از عرضه اولیه حائز اهمیت است و باید درشان یك شركت بورسی بزرگ باشد كه سهم زیادی از بورس را از آن خود كرده و جزو بزرگ‌ترین شركت‌های بورس است. تعیین حامی و حمایت‌كننده به طور مستقیم یا غیر مستقیم از سهام است كه هرچه به موقع و سنجیده‌تر عمل شود، بهتر است و ما همه می‌دانیم كه عده‌ای نوسان‌گیر هستند و در حال و هوای سیاسی اقتصادی كشور تحمل آنان كم شده و به سود ۲ تا ۳درصد سود هم بسنده می‌كنند. قبلا در عرضه‌های اولیه برای نوسان‌گیرها، سود بیشتر معنا داشت و تحمل آنان بیشتر بود، ولی با شرایط حاضر ریسك خود را كاهش داده‌اند و با ۲ تا ۳درصد سود، یكباره فروشنده می‌شوند. وعده‌ای نیز با آنان همراه می‌شوند كه این رویه با این تفكر به زیان بورس است و در هیچ جای دنیا به این روش عمل نمی‌شود، هرچند ابزارها و بسترهای دیگری برای سرمایه‌گذاری‌ها و هدایت پول‌های سرگردان فعلا نیست و در صورت وجود بسترهای دیگر، كمتر شاهد این رویه‌ها خواهیم بود. بعد از عرضه اولیه سهام در شركت‌های بورسی چگونه می‌توان ارزش آنان را حفظ كرد. اگر حمایت كننده‌های شركت‌های بورسی به خصوص شركت‌هایی كه عرضه اولیه دارند، به موقع بازارگردانی كنند، بسیار با اهمیت است مثلا اگر برای فولاد مباركه حامی وجود داشته باشد و این حامی فعال باشد باید در روز اول كه عده‌ای بدون دلیل واقعی سهام خود را عرضه كردند، سهم را جمع می‌كرد و حتی خریدار سهام می‌شد، وضعیت سهام شركت فولاد مباركه بسیار بهتر از آنچه هست می‌بود. هر چند بازار از حقوقی‌ها انتظار بیشتری دارد و بازار سرمایه توقع عرضه سهام پس از دو روز را از حقوقی‌ها انتظار نداشت و آن را عجولانه و غیر كارشناسی می‌داند و این می‌تواند یكی از نكات مهمی باشد كه با اطلاع‌رسانی به موقع و ارائه اطلاعات شفاف ثبات منطقی سهام را حفظ كرد.

مرتضی علی اكبری

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد