CB عظیم‌ترین مولد برق جهان

هنگامی که باران رحمت خداوند به همراه آذرخش‌های نورانی و رعد و برق‌های عظیم به این کره خاکی نازل می‌شود، همه‌ی مخلوقات در شگفت‌ وتحیر از این نمایش باشکوه عظیم‌الهی می‌ماند، ولی همین نمایش با شکوه برای خلبان‌ها چیزی جز کابوس و وحشت نیست، چرا که انرژی حاصله آزاد شده از همین رعد و برق‌ها می‌توانند تا ۰۰۰/۱۰۰ میلیون ولت برسد، انرژی‌ای که در عوض چند ثانیه می‌تواند یک جت بوئینگ ۷۴۷ را به خاکستری مبدل سازد، لذا رعد و برق یک تهویه جدی برای خلبانان در طی مراحل پروازی به شمار می‌رود. که از ابری به نام کمولینبوس (CB) ایجاد می‌شود.
اصولاً رعد به صدائی گفته می‌شود که در نتیجه گرم و یونیزه شدن هوا بر اثر عمل برق تولید می‌شود که این خود در نتیجه گرمای از برق هوای بین دو توده ابر منبسط شده می‌باشد و لذا در امتداد برق یک موج تراکم را منتشر می‌سازد، صدای رعد را می‌توان از فاصله‌ی ۲۵ کیلومتری شنید ولی واضح است که هرچه فاصله ابر تا زمین کمتر باشد، این صدا با شدت بیشتری شندیده خواهد شد، همچنین در اثر برخورد دو قطعه ابر با بارهای مثبت و منفی با یکدیگر، بین دو ابر تخلیه الکتریکی صورت می‌گیرد و پدیده‌ای بدنام برق به‌وجود می‌آید، موقعی که برق ایجاد می‌شود گاهی شدت جریانی به قدرت ۰۰۰/۲۰۰ آمپر و درجه‌ای معدل ۰۰۰/۲۰ درجه‌ی سانتیگراد تولید می‌کند.
رعد و برق در کلیه مناطق کره‌ی زمین و در هر زمان ظاهر می‌شود، هر چند بعضی مناطق و موقعیت‌های خاص آمادگی رشد برای تشکیل طوفان رعد و برق TS) ۲ را دارند، برای نمونه می‌توان به قسمت‌های جنوب غربی ایالات متحده و مناطق تحت نفوذ خلیج مکزیک که مرتباً بخار آب را به مناطق فوق تغذیه و طوفان‌های رعد و برق در آن مناطق مکرراً ایجاد می‌شود، اشاره نمود، همچنین در مناطق حاره‌ای و استوائی خلبان هر روز مواجه با این پدیده خشمگین جوی می‌شود، به‌علاوه بد نیست بدانین که طبق تخمین‌های موثق که هر زمان در روز کره زمین حدود ۲۰۰۰ و در هر روز حدود ۴۵۰۰۰ طوفان رعد و برق در اتمسفر کره‌ی زمین رخ می‌دهد.
زندگی یک طوفان رعد و برق را به سه مرحله تقسیم‌بندی می‌کنند:
۱) مرحله ساخت Buliding Stage
در این مرحله نیروی بالا باتر مال منجر به حرکت عمودی هوا می‌شود و در همین حین، هنگامی که دمای هوا به نقطه شبنم می‌رسد، بخار آب به قطرات ریز آب و کریستال‌های یخ تبیدل می‌شود که همین امر منجر به آزاد شدن گرمای نهان می‌شود لذا حرکت عمودی و رشد ابر بیشتر می‌شود.
دراین مرحله بر اثر نیروهای بالابر شدید ۳۰۰۰) پا بر دقیقه) معمولاً بارش وجود ندارد، به‌علاوه این مرحله بر باد محلی اثر نخواهد داشت ولی به‌علت تکمیل عمل چرخش عمودی هوا و ریزش هوای سرد در فاصله‌ی دورتر اثر آن بر باد محلی محسوس می‌شود.
۲) مرحله بلوغ Mature Stage
هنگامی که قطرات، آن‌قدر درشت و بزرگ می‌شوند که Up Draft دیگر قادر به تحمل آن‌ها نیست PPTN شروع می‌شود و یک حرکت رو به پائین نسبت به هوای اطراف به‌وجود می‌آید که نشانه‌ی مرحله بلوغ می‌باشد در این مرحله نیروی بالا افزایش می‌یابد و به ۶۰۰۰ (ورود به ۱۲ کیلومتر در ساعت) پا در دقیقه می‌رسد، بدیهی است که اگر هواپیمائی در این نوع از ابر بیفتد چه اتفاقی رخ خواهد داد. همچنین نیروی پائین به فاصله از این مرحله ۲۵۰۰ پا در دقیقه می‌باشد. در مرحله بلوغ، ابر CB ممکن است، به ارتفاع ۲۵ هزار تا ۳۵ هزار پا (بالاتر از ۱۰ کیلومتر) برسد و گاهی ارتفاع بعضی CBهای خطرناک تاتر و پاپاز و یا حتی فراتر از آن می‌رود و در لایه‌ی اولیه استراتوسفیر (۵۰ تا ۶۰ هزار پائی) پخش می‌شود Lightning یا رعد و برق در این مرحله از ابر کومولوینبوس (CB) نیز صورت می‌گیرد که می‌تواند بر اثر گرمای ناگهانی تولید شده و شاخه‌های درختان، مصالح ساختمانی و موجودات زنده‌ی آن محدوده را نابود سازد.
همچنین همین رعد و برق‌ها باعث ایجاد اختلال در ناوبری یا سیستم ADF نیز می‌شود، بدین صورت که موزون نشانگر ADF به جای آنکه به bearingهای ایستگاه زمینی (Noo) عکس‌العمل نشان دهد نسبت به فلش‌های Lightning، عکس‌العمل نشان می‌دهد که به این حالت در اصطلاح Thunder storm Effect گویند.
۳) مرحله‌ی میرائی و ناپدید شدن ابر CB:
هنگامی که مرحله Mature ادامه می‌یابد، هوای موجود در بالا گسترش می‌یلبد و بارش صورت می‌گیرد، تدریجاً Domn draft شروع به گسترش دراین مرحله می‌کند و Up draft کم‌کم ضعیف می‌شود و در نهایت هنگامی که این سیکل به Down draftهای مداوم تبدیل گردد مرحله Dissipating و یا میرائی شروع می‌شود، لازم به ذکر است که در مرحله میرائی به‌دلیل رشد زیاد ابر و برخورد آن با لایه‌ی پایداری از هوا، با دمای سطح بالا به نوک ابر و به صورت Down Wind برخورد می‌کنند .
یک مشکل سندانی به‌وجود می‌آورند ولی این شکل لزوماً به متوله‌ی پراکنده شدن Thunderstom نیست چرا که آب وهوای شدید و خطرناک در این مرحله و در این شکل از ابر هم می‌تواند وجود داشته باشد. مدت زمان کلی چرخه زندگی یک ابر CB بین نیم ساعت تا یک ساعت و یا کمی بیشتر است و زمان معمولی رشد و بلوغ آن حدود ۲۰ دقیقه خواهد بود. .

حمیدرضا

منبع : مجله پرواز