بازار سرمایه در سالی که گذشت

بازار سهام كشور در سال ۸۵ به مانند هر سال با اتفاق ها و حوادث طبیعی و غیرطبیعی، اشك ها و لبخندها، سرما و گرما، سود و زیان، فراز و فرود، حضور و غیاب مدیران و شركت ها، تشویق ها و اعتراض ها و مهم تر از همه میزبان اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی و حضور شركت های مشمول این اصل در تابلوهای معاملاتی بود. در اینجا به بررسی تحولات بازار سهام در سال ۸۵ پرداخته شده است.
سال ۸۵ در شرایطی بورس ۴۴ میلیارددلاری به پایان رسید كه به تعداد ۳ میلیون سهامدار (۵درصد از جمعیت كشور) چندان افزوده نشده اما همین سهامداران در برابر زیان ۹ صدم درصدی سال ۸۴ با میانگین سود ۲۹ درصدی مواجه شدند و حتی برخی از فعالان خوش شانس در طول یك سال بازدهی های میان ۳۰ تا ۷۰ درصدی را از بازار گرفتند و حرفه ای های بورس نیز مانند گذشته به سود كمتر از ۱۰۰ درصد رضایت ندادند.
از سوی دیگر فعالان حقیقی و حقوقی در سال ۸۵ نشان دادند بعد از سه سال از گذشت موضوع پرونده هسته ای ایران چندان توجهی به آن نكرده و فارغ از جریان های سیاسی خارجی به دادوستد سهام در تالارهای اصلی و فرعی در تهران و شهرستان ها پرداختند كه خود نكته مهمی بود. چرا كه در سال های گذشته با كوچك ترین خبر و واكنشی در حوزه پرونده هسته ای، سهامداران اقدام به فروش سهام و گریز از بازار می كردند، اما بعد از ۳ سال بیش تر سهامداران پی بردند این موضوع نمی تواند و نباید به آسانی اقتصاد كشور را با افزایش ریسك روبه رو كند. به همین دلیل می توان گفت با بی توجهی سهامداران به اخبار منفی و تهدیدهای خارجی سطح هوشمندی كلیت بازار نسبت به سال های گذشته افزایش یافته است.
● اجرایی شدن بخش هایی از قانون
از دیگر اتفاق های مهم سال ۸۵ می توان به اجرای بخشی از قانون بازار اوراق بهادار (مصوب آذر ۸۴) اشاره كرد. هر چند برای اجرای مفاد قانون ۴ ماه (تا پایان اردیبهشت ۸۵) مهلت داده شده بود، اما با توجه به گستردگی بازار سرمایه و تغییر ساختار بورس این مدت زمان چندان كافی به نظر نمی رسید. با این همه در طول سال ۸۵ شركت سهامی بورس به عنوان بالاترین مقام اجرایی بازار سرمایه كشور تشكیل و راه اندازی شد و بیش از ۶ هزار نفر از سهامداران حقیقی در تركیب سهامداران آن حضور یافتند. با تشكیل شركت بورس دو حوزه عملیات و اجرا بعد از حدود ۴۰ سال از یكدیگر جدا شدند و هر یك از دو بخش سازمان بورس و اوراق بهادار و شركت سهامی بورس به وظایف خود پرداختند.
در روزهای پایانی اسفندماه نیز با برگزاری مجمع هیأت مؤسس شركت بورس كالای ایران مقدمات راه اندازی این شركت نیز فراهم شد كه با تأسیس این شركت دو مجموعه بورس فلزات و كشاورزی در یكدیگر ادغام خواهند شد و این شركت از سایر محصولات و اوراق مبتنی بر كالا پذیرایی خواهد كرد.
● میزبان اجرای اصل ۴۴
اما مسلماً مهم ترین و اصلی ترین رویداد سال ۸۵ برای بازار سهام عرضه سهام نخستین شركت مشمول اصل ۴۴ قانون اساسی یعنی شركت ملی صنایع مس ایران بود كه همزمان با سالروز ۴۰ سالگی بورس ۲۹۰ میلیون برگ سهم «فملی» در تالار فرعی بورس به فروش رسید و بدین ترتیب سهام نخستین شركت مشمول اصل مهم ۴۴ قانون اساسی وارد بورس شد.
این اتفاق در شرایطی رخ داد كه سهام شركت مپنا (مدیریت پروژه های نیروگاهی ایران) كه قرار بود در تیر و مرداد ۸۴ در بورس عرضه شود بعد از یك سال و نیم وقفه در روز سه شنبه مورخ ۱۵ اسفند ماه ۸۵ در تالار فرعی عرضه شد و اما به دلیل شرایط پیرامونی و همزمان عرضه این سهم با عرضه سهام فولاد مباركه و همچنین ماهیت شركت، سهام آن به فروش نرفت كه با بازتاب هایی در محافل رسمی و آكادمیك روبه رو شد.
این اتفاق در حالی روی داد كه همزمان با ۴۰ سالگی بورس با عرضه سهام فولاد مباركه به عنوان دومین شركت مشمول اصل ۴۴ دو ركورد بازار سهام شكسته شد. ركورد اول مربوط به میزان سرمایه یك هزار و ۵۸۰ میلیاردتومانی این شركت است كه تاكنون چنین شركتی با این میزان سرمایه وارد بورس نشده بود و این شركت عظیم درواقع سه برابر شركت هایی چون ملی مس، بانك پارسیان، ایران خودرو، سایپا و... است.
ركورد دوم به میزان عرضه اولیه سهام شركت ها مربوط است كه با توجه به برنامه عرضه ۷۹۰ میلیون برگ سهم «فولاد» (معادل ۵ درصد از كل سهام ۱۵ میلیارد و ۵۸۰ میلیون سهمی) چنین حجمی از عرضه سهام در تاریخ ۴۰ساله بورس مشاهده نشده بود. این درحالی است كه در نخستین روز عرضه سهام فولاد در روز یكشنبه مورخ ۲۱ اسفند ۴۷۴ میلیون برگ سهم فولاد به قیمت هر سهم ۱۹۰ تومان به فروش رسید كه با توجه تعداد سهام شركت ارزش جاری فولاد به ۲ هزار و ۹۶۰ میلیاردتومان بالغ شد و موجب شد كه ارزش جاری بازار سهام به حدود ۴۴ میلیارددلار برسد.به هر حال بازار سهام كشور در شرایطی به پایان رسید كه برآیند همه این فعل و انفعالات در میزان بازدهی بازار سهام خلاصه می شود.
● شاخص چه می گوید؟
شاخص كل بورس كه همان دماسنج بازار سهام است در طول سال ۸۵ (تا تاریخ ۱۵ اسفند) با افت و خیزهای متعددی مواجه شد و در برابر سقوط چند صدواحدی در تیرماه (به دلیل بازگشایی نماد شركت ها بعد از تقسیم سود و مجامع عادی سالیانه) با صعودهای پی درپی موجب شادمانی و خوشحالی فعالان اقتصادی بازار سهام شد.
در طول سال ۸۵ شاخص كل بورس در دو مقطع زمانی موفق به عبور از مرز روانی ۱۰ هزار واحدی شد ولی به دلیل اثر بازگشایی نمادهای منفی موفق به تداوم سیر صعودی و حركت به سوی رقم ۱۱ هزار واحدی نشد. بررسی ها از روند آغاز به كار شاخص كل بورس در ۵ فروردین ۸۵ (همزمان با آغاز معاملات سهام در این سال) حكایت از آن دارد كه سوت شروع ماراتن شاخص با رشد ۳‎/۳ واحدی همراه شده و این رشد تا پایان فروردین ماه به طور یكنواخت اما آرام ادامه داشت كه بعد از نزول بطئی مجدداً تا اواخر خردادماه با افزایش ارقام روبه رو بود كه عبور از مرز ۹ هزار و ۶۰۰ واحدی نهایت تلاش در نیمه اول سال بود.
بعد از این مقطع با برگزاری مجامع حدود ۳۳ درصد از شركت های بورسی بود كه به دلیل تقسیم سود و بازگشایی منفی نمادها شاخص كل با ریزش روزانه در تیرماه و اوایل مردادماه مواجه شد.
اتفاقی كه هر سال سهامداران شاهد آن بوده و هستند. با پایان فصل مجامع و اوج گرمای مرداد ماه بود كه موتور صعودی شاخص كل روشن شد و دماسنج بورس روز به روز با جمع آوری ارقام بیشتر نمودارهای جهشی را ترسیم می كرد.
به طوری كه در مهرماه بار دیگر مرزهای جدیدی را درنوردید و در آبان ماه از خط ۹ هزار و ۷۰۰ هزارواحدی نیز گذشت. رونق بازار سهام در پائیز سال ۸۵ در نمودار دماسنج بورس كاملاً مشهود بود، به طوری كه در اواخر این فصل بود كه شاخص كل از مرز ۱۰ هزار واحد نیز عبور كرد و بعد از حدود یك سال ركورد جدیدی را به ثبت رساند و در قله های رفیع تری جای گرفت.
هر چند حركت نمودار شاخص بر روی قله های ۱۰ هزارواحدی چندان نپائید اما به هرحال این اتفاق نشان داد كه در صورت اصلاح قیمت ها و پایداری تعادل و سیر صعودی اما آرام شاخص كل می تواند تداوم یابد.
با این همه در پی بازگشایی مجدد چند نماد مانند سرمایه گذاری های غدیر و ملی ایران شاخص كل در بهمن ۸۵ با نزول ۱۳۸ واحدی بر روی عدد ۹ هزار و ۸۴۸ واحدی ایستاد و با توجه به روزهای پایانی این اتفاق نیز طبیعی است.به هر حال بعد از این فراز و فرودهای متوالی و طبیعی دماسنج بورس، شاخص كل در تاریخ ۱۵ اسفند ۸۵ بر روی عدد ۹ هزار و ۹۰۵ واحدی به ثبت رسید.

علی و حوریه رضایی زاده

منبع : روزنامه ایران