جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا


نوروز – تاریخ – اسناد


نوروز – تاریخ – اسناد
● گفتگو با دكتر كیانوش كیانی هفت لنگ معاون آرشیو سازمان اسناد ملی ایران و سرپرست پژوهشكده اسناد
▪ از نظر فرهنگ و تاریخ « نوروز » چیست؟
همانطور كه می دانیم درباره پیدایش نوروز اسطوره ها و افسانه های زیادی نقل شده است كه در این گفتگو نیازی به تكرار آنها نیست ولی باید گفت كه پیدایش نوروز به هر علت و با هر منشایی كه باشد، جشن نوروز سمبل و نشانه ای از تاریخ و فرهنگ ملت ماست.
جشنی كه سده های زیادی را پشت سر گذاشته است و یكی از كهن ترنی آیین های بشری است. با توجه به منابع معتبر، واژه جشن از ریشه « یز» YAZ و « یسن» در زبان اوستایی و « یج» در زبان سانسكریت و « ید » YAD در زبان فرس قدیم و « یشتن» در زمان پهلوی مشتق شده است. بنابر این واژه جشن كه امروزه برای ابراز سرور و شادمانی به كار می رود، در قدیم به مراسمی گفته می شده است كه ریشه دینی و اعتقادی داشته است و در واقع جشن نوروز نوعی ستایش و پرسش خدای بزرگ همراه با سرور و شادمانی همگانی بوده است.
نوروز پس از ورود دین مبین اسلام به ایران و تحت تاثیر این كاملترین دین الهی، رنگ و بوی ایمانی و اعتقادی بیشتری گرفت.
توجه به دعای تحویل سال و دست دعا بلند كردن بر آستان ربوبی در زیباترین مقطع ازگردش ایام كه از لحاظ جغرافیایی سرآغاز اعتدال زمین و زمان است. طول روز و شب برابر می شود و هوا معتدل می گردد و دنیای به ظاهر « مرده » مجددا" ساز زندگی كوك می كند و گیاهان و نباتات و گل ها و بوستان ها، نهرها و رودها، پرندگان و همه و همه و بطور كلی هستی، دوباره به جنب و جوش می افتند و « زنده» می شوند، اگر با معرفت و شناخت توام باشد، حقیقتا" می تواند نقطه عطفی در زندگی هر انسانی باشد.
درواقع با فرا رسیدن فصل بهار و موسم نوروز « كتاب هستی » اوراق خود را در مقابل دیدگان اهل خرد و نظر می گشاید و گردش ایام و گذرا بودن عمر را به انسان متذكر می شود شاید بتوان گفت: نوروز دلیل متقن دیگری بر اثبات وجود خدای هستی بخش خالق زیبایی ها و شاهد صادقی برای فرا رسیدن روز رستاخیز است.
به راستی از این بابت باید به روح نیاكان و پدران خود درود بفرستیم كه از دو عنصر « زمان » و مكان» بهترین استفاده و استنباط را برای معنا و مفهوم و محتوی بخشیدن به زندگی نموده اند و چه زیبا شادی های خود را در طول تاریخ و در عرض جغرافیا و در عمق انسانیت با همگان تقسیم نموده اند.
▪ اسناد نوروزی چه در موضوعاتی را در بر دارد؟
همانطور كه مطلع هستید، سازمان اسناد ملی ایران، متولی اصلی گردآوری، ساماندهی و اطلاع رسانی اسناد ملی ( دولتی ) و تاریخی است و میلیون ها برگ سند را در حال حاضر در اختیار دارد كه موضوعات بسیار متنوعی را شامل می شوند. قطعا" در بین این اسناد، اسناد در ارتباط با نوروز هم یافت می شود. زیرا در آستانه هر سال نو،سنت پسندیده تبریك نوشتن كه یكی از آداب این عید است بسیار رواج می یابد خیلی ها تلاش می كنند تا با زیباترین متون و اشعار، عید را به دوستان و بستگان و آشنایان خود تبریك گویند.
بخشی از این كارت ها و نوشته ها نیز به دستگاههای دولتی می رسیده است كه متعلق به شخصیت های گوناگون است. گردآوری این نوشته ها و تجریه و تحلیل آنها كه از لابلای اسناد مقدور می باشد، كاری جالب بنظر می رسد. همچنانكه اشعار و قصایدی كه در زبان عربی به مناسبت عید نوروز سروده شده است به تنهایی موضوع كتابی شده است كه حمزه اصفهانی به نام « اشعار فی النیروز» تالیف كرده است.
ضمن اینكه تزیین نامه ها و مراسلات و تذهیب و نقاشی و خط و دیگر عناصر هنری و نحوه بیان احساسات نیز هر كدام در جای خود مهم و قابل بررسی و توجه می باشند.
▪ به نظر شما از منظرگفتگوی تمدن ها چگونه باید به نوروز نگریست؟
همانطور كه می دانید، نوروز علاوه بر كشورمان در بسیاری از كشورهای آسیای مركزی از جمله تاجیكستان جمهوری آذربایجان، تركمنستان و افغانستان و بخشی از چین و پاكستان و تركیه، سوریه، لبنان و عراق و بخشی از كشورهای حوزه بالكان بیش و كم برگزار می شود. ایرانیان سراسر جهان نیز همه ساله آنرا جشن می گیرند و گرامی می دارند.
بنابر این نوروز را می توان سرمایه گرانقدری دانست كه امروزه، می تواند در انتشار پیام تاریخی ملت مسلمان و سرافرازمان به همه جهانیان كه همانا پیام صلح و دوستی، همدلی و همگرایی، رفع تنش ها و كینه ها و كدورت ها، انتقال ارزش ها و تبادل فرهنگی ونهایتا" پایداری كردن دوستی ها و تحكیم مودت بین ملل جهان و فرهنگ ها و تمدن ها است، نقش مهمی ایفا نماید.
و از این طریق نیز بسیاری از تبلیغات نابجا و ناروای دشمنان كه بویژه طی دهه های اخیر سعی دارند با واژگونه جلوه دادن حقایق از ملت ما چهره ای خشونت طلب و واگرا بسازند، خنثی ونقش بر آب خواهد شد.
▪ برای بررسی ناشناخته های نوروز پژوهشگران در چه عرصه هایی باید فعالیت بیشتری داشته باشند؟
بنظر می رسد پژوهشگران بویژه مردم شناسان، جامعه شناسان، جغرافیدانان و دیگر رشته های علوم انسانی، هر كدام می توانند در حوزه علمی خود مطالعات و بررسی های جالبی را انجام دهند. برای مثال بررسی آداب و رسوم در كشورهایی كه نوروز را جشن می گیرند و اثرات اجتماعی و فرهنگی آن و یا تهیه « اطلس جغرافیایی نوروز» توسط جغرافیدانان و بررسی اشعار زیبایی كه شعرا در وصف نوروز سروده اند و پژوهش هایی ازاین دست می تواند ظرفیت ها و استعدادهای این پدیده زیبای طبیعی – انسانی را بیش از پیش نمایان سازد.
بدیهی است كه برای انجام این مهم، هم می بایست از متون معتبر تاریخی و اسناد بهره گرفت و هعم پژوهش های میدانی در سطح كشوری، منطقه ای حتی پژوهش های مشترك و فرامنطقه ای انجام داد.
منبع : پژوهشکده مردم شناسی


همچنین مشاهده کنید