نوروز جشن فرهنگ و هویت

قدمت و پیشینه تاریخی نوروز به چه دورانی باز می گردد و روند تحولات تاریخی آن چگونه بوده است؟
نوروز به لحاظ تاریخی بسیار كهن تر از آنست كه تا به امروز مطرح شده است. ریشه های نوروز را باید از پنج هزار سال پیش در سرزمین سومر باستان و تمدن هایی كه همزمان با آن در فلات ایران وجود داشتند جستجو كنیم.
ما در فرهنگ عامه امروزمان نمایش هایی داریم كه نشانه هایی از صورتهای نمایشی سومر باستان و منطقه خراسان بزرگ را در آنها می توان پیدا كرد.
نوروز جشنی است برخاسته از فلات ایران و به هیچ قوم و مذهب معینی بستگی ندارد. نوروز با آریاییها وارد ایران نشده است .
بلكه آریاییها آنرا از مردم فلات ایران گرفته اند. بنابر این نوروز یك جشن سرزمینی است نه جشنی متعلق به قوم یا مذهبی معین. برخی گمان می كنند كه نوروز یك جشن زردشتی است در حالیكه اصلا" چنین نیست زردشتیان نیز همانند بقیه مذهب نوروز را به عنوان یك جشن ملی پذیرفته اند.
نوروز جشنی فرهنگی است و بازندگی مردم پیوند دارد. چیزی در آن وجود ندارد كه اقوام و مذاهب مختلف با آن مخالفت كنند، به این جهت نوروز با « پیدایش اسلام » به ویژه در مذهب شیعه، مهر تایید خورد و پیوند همچنین ارتباطی كه نوروز با مذهب شیعه دارد خیلی بیشتر از ارتباطی است كه با مذهب زردشت دارد. به طور مثال در شهر مزار شریف افغانستان هر سال، شب نوروز علمی در بارگاه منسوب به حضرت علی ( ع) برافراشته می شودو به مدت چهل روز برافراشته می ماند و از تمام افغانستان و كشورهای همسایه برای زیارت به این مكان می آیند. و دیگر روایتی است كه روز عید غدیر را كه حضرت علی ( ع) به ولایت منصوب شد همزمان با روز عید نوروز اعلام می دارد.
● فلسفه و منشاَ پیدایش نوروز چیست؟
جشن نوروز ما بین دو فصل زمستان كه زمان خاموشی و تعطیل شدن فعالیت انسان ها و فصل بهار كه زمان زنده شدن طبیعت و شروع فعالیت انسانهاست قرار دارد و در واقع با نگاهی به مساله مرگ و باز زنده سازی، تحلیل و جهان بینی ای است كه مردم نسبت به شرایط طبیعی و اقلیمی خود داشته اند. در بسیاری از اسطوره های كهن سومر و نیز حوزه شمال شرق ایران نیز به این معنا و مفعوم نظر داشته اند.
● اهداف و انگیزه برگزاری همایش بین المللی نوروز در ارگ بم چیست؟
نوروز بهعنوان یكی از بزرگترین سنتهای ایرانی و جشن مشترك بین سرزمین های حوزه فرهنگ ایرانی اعم از آسیای میانه، قفقاز، افغانستان، بخشی از شبه قاره هند و سرزمین های كرد زبان است و علاوه بر این در سایر نقاط جهان هر جا كه ایرانیان حضور پیدا كرده اند مراسم نوروز را با خود برده اند.
یكی از اهداف ما در برگزاری این همایش مطرح كردن نوروز به یك عنصر وحدت ملی بین ایران و كشورهای منطقه است، آیین هایی همانند نوروز به جهت گستره مكانی زای كه حتی فراتر از مرزهای سیاسی دارند، می توانند موجب یكی شدن و پیوند ملتها باهم باشند. دیگر اینكه، شناساندن نوروز به عنوان یك عنصر هویت فرهنگی كه بیشتر روی جنبه معنوی فرهنگ تاكید دارد و سرانجام مطرح نمودن نوروز به عنوان یك میراث معنوی جهانی و ثبت نوروز در فهرست یادگارهای جهانی در سازمان یونسكو از دیگر اهداف برگزاری این همایش است.
به ویژه آنكه امروزه جاذبه صورتهای رفتاری فرهنگ برای گردشگران بیشتر از جاذبه آثار تاریخی و ... اهمیت دارد از این رو، مطرح كردن آیین نوروز برای جذب جهانگردان و تقویت جهانگردی فرهنگی ایران بسیار موثر است . همچنین، جدا از نكات یا شده انگیزه برگزاری این همایش به صورت بین المللی، تقارن با سال گفتگوی تمدنهاست.
انتخاب ارگ بم برای محل برگزاری همایش به خاطر موقعیت فصلی مناسب و اهمیت تاریخی این اثر عظیم فرهنگی است و نیز استفاده از امكانات ارگ جدید، از لحاظ فرهنگی، ارگ بم هیچ ارتباطی با مراسم نوروز ندارد.
● برگزاری كنندگان این همایش چه سازمانها و ارگانهایی هستند؟
این همایش توسط پژوهشكده مردم شناسی و با همكاری معاونت معرفی و آموزش سازمان میراث فرهنگی كشور و با مشاركت كمیسیون ملی یونسكو در ایران، اداره كل همكاری های فرهنگی وزارت امور خارجه،مركز بین المللی گفتگوی تمدن ها سازمان ایرانگردی و جهانگردی، استانداری كرمان و موسسه ارگ جدید برگزار می شود.
● روند برگزاری همایش تا كنون چگونه بوده است؟
همایش از صبح دوشنبه ۲۲ اصفند با مراسم افتتاحیه آغاز شده است و چهارشنبه ۲۴ اسفند ماه كه روز عید غدیر خم نیز هست با برگزاری مراسم مربوط به این عید خاتمه خواهد یافت.
برنامه اصلی همایش سخنرانی هایی بوده است كه در مورد نوروز ایراد می شود و سعی كرده ایم كه وقت بیشتری در اختیار مهمانانی كه از كشور دیگر آمده اند قرار دهیم.
از ویژگی های این همایش این است كه با وجود شركت كشورهای مختلف نیازی به استفاده از زبان دیگری غیر از فارسی وجود ندارد و بیشتر مدعوین حتی اگر زبان ملی شان فارسی نباشد با زبان فارسی آشنا هستند با وجود این در مواردی كه شركت كنندگان بخواهند به زبان انگلیسی سخنرانی كنند امكانات ترجمه همزمان آن را فراهم كرده ایم.
از برنامه های جنبی این همایش نمایشگاه هاست نمایشگاه سفره های نوروز مانند سفره هفت سین نمایشگاه اسناد نوروز كه با همكاری سازمان اسناد ملی ایران برگزاری شده و نمایشگاه عكس و فیلم های مربوط به نوروز .
در حاشیه این همایش ، نمایش های سنتی مرتبط با نوروز كه در مناطق مختلف كشور رایج است اجرا می شود و در موردی نیز یك سنت تاریخی ازكشورمان كه حدود هفتصد تا هشتصد سال پیش به فراموشی سپرده شده است را دوباره باز سازی كرده ایم.
اجرای برنامه های موسیقی مناطق مختلف ایران، از جمله موسیقی آذری، كردی، لری و خراسانی و موسیقی های مرتبط با نوروز و نوروزی خوانی لرستان و مازندران، و نمایش حاجی فیروز و رقص های فولكوریك یك بهاریه كردی، مراسم سمنو پزان و آش رشته از دیگر بخشهای این همایش خواهد بود.

منبع : پژوهشکده مردم شناسی