جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا
رسوم و باورهای پوشیدن و نپوشیدن کفشها
● بدهی خود را بده!
در اواسط قرن نوزدهم وقتی نخستین آمریكاییها به ژاپن آمدند و در خانهها و اماكن مقدس آنها حضور پیدا كردند باعث خشم شدید این مردم شدند.
آنها كه هرگز عادت به درآوردن كفشهایشان در داخل خانه نداشتند! آسیاییهای منظم را عصبانی و متعجب كردند. در حال حاضر نیز بسیاری از گردشگران خارجی به علت عدم آشنایی با آداب و رسوم ژاپنیها باعث ناراحتی میزبان خود میشوند. یكی از ویژگیهای خانهها در ژاپن، داشتن مكانی برای درآوردن كفش، پیش از قدم گذاشتن به سالن ورودی است و اصولا در ژاپن تصور حضور با كفش بیرون از خانه در محیط تمیز و منظم خانه غیرممكن است. این روزها با وجود ورود بسیاری از رسوم غربی به ژاپن و تزئین خانه با اسباب و اثاثیهای همچون تختخواب، مبل و میز... باز هم آنها زیر بار این عادت غلط و غیربهداشتی نرفتهاند. كوچكی و بزرگی آپارتمان و محل سكونت به هیچعنوان مهم نیست و باید مكانی به عنوان «كفش كن» درنظر گرفته شود.
● جای مخصوص درآوردن كفشها
داخل هر خانه در ژاپن یك راه ورودی وجود دارد كه آن را «جن كن» (genkan) مینامند و یكی از مهمترین و اصلیترین قسمتهای خانه به حساب میآید و براساس اندازه خانه، كوچكی و بزرگی این قسمت تغییر میكند. معمولا این بخش از خانه با پلهای از قسمت اصلی و سالن ورودی كلی جدا میشود و جالب اینكه هر چقدر اندازه این قسمت و كفشكنی، كوچكتر باشد ارتفاع پله را كوتاهتر درنظر میگیرند. در فضای داخلی «جنكن» نیز معمولا جاكفشیهایی گذاشته میشود كه به آن «لتابیكو» گفته میشود. علاوه بر این جاكفشیها كه محل قرار دادن كفشهایی است كه استفاده نمیشود، قسمتی هم برای كفشهای راحتی و دمپاییهای داخل خانه درنظر گرفته میشود. یك تحقیق نشان داده است كه ۹/۹۸ درصد ژاپنیها حتما در خانههایشان از این كفشهای راحتی میپوشند. البته در جایی كه زمین را با فرشهای مخصوص پوشاندهاند، چیزی نمیپوشند تا به كفشپوش موردنظر آسیب نرسد.
● چرا كفشها را درمیآورند؟
این رسم و عادت به گذشتهای بسیار دور و بین سالهای ۷۹۴ تا ۱۱۹۲ بازمیگردد. در آن زمان رسم شده بود كه طبقات بالاتر جامعه این كار را انجام دهند و خیلی سریع عادت مورد نظر بین تمام طبقات جامعه دیده شد. یكی از دلایل شكلگیری این رسم و عادت، مسائل جوی بود. وجود بارشهای شدید و مكرر باعث میشد هوا به طور معمول مرطوب باشد و خانهها خیلی سریع كثیف میشدند و از آنجایی كه كف زمین مینشستند و غذا میخوردند و در همان محل هم میخوابیدند احتمال كثیفی و آلودگی لباسها و بدن بسیار زیاد بود و درآوردن كفشها بسیار ضروری و بهداشتی به نظر میرسید. البته كفشهای سنتی مرسوم ژاپن، به گونهای طراحی شده بود كه هوا به خوبی به انگشتان و كف پا برسد و جنس چوبی و پارچهای كفشها در جریان پیدا كردن هوا در كفش بسیار موثر بود. رسم در آوردن كفشها در خارج از محیط اصلی خانه، گرچه كاری معمول و عادی در میان مردم ما و اكثر ساكنان كشورهای آسیایی است، اما غربیها به این عادت با تعجب نگاه میكنند. مدارس ژاپن: شاید این بخش از ماجرا برای ما هم كمی نو و متفاوت به نظر برسد. چرا كه در مدارس ژاپن هم یك راهروی بزرگ ورودی با تعداد زیادی كمد و قفسه وجود دارد كه دانشآموزان پیش از ورود به كلاس، كفشهای خود را در آنها میگذارند و با پوشیدن كفشهای مخصوص فضای داخل، وارد میشوند. نه تنها در مدارس بلكه در معابد و اماكن مقدس بوداییها، حتی برخی درمانگاهها و بیمارستانها و رستورانهایی كه به شیوه ژاپنی درست شدهاند هم رسم درآوردن كفش پیش از ورود رعایت میشود.
البته در دانشگاهها و مراكز تجاری كفشها را پیش از ورود درنمیآورند!
● روش درآوردن كفشها
ظاهرا ماجرا به همینجا ختم نمیشود و درآوردن كفشها هم خود آداب و رسومی دارد كه به كودكان ژاپنی از همان سالهای اول زندگی آموزش داده میشود.
روش كار؛ پس از وارد شدن به راهروی ورودی باید چرخید و زیرپلهای كه قسمت كفشكنی را به بخش اصلی ساختمان متصل میكند ایستاد و كفشها را صاف و منظم كنار یكدیگر از پا درآورد. این كار باعث میشود هنگام خروج از خانه جهت كفش مناسب باشد و شما راحت آن را بپوشید. این هم رسوم و باورهایی متفاوت و جالب در مورد كفش، جوراب و پا.
آیا تا به حال كفش خود را روی میز یا تختخواب گذاشتهاید؟! البته كه نه! چون كثیف است! اما یك دلیل دیگری هم دارد! میگویند این كار بدشانسی میآورد.
یك رسم عجیب كه در برخی كشورها انجام میشود انداختن كفش كهنه مسافر پشت سر او (پس از ترك خانه ) است. شاید باور نكنید اما میگویند با این كار فرد مسافر به آرزوهای خوب خود میرسد. با این توضیح بسیار طبیعی به نظر میرسد كه این رسم در مورد دختر و پسری كه خانه پدری را ترك میكنند و قصد شروع زندگی مشترك را دارند، نیز اجرا شود.
اما یك رسم دیگر هم در مراسم مربوط به ازدواج وجود دارد كه اثر و ردپای كفشها در آن به خوبی مشخص است:
متصل كردن یك كفش یا چكمه در پشت ماشین عروس و گذاشتن كف كفش بر سر عروس توسط جناب داماد! كه بعضیها میگویند او با این كار عروس را تا آخر عمر تحت كنترل خود خواهد داشت...!
ظاهرا كفشها فقط در رسوم مربوط به ازدواج و سفر وارد نشدهاند و مردگان را هم رها نمیكنند و در نقاطی دیگر از این جهان رنگارنگ و پهناور، وقتی متوفی را در تابوت میگذارند یك جفت از كفشهایش را هم روی سینهاش قرار میدهند.
كفشهای رسواگر، این یكی از همه عجیبتر است. حتما شما هم تاكنون كفشهایی داشتهاید كه با پوشیدن آنها و راه رفتن به خاطر درآمدن صدایی غیر طبیعی و ناخوشایند (شبیه جیر جیر) از آن آرامش خود را از دست دادهاید!
یك باور قدیمی در دوردستها آن را نشانه عدم پرداخت پول كفش میداند و ظاهراً خود كفش هشدار میدهد كه پول مرا به صاحب اصلی یا فروشنده بده! كفشهای پدری: در قرون وسطا به علت گرانی كفشها رسم شد كه اعضای خانواده كفشهای بلااستفاده خود را به سایر افراد خانواده میدادند تا آنها استفاده كند و آن را رسمی نیك و پسندیده میدانستند و گفته میشود شاید «پا جای پای پدر گذاشتن» هم كنایه از همین موضوع باشد در ضمن اینكه بار مثبتی داشته و آیندهای خوب و روشن را نوید میدهد.
● كفشهای پیشگو(پیشگو)
زمانی هم رسم بود كفشها را به آسمان پرتاب میكردند و در همان حال نیت میكردند كه در آینده نزدیك به كجا سفر خواهند كرد؟! كفشها پس از فرود آمدن مانند عقربهای نشانگر، جهت سفر را تعیین میكردند و سر كفشها به هر طرف كه بود مسیر مسافرت را نشان میداد.در مورد كفشها و پرتاب آنها عقیده دیگری هم وجود داشت و میگفتند اگر با پرت كردن كفش به سمت بالا، كف آن روی زمین قرار گرفت خوشیمن است در غیر اینصورت نگرانكننده بود. ظاهراً دختران جوان هم میتوانستند با قرار دادن كفشهای خود به شكل T (حرف انگلیسی) پیش از خواب، همسر آینده خود را در خواب ببینند.
● كفشها و مشاغل
شاید ماهیگیران و كاركنان معادن بیش از سایران منتظر اتفاقات غیرقابل پیشبینی باشند. آنها نمیدانند روزی و سهم آنها از تلاش هر روز چقدر است؟ به همین علت در میان آنها باورها و خرافاتی وجود داشت كه مخصوص خودشان بود برای مثال: اگر ماهیگیری ببیند، دیگری چكمههای خود را روی شانه انداخته و به آنها نزدیك میشود، در آن روز به دنبال صید ماهی نمیرود. (باید چكمهها زیر بغل باشد)
روزگاری هم معدنچیان، سعی میكردند كفشهایشان را مرتب و در كنار هم جفت كنند و اگر صبح و زمانی كه از خواب برمیخاستند متوجه افتادن كفشها روی هم میشدند آن روز برای حفر كردن معدن راهی نمیشدند.
... جالبتر از همه اینكه میگویند: مشتزنها یا «بوكسور»ها در مسابقات مهم مشتزنی هرگز كفش نو نمیپوشند!
● بند كفشها
ظاهراً داستان كفشها به همین جا ختم نمیشود و بندهای آنها هم نقشهای مهمی دارند!! در هلند اگر بند كفش اتفاقی باز شود، یعنی كسی كه شما را دوست دارد دائماً به فكرتان است و اگر در بیشتر مواقع هنگام راه رفتن بند كفش شما باز شود، یعنی پدرتان بیش از مادرتان به شما علاقه دارد.و آرزو كنید لااقل اگر بند كفشتان در حین راه رفتن باز میشود و شما را دچار دردسر میاندازد، بند كفش پای راست باز شود، تا كسی در وصف شما سخنهای خوب گفته باشد...!
● گفتهها و داستانها و نظرات مادربزرگهای دنیا
عدهای گذاشتن كاغذ قرمز داخل كفش و در سرمای زمستان را تضمینی برای گرم شدن پا میدانند! (امتحان كنید! ضرر ندارد. فقط ممكن است جوراب سفیدتان قرمز و اینطوری از شدت عصبانیت تمام بدن شما گرم شود!!)
گرفتن كفش كهنه دیگری نیز در جایی دیگر از دنیا، كار جالبی به نظر نمیرسد و ظاهراً باعث میشود صاحب دوم كفش به دردسر بیفتد و او هم مشكلات نفر قبلی را تجربه كند و اینطوری پا جای پای او بگذارد! بدون تلفن زدن و خبر دادن و نامه و فكس و... هم میتوان تقاضای ملاقات یك دوست قدیمی را داشت، تنها با گذاشتن یك سنجاق سر در كفش و سپس خروج از خانه!!
دیگر نگران كفشهای سوراخ خود نباشید، چون نوید ثروتمند شدن شماست.
مینو ضابطیان
منبع : روزنامه تهران امروز
همچنین مشاهده کنید