زیستن با فلسفه صدرا

اندیشه فلسفی، تاریخی به گستردگی تاریخ حیات انسان دارد. انسان این آفریده هوشمند خداوندی هیچ گاه از تفکر پیرامون خدا، خویشتن و جهان پیرامون خویش نیاسوده است و در این تکاپوی همیشگی، تاریخی بس شگرف و پربرگ از خردورزی خود فراهم آورده است.
دستاورد این تلاش های فکری ارائه شده در قالب اندیشه های فلسفی، گاه با آموزه های وحیانی همخوانی دارد و زمانی نیز در تقابل با آنها به سر می برد؛ پس ناگزیر باید حقیقت فلسفه و دین را باز شناخت و حد و مرزهای هریک را به خوبی نمایان ساخت. می بایست توقع خود از فلسفه را کاهش داد و آنچه را که باید از دین طلب کنیم از فلسفه درخواست نکنیم.
در یک دیدگاه، فلسفه خود به تنهایی نه ایمان ساز است و نه حتی ایمان سوز؛ فقط آنگاه که با آموزه های دینی پیوند می خورد و فلسفه، خط حامل آنها می شود، انگیزه های رنگارنگی در افراد ایجاد می کند. گاه مومنی را در ایمان خویش استوار تر می سازد و گاه دیگری را در شک و تردید فرو می برد و در دیدگاهی دیگر، فلسفه از آنجا که پیرامون وجود و موجود با همه گستردگی آن کاوش می کند، به ناچار باید از مبدا وجود و فقر و غنای آن و به تبع از علت و معلول بحث کند که ناگزیر سر از مباحث اعتقادی بیرون خواهد کرد.
در این رویکرد، فلسفه ایمان ساز است؛ البته اگر عقل ناب برگوهر اصلی خویش پایدار مانده باشد. به هر حال، فلسفه دین نیست، اما می تواند با دین هم ساز و هم آواز شود، ولی در این صورت آیا هنوز بر فلسفه بودن خود باقی است ؟ پاسخ به این سوال وابسته به آن است که فلسفه را چگونه تعریف کنیم.چنانچه فلسفه به گونه ای در حد و مرز تعریف زندانی باشد که حتی اجازه نیم نگاهی به آموزه های وحیانی نداشته باشد، به طور قطع اگر با دین همساز و پیوسته شود، دیگر فلسفه نیست.
ولی چنانچه فلسفه را فراتر از این بدانیم، آن را درچارچوب پاره ای از موضوعات محصور نکنیم؛ فلسفه می تواند فلسفه باشد و در عین حال بر پایه مباحث دینی نیز استوار گردد؛ چرا که فلسفه دانشی فراگیر است که به مدد کلی نگری می تواند همه هستی را خوراک خود قرار دهد و از جسم و جماد گرفته تا عدل و آزادی و توحید و معاد گفت وگو کند.
این هنر فرا گستر فلسفه در فلسفه اسلامی به ویژه در حکمت متعالیه رنگ و آهنگی ویژه دارد. همسوسازی فلسفه و عرفان با داده های وحیانی، شاهکار ماندگار بزرگ فیلسوف اسلامی، صدرالمتالهین شیرزای است که فراز آمده بر درایت و روایت های اسلامی فراوان است.او که شیوه جاودان خویش را وام دار فیلسوفان و عارفان پیشن می داند، در باروری این مکتب فلسفی دست به اندیشه ورزی پارسایانه و سلوکی عارفانه زده است.
نتیجه نازک اندیشی ها و کاوش های توان سوز فکری او که از مدد اتصال به عالم قدس ربوبی و بهره گیری از مکتب والای محمدی به دست آمده است، سال هاست که خردپروان فلسفه دان را بر سر سفره اندیشه های ناب خویش گردآورده و همگان را از این آبشخور نورانی سیراب و برخوردار کرده است.
کتاب سه نگره صدرایی، سه دفتر گرد آمده پیرامون سه دیدگاه فلسفی ـ عرفانی حکیم صدرالدین شیرازی است.
دفتر سویه های معرفت آفرین نفس از شناخت نفس با این رویکرد که نفس شناسی نردبان آگاهی به خداوند و شناخت تجلیات اسمایی و صفاتی اوست، گفت وگو می کند. نویسنده ابعاد آگاهی آفرین نفس را از نوشته های فلسفی صدرا و دیگر فیلسوفان و عارفان با بیانی روان، بی پیرایه و در عین حال مستند و متقن در اختیار خواننده قرار می دهد.
در بحث های فرجامین این دفتر که آگاهی بیشتر خواننده و آشنایی افزون او به مبانی عرفانی ـ فلسفی را می طلبیده، از ترجمه متون عربی خودداری شده است تا راه هموار و امن اصطلاح، دست خوش ناامنی اندیشه های ساده و افت و خیزهای سنگلاخ ترجمه نشود.
دفتر فلسفه صدرا و فلسفه ای برای زیستن به بازخوانی اندیشه های فلسفی صدرا در پایه ریزی زندگانی متعالی می پردازد و با پشتوانه تحقیق در آراء فلسفی او ترسیمی از زندگی بر بنیاد اصول فلسفی ـ وحیانی حکمت متعالیه فراهم می آورد. دفتر سوم با عنوان سفر عشق به شرح ماجرای عشق در سلوک عارفانه فیلسوف می پردازد و زیرساخت های فلسفی عشق را براساس حکمت صدرایی نشان می دهد.

جواد خرمیان
ناشر؛ دفتر پژوهش و نشر سهروردی
چاپ اول؛ ۱۳۸۴
۲۱۰۰ نسخه
۲۲۳صفحه

منبع : روزنامه کارگزاران