جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

دیوار حائل و بی‌تفاوتی سازمان ملل


دیوار حائل و بی‌تفاوتی سازمان ملل
بلندپروازیهای جاه‌طلبانه قدرتهای غاصب به دلیل بی‌بهرگی از درك عمیق «قدرت»، همواره به هنگام اجرا، با مقاومتهای بلندمدت و ناشناخته‌ای روبرو می‌شوند كه سایر ابعاد قدرت و ظرافتهای آن را آشكار می‌سازند. رژیم غاصب اسرائیل، مصداق دولت بدون ملت است. به‌عبارت دیگر، قدرت سیاسی است كه پایه‌های اجتماعی ندارد. ازاین‌رو برای حفظ موجودیت تصنعی خود به مقابله سخت‌افزارانه با فلسطینیان پرداخته است كه ساخت دیوار حائل از مصادیق آن و نشانه عمق اضطراب و اضطرار رژیم سركوبگر صهیونیستی می‌باشد. در مقاله پیش‌رو، مواجهه سازمان ملل با این بحران بین‌المللی بررسی شده است.
مساله تشكیل دولت فلسطین و مبارزه جهت كسب استقلال به یكی از موضوعات مهم ادبیات سیاسی و روابط بین‌الملل از نیمه دوم قرن بیستم تاكنون تبدیل شده و درعین‌حال یكی از بحرانهای مطرح بین‌المللی بوده است. در پی افزایش خشونتها در مناطق اشغالی فلسطین، دولت اسرائیل كه دچار استیصال شده بود و قادر نبود از عملیاتهای شهادت‌طلبانه جلوگیری كند، به ساخت دیواری اقدام كرد كه به دیوار حائل شهرت یافت. این دیوار به طول ششصدوپنجاه كیلومتر و هشت‌متر ارتفاع و هشت میلیارد دلار هزینه در حال ساخت است. این دیوار از نظر فلسطینی‌ها دیوار نژادپرستی محسوب می‌گردد، درحالی‌كه مقامات اسرائیل، ساخت این دیوار را برای جلوگیری از ورود مبارزان فلسطینی و محافظت از شهروندان خود ضروری دانسته‌ و از آن به‌عنوان یك حصار امنیتی یاد كرده‌اند.
تصمیم و آغاز به كار ساخت دیوار حائل (Separa Tion Barrier) در كناره باختری رود اردن از سوی اسرائیل، مشكل جدیدی راه ایجاد صلح در خاورمیانه پدید آورده است. اسرائیل احداث این دیوار را حفاظت از مرزهای خود معرفی می‌كند. ازسوی‌دیگر، فلسطینی‌ها و بسیاری دیگر از كشورهای اسلامی معتقدند كه دیوار حائل، اقدامی برای تعیین و تثبیت یك‌جانبه مرزها پیش از هرگونه حصول به صلحی در آینده با اسرائیل بوده و بهانه‌ای است برای ایجاد شهركهای جدید یهودی‌نشین در سرزمینهای اشغالی فلسطین. با توجه به مطالب فوق سوالی كه مطرح می‌شود این است كه دیوار حائل را اسرائیل تحت چه شرایطی ایجاد كرد و این دیوار چه پیامدهایی از نظر حقوقی و بین‌اللمللی دارد؟ در این نوشتار، عملكرد سازمان ملل (با توجه به اركان اصلی این سازمان) و آثار حقوقی اقدام اسرائیل در احداث دیوار حائل در سرزمینهای اشغالی فلسطین بررسی می‌شود.
● كاركرد ملل متحد در روند بحران بین‌المللی
قرن بیستم عصر ناآرامی‌های فراگیر است. در این قرن دو جنگ جهانی فاجعه‌آمیز و تعداد زیادی جنگهای كوچك‌تر در تمام مناطق جهان وجود داشته است. تعداد بی‌شماری از منازعات نیز در این قرن اتفاق افتاده است كه برخی از آنها در طی زمان امتداد داشته و موضوعات زیادی را در برگرفته ‌است كه از آن جمله می‌توان به منازعات ممتد شرق و غرب، اعراب و اسرائیل، و هند و پاكستان از اواخر دهه ۱۹۴۰ به این سو اشاره كرد.
● تعریف بحران بین‌المللی
در مورد مفهوم و درك صحیح از بحران بین‌المللی تعاریفی متعددی وجود دارد. استایدر و دایسینگ یك بحران بین‌المللی را این‌گونه تعریف می‌كنند: برآیند كنشهای متقابل بین دو یا چند دولت در یك منازعه شدید كه غیر از جنگ واقعی است اما در این میان احتمال وقوع جنگ بین طرفهای درگیر وجود دارد. احتمال درك‌شده باید حداقل به حدی باشد كه بتواند احساس ترس و تنش را نسبت به یك وضع بدون آرامش و نامساعد تحریك كند.
تعریف یانگ از بحران بین‌المللی بدین صورت است: یك بحران در سیاست بین‌الملل، یك فرایند كنش متقابل است كه در مقایسه با جریان عادی رویدادها در سطوح بالاتری از شدت ادراك‌شده به‌وقوع می‌پیوندد و با تاثیرات عمده بر ثبات یك نظام یا نظام فرعی مشخص می‌شود. با توجه به مطالب فوق در مجموع، بحران بین‌المللی به همراه تنش، ناآرامی و شكنندگی بیش از حد معمول در روابط بین‌ دولتی و همچنین ازهم‌گسیختگی و بی‌نظمی در دنیاست.[i] به‌طور خلاصه می‌توان این‌گونه بیان نمود كه بحرانها عموما با كنش‌ها، رویدادها یا دگرگونیهای محیطی شناخته می‌شوند كه پیش از وقوع مخاصمات نظامی به وقوع می‌پیوندند.
● بحران در خاورمیانه
اهمیت خاورمیانه در سیاست جهانی در دوران پس از جنگ سرد بسیار افزایش یافته است. خاورمیانه به دلیل موقعیت ژئواستراتژیكی و ژئوپولتیكی مورد توجه بسیاری از قدرتهای بزرگ در جهان بوده است و بسیاری از بحرانهای این منطقه را قدرتهای بزرگ ایجاد كرده‌اند تا از طریق آنها بتوانند منافع كشورهای خویش را تامین كنند.
تاكنون بحرانهای متعددی در خاورمیانه پدید آمده است كه از جمله آنها می‌توان به جنگ شش‌روزه اعراب و اسرائیل (۱۹۶۷)، جنگ ایران و عراق (۱۳۵۹.ش/ ۱۹۸۰)، جنگ داخلی لبنان (۱۹۷۵) و ساخت دیوار حائل از سوی اسرائیل در سال ۲۰۰۲ اشاره كرد.
یكی از ویژگی‌های نسبتا ثابت نظام منطقه‌ای خاورمیانه، تداوم بحران در این نظام است. این بحرانها و تداوم آنها ریشه‌های متعددی دارد، ولی شاید بتوان در راس همه آنها، در حال تكوین بودن نظام دولتی در این منطقه را مطرح كرد.
یكی از بحرانهای مهم خاورمیانه درگیری بین فلسطین و اسرائیل است كه ثمره آن ناتوانی اسرائیل و ساخت دیوار حائل می‌باشد.
● روند تاریخی بحران فلسطین
بحران فلسطین، از آغاز تا امروز، شش مرحله تاریخی را پشت سر گذاشته است كه به اختصار عبارت‌اند از:
۱) مرحله اول (۱۸۷۸ــ۱۹۴۸) با شكل‌گیری جنبش صهیونیسم سیاسی در كنفرانس بال (۱۸۷۸) آغاز می‌شود و با تاسیس رژیم صهیونیستی (۱۹۴۸) خاتمه می‌یابد. در این دوره، تحولاتی از جمله هم‌پیمانی جنبش صهیونیسم با انگلستان و قدرتهای بین‌المللی، موجهای مهاجرت یهودیان از سراسر جهان به فلسطین و ساخت پی‌درپی شهركهای یهودی در اراضی فلسطین صورت می‌گیرد.
۲) مرحله دوم (۱۹۴۸ ــ۱۹۶۷) از زمان جنگ نخست به‌اصطلاح اعراب ــ اسرائیل (۱۹۴۸ ــ ۱۹۴۹) آغاز می‌شود و با جنگ دوم اعراب ــ اسرائیل (۱۹۶۷) خاتمه می‌یابد. در این مرحله سازمان آزادیبخش فلسطین تاسیس می‌شود.[ii]
۳) مرحله سوم (۱۹۶۷ــ۱۹۸۲) با سیطره جنبش ملی آزادیبخش فلسطین (فتح) و دیگر گروههای مقاومت بر سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) آغاز می‌شود. در این مرحله تحولاتی را شاهدیم از جمله: تاكید بر هویت ملی فلسطین و استقلال تصمیم‌گیری فلسطینیان، تثبیت نمایندگی فلسطینیان از سوی ساف، و بازگشت مقاومت‌كنندگان پس از انجام عملیات به پایگاههای خود در كشورهای پیرامونی.
۴) در مرحله چهارم (۱۹۸۲ ــ ۱۹۹۱) یك سلسله تحولاتی به وقوع می‌پیوندد، از جمله: استمرار افول جریان ناسیونالیسم عربی و آغاز افول جریان چپ و سوسیالیستی در جهان عرب و فلسطین در پرتو تحولات شوروی و بلوك شرق سابق، و تثبیت انقلاب اسلامی ایران و رشد اسلام‌خواهی و جریان اسلام سیاسی در كل منطقه و فلسطین.
۵) مرحله پنجم (۱۹۹۱ــ ۲۰۰۰) با برگزاری كنفرانس صلح مادرید (۱۹۹۱) و مشاركت غیررسمی ساف در آن از طریق هیات مشترك فلسطینی ــ اردنی آغاز می‌شود و با بن‌بست مذاكرات صلح كمپ دیوید دوم (۲۰۰۰) میان یاسر عرفات، رهبر ساف، و ایهود باراك، نخست‌وزیر وقت اسرائیل، خاتمه می‌یابد. تحولات مهم این مقطع، امضای توافقنامه‌های صلح اسلو و غزه میان ساف و اسرائیل می‌باشد.
۶) مرحله ششم (۲۰۰۰ تا به امروز) با شروع انتفاضه دوم (الاقصی) آغاز می‌شود و تا به امروز با فراز و نشیب ادامه یافته است. ویژگی اساسی این مرحله تلفیق میان سه الگوی تاریخی حاكم بر راهبرد مبارزاتی فلسطینیان در مقاطع پیشین است. به عبارت دیگر، در این مرحله الگوی مقاومت چریكی نخبه‌گرا (حاكم بر مرحله سوم)، الگوی مقاومت و انتفاضه عمومی مردمی (حاكم بر مرحله چهارم) و الگوی مذاكرات سیاسی و صلح (حاكم بر مرحله پنجم) تاحدودزیادی در كنار یكدیگر قرار گرفته‌اند و تلاش می‌شود به‌طور همزمان به كار گرفته شوند. طبیعی است كه چنین تلفیقی در راهبردهای فلسطینی مقبول اسرائیل نمی‌باشد.[iii]
با توجه به مطالب فوق می‌توان به این جمع‌بندی رسید كه فلسطین بحرانهای متعددی را در پیش‌روی داشته است. یكی از بحرانهای مهمی كه گریبانگیر فلسطین شده، ساخت دیوار حائل از سوی اسرائیل است. در قسمت بعدی به رویكرد تاریخی ساخت دیوار حائل می‌پردازیم.
● فرآیند تاریخی ساخت دیوار حائل
ایده جداسازی فیزیكی كرانه باختری از اسرائیل، به منظور كاهش ورود فلسطینیان به اسرائیل و كنترل این امر، طی سالهای گذشته چند مرحله را پشت سر گذاشته است. در آغاز، برای جداسازی كرانه باختری این تصور وجود داشت كه محدوده‌ای از اراضی در دو طرف خط سبز موسوم به «خط تماس» ایجاد شود. در مارس ۱۹۹۶.م/ اسفند ۱۳۷۴.ش دولت اسرائیل تصمیم گرفت به دلیل بسته‌بودن سایر راههای ورودی، در امتداد خط تماس پستهای ایست و بازرسی منظم برای كنترل ورود فلسطینیان به اسرائیل ایجاد كند. در پی این تصمیم، وزارت امنیت داخلی، در سال ۱۹۹۷.م/۱۳۷۶.ش دستور داد یگانهای گارد مرزی برای جلوگیری از ورود فلسطینیان به اسرائیل در طول خط تماس مستقر شوند. پس از شعله‌ورشدن انتفاضه الاقصی در اواخر سپتامبر ۲۰۰۰.م/ مهر ۱۳۷۹.ش، دولت اسرائیل به اتخاذ تصمیماتی در این زمینه دست زد كه در پایان به طرح كنونی دیوار حائل منجر شد. در ماه نوامبر ۲۰۰۰، ایهود باراك، نخست‌وزیر وقت رژیم صهیونیستی، طرحی برای برپایی دیوار ضد وسائل نقلیه در محور شمال غربی كرانه باختری تا منطقه «اللطردن» تایید كرد كه پس از گذشت چند ماه، اجرا شد.
سرانجام در بیست‌وسوم ژوئن ۲۰۰۲، دولت اسرائیل موافقت اصولی خود را با نقشه دیوار اعلام كرد و چنین مقرر داشت كه مسیر دقیق و نهایی را نخست‌وزیر و وزیردفاع تعیین خواهند كرد.[iv] اسرائیل ساخت دیوار حائل را از آوریل ۲۰۰۲ آغاز كرد، اما در آن زمان اعتراضات فلسطینی‌ها نتوانست توجه افكار عمومی جهان را به خود جلب كند.[v]
درواقع، این ابتكار حزب كارگر بود كه در نظر داشت با ساختن دیوار حائل، جلوی حملات علیه شهروندان اسرائیل را در داخل خط سبز (مرز قراردادی چهارم ژوئن ۱۹۶۷) بگیرد. راست‌گرایان ملی‌گرا شدیدا مخالف ساختن این دیوار بودند. زیرا در آن سنگ‌بنای مرز آینده بین دو دولت اسرائیل و فلسطین را می‌دیدند. لیكن هیچ‌كس نتوانست ببیند كه در ورای مرزی كه می‌بایست قاعدتا روابط صلح‌آمیز بین دو تشكل مستقل را تنظیم می‌كرد، حصاری به دور مستعمرین كشیده می‌شود تا دست استعمارگران را برای انجام هرگونه عملیاتی باز گذارد ــ حصاری مانند دیوارهای یك زندان. اسرائیل، زمینهای بین دیوار و خط سبز را «منطقه محفوظ نظامی» نامگذاری كرد. برای ورود به قسمت فلسطینی و سایر مناطق ممنوعه باید از نقاط بازرسی عبور كرد. درواقع این به یك تشكیلات عظیم شباهت دارد. هزینه ساختن دیوار، بدون درنظرگرفتن قسمت شرقی آن، به ۲/۱ میلیارد یورو بالغ خواهد شد.[vi] اغلب اسرائیلی‌ها فكر می‌كنند كه دیوار تقریبا بر روی خط سبز ساخته شده، درحالی‌كه در عمل حدود شش تا هفت كیلومتر در داخل كرانه‌های غربی رود اردن كشیده شده است. در ژوئن سال ۲۰۰۲، حكومت اسرائیل به دولت اجازه داده بود تا محل دقیق دیوار را تعیین كنند. اما ارتش و مهاجران استعمارگر بودند كه جای دیوار را تعیین كردند و آریل شارون نیز پیوسته به این طرح توجه می‌كرد. در فوریه ۲۰۰۳، منابع فلسطینی شمار اعراب تبعیدی را به هشتادهزار نفر تخمین زده‌اند. فلسطینی‌ها برای رسیدن به زمینهای‌شان باید از دولت اسرائیل جواز بگیرند. اكنون كه دیوار به مثابه یك مكافات بر سر فلسطینی‌ها فرود آمده، دولت اسرائیل این جواز را به حربه‌ای برای استیلای خود تبدیل كرده است.
مرحله اول غصب زمینها شامل سه‌درصد از كرانه‌های غربی رود اردن می‌باشد. اما مساله اهمیت اقتصادی این زمینها برای فلسطینی‌هاست؛ مناطق تولكارم، كلكیلیا و جنین كه حاصلخیزترین زمینهای منطقه هستند در این سه درصد قرار دارند كه شامل چهل‌درصد زمینهای كشاورزی و دوسوم چاههای آب منطقه می‌باشند. علاوه بر ساكنینی كه قربانی مستقیم این عملیات هستند، تمام ساختار اقتصادی فلسطین در معرض خطر قرار گرفته است.
در بیت‌المقدس و توابع آن، دیوارهایی بنا كرده‌اند كه قسمتی از بیت‌الحرام را ضمیمه و تمام حومه‌های فلسطینی را احاطه می‌كند. بدین‌وسیله برخی از محله‌های عرب‌نشین از كرانه غربی رود اردن، برخی دیگر از بیت‌المقدس و نیز بعضی از هر دو منطقه دور افتاده‌اند.
هدف نهایی دیوار ضمیمه‌كردن كامل قسمت شرقی كرانه غربی رود اردن است. آخرین مرحله این طرح تجزیه بیش‌ازپیش سرزمینهای فلسطینی و تقسیم آن به دخمه‌های مجزا می‌باشد. برخی مناطق از هم‌اكنون تجزیه شده‌ (اطراف كلكیلیا)، برخی دیگر در حال تجزیه‌ (اطراف تولكارم) و برخی نیز هنوز در مرحله طرح باقی مانده‌اند. در كلكیلیا به دور چهل‌هزار تن از اهالی، سیمهای خاردار كشیده‌اند كه تنها راه ورودشان به كرانه غربی رود اردن به یك دروازه خلاصه می‌شود. تمام شواهد گواه آن است كه اساس ساختمان دیوار یك طرح سیاسی كلی است. هدف، تكه‌تكه كردن كرانه‌های غربی رود اردن و تجزیه آن به دخمه‌هایی است كه تحت كنترل كامل اسرائیل خواهد بود. از نظر كلی، تنها چهل‌درصد زمینهای كرانه غربی رود اردن به فلسطینی‌ها تعلق خواهد داشت و این امر به‌اصطلاح به عنوان یك هدیه، به‌طور یك‌جانبه، از طرف نخست‌وزیر اسرائیل به فلسطینی‌ها پیشنهاد شده است.دیوار در زمینهای كشاورزی استوار شده است.‌ هدف اسرائیل از ساخت این دیوار،‌ جلوگیری از دستیابی فلسطینیان به مزارع و چاه‌هایشان است تا بدین‌وسیله رابطه آنها را با زمینهای‌شان قطع كند و ساختار اقتصادی منطقه را تغییر دهند.[vii]
طرح دیوار حائل شامل مناطق حائل، خندق، سیم خاردار، مسیرهای ردیابی برای ثبت ردپا، یك نرده الكترونیكی دارای حسگرهایی برای هشدار هر نوع یورش، یك مسیر گشت‌زنی دو طرفه و برجهای مراقبت مستحكم در فواصل منظم و تعداد معدودی گذرگاه می‌باشد. به‌علاوه در هر یك از دو طرف دیوار، صدمتر نیز به‌عنوان منطقه ممنوعه در نظر گرفته شده است.[viii]
در اواسط ژوئن ۲۰۰۲، در اجلاس عقبه، امریكا و انگلیس از اسرائیل خواستند كه ساخت دیوار را متوقف كند تا مسیر آن دوباره بررسی شود. شارون، نخست‌وزیر اسرائیل، از انجام دادن این خواست امتناع كرد و بدین‌ترتیب در میان رهبران اسرائیلی تشنج به‌وجود آورد.
● رویكردهای متعارض (در مورد احداث دیوار حائل)
با كشیدن دیوار حائل در محدوده شهر قدس، بیش از پنجا‌ه‌هزار نفر از فلسطینی‌های ساكن قدس شرقی از شهر قدس جدا می‌شوند. درباره ساخت دیوار، ایهود اولمرت، معاون نخست‌وزیر اسرائیل و وزیر تجارت و صنایع اسرائیل، گفت: «اگر كارها براساس زمانبندی پیش رود كار احداث ساخت دیوار حائل در اوایل ماه سپتامبر به پایان خواهد رسید.»[ix] وی افزود: «فلسطینی‌های ساكن قدس كه در خارج از دیوار حائل باقی خواهند ماند، همچنان از دریافت خدمات اجتماعی و شهرداری بهره‌مند خواهند شد.» شائول موفاز، وزیر جنگ رژیم اسرائیل، هم اعلام كرد: «اتمام ساخت دیوار حائل مهم‌ترین اولویت اسرائیل است و ساخت آن تسریع شده است.» موفاز اعلام كرد: «تاكنون دویست‌وسیزده كیلومتر از این دیوار ساخته شده است و هم‌اكنون ساخت صدونود كیلومتر دیگر در حال انجام است.»
همزمان با تصویب طرح احداث دیوار حائل در محدوده قدس شرقی در كابینه اسرائیل، روزنامه صهیونیستی «جروز الم‌پت» از احداث دیوار حائل دریایی خبر داد. این روزنامه با اشاره به دیوار حائل دریایی نوشت: «اسرائیل در حال ساخت یك دیوار زیردریایی برای جلوگیری از نفوذ فلسطینی‌ها در امتداد سواحل غزه می‌باشد كه بخشی از طرح عقب‌نشینی از غزه می‌باشد.» به گزارش این روزنامه، این دیوار به منظور جبران فقدان نقاط نظارتی اسرائیل در نوار غزه كه پس از عقب‌نشینی از این منطقه به وجود خواهد آمد، در حال احداث است.
صائب عریقات، وزیر مذاكره‌كنندگان فلسطینی با محكوم‌كردن تصویب این طرح، این اقدام كابینه اسرائیل را بسیار خطرناك برشمرد و افزود «همه‌چیز نشان می‌دهد كه گامهای پیش‌دستانه‌ای كه اسرائیل برای تعیین سرنوشت نهایی قدس برداشته است، روند صلح خاورمیانه را از بین می‌برد.»
زیاد المحوری، رئیس مركز حقوق اجتماعی و اقتصادی در قدس شرقی، نیز گفت: «بیش از یك سال است كه احداث دیوار حائل بر وضعیت روحی، بهداشتی و اقتصادی مسلمانان تاثیرات منفی بر جای گذاشته است.»[x]
اتحادیه عرب نیز بعد از نشست با نمایندگان دائم خود در بیانیه‌ای اعلام كرد: «اسرائیل به ساخت دیوار جداسازی ادامه می‌دهد و در اقدامی یك‌جانبه و وقیحانه قوانین دادگاه بین‌المللی را به مبارزه می‌طلبد.» جنبش چپ‌گرای صلح اكنون در اسرائیل هم اعلام كرد: احداث دیوار حائل نه‌تنها صلح را به ارمغان نمی‌آورد، بلكه جنگ همیشگی میان فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها را به‌وجود خواهد آورد.
حمید الباره، وزیر امورخارجه مالزی، كه كشورش ریاست دوره‌ای سازمان كشورهای غیرمتعهدها را به عهده دارد، در دیدار وزیرخارجه فلسطین گفت: از نظر جنبش غیرمتعهدها، ساخت دیوارحائل، در سرزمین اشغال‌شده تا شرق بیت‌المقدس، غیرقانونی و مغایر كنوانسیون ژنو است و باید هرچه زودتر متوقف و قسمتهای ساخته‌شده نیز تخریب شود.[xi]
● دیوار حائل پیرامون قدس، زمینه‌ساز انتفاضه سوم فلسطین
نقش دیوار حائل پیرامون قدس در تسهیل پیوستن شهركهای یهودی‌نشین به اسرائیل، این رژیم را قادر می‌سازد گامی بزرگ در عملی‌كردن طرح قدس بزرگ بردارد.
یكی از پیامدهای خطرناك این تصمیم، تكمیل قطعی روند یهودی‌سازی شهر قدس است. دیواری كه قدس را به شهرك معالیم ادومیم، بزرگترین شهرك یهودی‌نشین در كرانه باختری، پیوند می‌زند، مقامات صهیونیستی را قادر می‌سازد اراضی واقع میان قدس و این شهرك را برای طرح «ای‌یك» به كار گیرند. هدف از این طرح ساخت هزاران واحد مسكونی برای جذب دهها‌هزار یهودی است. تكمیل دیوار پیرامون قدس همچنین به معنای ضمیمه‌سازی شماری از شهركهای مهم یهودی‌نشین، در كرانه باختری، به شهرداری اسرائیل در قدس می‌باشد، چراكه مسیر دیوار اطراف قدس طوری طراحی شده است كه ضمیمه‌سازی شهرك‌ یهودی‌نشین واقع در شمال‌شرقی قدس و نیز شهرك یهودی‌نشین غوش عنصیون ــ یكی از شهركهای بزرگ یهودی‌نشین در كرانه باختری و محل سكونت دههاهزار تن از یهودیان شهرك‌نشین ــ را به دنبال داشته باشد. حكومت فلسطین همواره تاكید می‌كند كه هرگونه سازش سیاسی ‌باید به شكل‌گیری و برپایی یك دولت فلسطین حیات‌مند در كرانه باختری و نوار غزه منجر گردد، اما تصمیم اخیر اسرائیل هیچ‌گونه امكانی برای محقق‌شدن مسالمت‌آمیز این هدف باقی نمی‌گذارد.
دیوار حائل تاثیری اساسی در بازگرداندن اوضاع به نفع رژیم اشغالگر قدس دارد. اما در مقابل، حتی در چارچوب جزئی‌ترین خواستهای پذیرفته‌شده از سوی فلسطینیان، هرگونه امكان حصول به راه‌حلی سیاسی را از بین می‌برد. ازاین‌رو، تمام شرایط برای آغاز انتفاضه سوم ملت فلسطین به منظور رد تلاشهای تحمیل‌گرانه اسرائیل از طریق دیوار حائل، مهیاست. چراكه منطقی نخواهد بود كه از ملت فلسطین انتظار داشته باشیم تا وضع تحمیل‌شده از طریق دیوار حائل را بپذیرد و خود را در برابر سیاست پاكسازی نژادی رژیم اشغالگر تسلیم كند ــ سیاستی كه این رژیم آن را در مورد دههاهزار فلسطینی و برای بیرون كردن آنان از قدس به‌اجرا درمی‌آورد.[xii] نتیجه‌آنكه، درخصوص مخالفت با دیوار، و تلاش و اقدام برای مقابله با آثار و پیامدهای منفی آن بر شهروندان فلسطینی، اجماعی فلسطینی وجود دارد.
● مواضع سازمان ملل در مورد احداث دیوار
مخالفت دولت خودگردان فلسطین با این طرح از آن ناشی می‌شود كه این دیوار خط مرزی چهار ژوئن ۱۹۶۷.م را نقض كرده و وضعیتی را به‌وجودآورده كه مغایر با قطعنامه ۲۴۲ شورای امنیت سازمان ملل متحد است. شورا در این قطعنامه تاكید می‌كند كه اكتساب سرزمین از طریق جنگ پذیرفتنی نیست. این شورا در ضمن بر لزوم اقدام برای برقراری صلحی عادلانه و نهایی تاكید می‌كند و این مساله را یادآور می‌شود كه همه اعضای ملل متحد با قبول منشور ملل متحد ملتزم شده‌اند تا براساس ماده ۲ عمل كنند و نهایتا خاطرنشان می‌كند كه اجرای اصول منشور مستلزم ایجاد صلحی عادلانه و دائمی در خاورمیانه است كه در آن دو اصل زیر تامین گردد: الف‌ــ خروج نیروهای اسرائیلی از سرزمینهای اشغال‌شده در مخاصمه اخیر؛ ب‌ــ پایان‌یافتن كلیه ادعاها یا وضعیتهای تخاصم و قبول و احترام به حاكمیت، تمامیت ارضی و استقلال سیاسی هر دولت در این منطقه و حق زیستن در صلح در داخل مرزهای امن و پذیرفته‌شده و آزاد از تهدید با توسل به زور.
ساخت دیوار حائل، عملا برپایی دولت یكپارچه در كرانه باختری و نوار غزه را ناممكن می‌سازد و به تعبیری این اقدام تیر خلاصی است بر پیكر بی‌جان روند سازش ــ كه دولت خودگردان آن را به‌عنوان خط‌مشی آینده سیاسی خویش، در پیش گرفته است.[xiii]
در چهاردهم اكتبر ۲۰۰۳، شورای امنیت موضوع دیوار حائل را در دستور كار خود قرار داد. امریكا از تصویب قطعنامه‌ای علیه اسرائیل درخصوص ایجاد حصار مرزی ممانعت به عمل آورد و همین موضوع به بحث و جدلهای حادی در شورای امنیت سازمان ملل دامن زد. فقط امریكا بود كه به این قطعنامه كه سوریه آن را مطرح كرده بود، رای مخالف داد و آن را وتو كرد. چهار كشور آلمان، بلغارستان، بریتانیا، كامرون به این قطعنامه رای ممتنع دادند.[xiv]
مجمع عمومی سازمان ملل ‌متحد در نشست بیست‌ویكم اكتبر ۲۰۰۳، با اكثریتی قاطع از اسرائیل خواست كه احداث دیوارهای امنیتی در سرزمینهای فلسطینی را متوقف سازد. به این قطعنامه صدوچهل‌وچهار كشور جهان، از‌جمله كشورهای عضو اتحادیه اروپا، رای موافق، چهار كشور امریكا، اسرائیل، جزایر مارشال، جزایر میكرونیزی رای مخالف و دوازده كشور نیز رای ممتنع دادند. این قطعنامه احداث دیوارهای یاد شده را مغایر با حقوق بین‌الملل خواند و از اسرائیل ‌خواست كه برنامه‌های مربوط به احداث آتی چنین دیوارهایی را در مناطق فلسطینیان لغو كند. در این قطعنامه ساختن دیوارهای امنیتی به منزله دست‌اندازی اسرائیل به سرزمینهای فلسطینی تلقی گشت و از این كشور خواسته شد دیوارهای ساخته شده را نیز، تخریب كند. همچنین، در این قطعنامه آمده است كه اقدام اسرائیل در ایجاد دیوارهای امنیتی برخی از قوانین بین‌المللی را نقض می‌كند. قوانین به این موضوع می‌پردازد قوای اشغالگر نباید مرزها و تركیب ارضی مناطق اشغالی را تغییر دهد.[xv]
شارون با بی‌اعتنایی به قطعنامه سازمان ملل اعلام كرد: دیوار امنیتی گسترش می‌یابد. چند روز پس از صدور قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل در مخالفت با ساخت دیوار حائل در كرانه باختری رود اردن، آریل شارون، نخست‌وزیر اسرائیل، از وجود طرحی برای ساخت دیوار مشابهی در جلگه اردن خبر داد. مجمع عمومی بار دیگر با صدور قطعنامه‌ای در تاریخ بیست‌ویكم اكتبر ۲۰۰۳ از رژیم صهیونیستی خواست كه ساخت دیوار حائل را متوقف كند.
دیوان بین‌المللی لاهه، در بیست‌ودوم فوریه ۲۰۰۴ به مدت سه روز موضوع دیوار حائل را مورد بحث و بررسی حقوقی قرار داد كه نتایج مورد انتظار را نیز به دنبال داشت: در این زمینه توافقی قریب به اتفاق بین حقوقدانان دیوان وجود داشت كه ساخت یك حصار هفتصدكیلومتری از سوی اسرائیل به مثابه نقض حقوق بین‌الملل و نقض كنوانسیون بین‌المللی چگونگی رفتار با مناطق اشغالی است. فلسطینی‌ها و اردنی‌ها و نیز اتحادیه عرب در بیانات خود استدلالهای حقوقی را در اولویت قرار دادند و حقوقدانان و كارشناسان بین‌المللی را وارد جریان كردند و این امر به ضرر اسرائیل تمام شد. پروفسور میشائیل بوته، كارشناس آلمانی حقوق بین‌الملل، به نمایندگیِ اتحادیه عرب اظهار داشت: «كشوری چون اسرائیل كه از حضور در چنین جلسه استماع دادگاه امتناع می‌ورزد، مانع از روشن‌شدن مسائل مهمی می‌شود.» بوته، استدلال اسرائیل را مبنی بر اینكه دادگاه مانعی است در راه ایجاد صلح خاورمیانه، رد كرد و گفت: «روشن‌سازی حقوقی به روند صلح كمك بسیار می‌رساند. از آن گذشته این دیوار حائل اسرائیل است كه مانع پیشرفت در روند صلح شده، زیرا كه این دیوار در زندگی فلسطینیان تاثیرات منفی عمیقی گذارده است.»[xvi]● ساخت دیوار و موارد نقض حقوق بین‌الملل
دیوان بین‌المللی دادگستری بخش مهمی از نظر مشورتی خود را از بند ۱۵ لغایت ۱۴۲ آن به بررسی موارد نقض حقوق بین‌المللی در اثر ساخت دیوار در سرزمینهای اشغالی فلسطین از جمله بیت‌المقدس شرق اختصاص می‌دهد.
ساخت دیوار تلاش برای ضمیمه‌كردن سرزمینی است كه این خود نقض مقررات حقوق بین‌الملل محسوب می‌گردد و انضمام دوفاكتوی زمینها نیز مغایر با حاكمیت سرزمینی است. ساخت این دیوار بالتبع مغایر با خودمختاری فلسطینیان است. اسرائیل نیز مدعی می‌گردد كه هدف از ساخت دیوار صرفا مقابله موثر با حملات تروریستی است تروریسم كه از ناحیه كرانه باختری متوجه آن كشور است، مضافا اینكه ساخت دیوار یك «امر موقت» است.
دیوان بین‌المللی دادگستری در بند ۱۱۸ نظر خود را درخصوص حق ملتها در تعیین سرنوشت خویش یادآور می‌شود و بر وجود یك ملت فلسطینی (A Palestinian People) تاكید می‌كند و متذكر می‌شود كه هیچ‌گونه تردیدی در این زمینه وجود ندارد. اسرائیل درواقع با تبادل نامه‌ای كه در نهم سپتامبر ۱۹۹۳ بین اسحق رابین و یاسر عرفات صورت گرفت، وجود چنین ملت یا مردمی را به رسمیت شناخت. موافقتنامه موقت اسرائیل و فلسطین در مورد كرانه باختری و نوار غزه، مورخ بیست‌وهشتم سپتامبر ۱۹۹۵، برای چندین‌بار «حقوق مشروع مردم فلسطین» را به رسمیت می‌شناسد.
دیوان در بند ۱۱۹ نظر خود خاطرنشان می‌سازد كه مسیر دیوار به نحوی كه دولت اسرائیل در بخش مسدود در نظر گرفته است، هشتاد درصد شهرك‌نشینهای اسرائیلی را در سرزمین اشغالی فلسطین شامل می‌گردد. درخصوص ساخت شهرك یهودی‌نشین از سوی اسرائیل، دیوان در بند ۱۲۰ خود می‌گوید كه طبق بند ۶ ماده ۴۹ كنوانسیون چهارم ژنو، قدرت اشغالگر نمی‌تواند بخشی از مردم غیرنظامی خود را جابه‌جا یا به سرزمین اشغالی منتقل كند. طبق این مقرره، نه‌تنها جابه‌جایی و انتقال اجباری افراد، آن‌گونه كه در جریان جنگ دوم جهانی صورت گرفت، ممنوع است بلكه هرگونه اقدام قدرت اشغالگر به منظور سازماندهی و تقویت انتقال بخشی از جمعیت خود به سرزمین اشغالی نیز ممنوع است. شورای امنیت در دو قطعنامه ۴۵۲ (۱۹۷۹) و قطعنامه ۴۶۵ (۱۹۸۰) بر موضع خود تاكید می‌كند و حتی در قطعنامه اخیرالذكر سیاست و روش اسرائیل را در انتقال افراد غیرنظامی خود به سرزمین‌های اشغالی و ایجاد مهاجران جدید نقض فاحش كنوانسیون چهارم ژنو می‌داند. دیوان در طی بندهای مختلف ساخت دیوار حائل را غیرقانونی اعلام می‌كند. سرانجام دیوان در بند ۱۴۲ چنین اظهار می‌كند كه اسرائیل نمی‌تواند غیرقانونی‌بودن ساخت دیوار را به واسطه حق دفاع مشروع با وضعیت اضطراری توجیه كند. در نتیجه، دیوان چنین نظر می‌دهد كه ساخت دیوار مغایر حقوق بین‌الملل است.[xvii]
● آثار حقوقی ساخت دیوار در سرزمین اشغالی فلسطین
دیوان بین‌المللی دادگستری در بخش آخر نظر مشورتی خود (از بند ۱۴۵ لغایت بند ۱۶۰) تحت عناوین مختلف به آثار حقوقی ساخت دیوار می‌پردازد. دیوان ابتدا ادعاهای سایر دولتها را درخصوص مسئولیت اسرائیل مطرح می‌كند و سپس به آثار حقوقی ساخت دیوار برای اسرائیل می‌پردازد.
الف‌) ادعاهای مربوط به آثار حقوقی ساخت دیوار برای اسرائیل:
ادعاهایی را كه نمایندگان فلسطین، دولتهای عربی و اسلامی، دولتها و سازمانهای مدافع مساله فلسطین درخصوص آثار حقوقی ساخت دیوار برای اسرائیل مطرح كرده‌اند، دیوان در بند ۱۴۵ خود چنین ذكر می‌كند:
ـ اسرائیل تكلیف حقوقی دارد تا به وضعیت غیرقانونی موجود با سامان‌دادن فوری به ساخت دیوار در سرزمین اشغالی فلسطین خاتمه دهد؛ ــ اسرائیل مكلف است كه خسارات ناشی از رفتار غیرقانونی خود را جبران كند. این جبران خسارت ابتدا باید در شكل اعاده وضعیت سابق، یعنی تخریب دیوار ساخته‌شده در سرزمین اشغالی فلسطین، لغو قوانین و مقررات مربوطه و بازگرداندن اموال مصادره شده باشد؛ ــ اسرائیل دائما موظف است تكالیف بین‌المللی خود را اجرا كند و مطابق كنوانسیون چهارم ژنو باید كلیه اشخاصی را كه با طراحی و ساخت دیوار موجب نقض شدید حقوق بین‌الملل بشردوستانه شده‌اند، محاكمه ‌كند.
ب‌) آثار حقوقی ساخت دیوار برای اسرائیل:
دیوان خاطرنشان می‌سازد كه اسرائیل پیش از هرچیز موظف است تكالیف بین‌المللی خود را رعایت و اجرا كند؛ تكالیفی كه در اثر ساخت دیوار در سرزمین اشغالی نقض شده است. در نتیجه، اسرائیل باید به تكلیف خود درخصوص حق خودمختاری (Self-Determination) مردم فلسطین عمل كند و به علاوه وظایفی را كه به موجب مقررات حقوق بین‌الملل بشردوستانه و حقوق بشر به عهده دارد، انجام دهد.
دیوان بیان می‌كند كه اسرائیل موظف است موارد نقض تكالیف بین‌المللی خود را ــ كه ناشی از ساخت دیوار در سرزمین اشغالی فلسطین است ــ خاتمه دهد، و همچنین اسرائیل موظف است كه كارهای مربوط به ساخت دیوار را ــ كه در سرزمین اشغالی فلسطین و در داخل و اطراف بیت‌المقدس در حال انجام شدن است ــ فورا خاتمه دهد، و زمینها، باغهای میوه، درختان زیتون و سایر اموال غیرمنقول شخص حقیقی و حقوقی را كه به منظور ساخت دیوار در سرزمین اشغالی فلسطین تصاحب شده است، به صاحبان آن بازگرداند. در مواردی كه اعاده این اموال از حیث عملی غیرممكن باشد، اسرائیل موظف است خسارت مادی اشخاص مربوطه را به‌خاطر زیان وارد شده به آنها جبران كند.
از نظر دیوان، اسرائیل همچنین مكلف است كه مطابق قواعد حقوق بین‌المللی لازم‌الاجرا در این زمینه، نسبت به كلیه اشخاص حقیقی و حقوقی كه در اثر ساخت دیوار هرگونه زیان مادی دیده‌اند، جبران خسارت نماید.[xviii]
ج‌) آثار حقوقی ساخت دیوار برای سازمان ملل:
دیوان بر این اعتقاد است كه سازمان ملل به‌ویژه مجمع عمومی و شورای امنیت باید با درنظرگرفتن دقیق نظر مشورتی حاضر، اتخاذ تدابیر جدید را برای پایان‌بخشیدن به وضعیت غیرقانونی ناشی از ساخت دیوار و رژیم حاكم بر آن بررسی كنند. (بند ۱۶۰)[xix]
دیوان ضمن حمایت از اصول و اهداف مندرج در منشور ملل متحد خصوصا حفظ صلح و امنیت بین‌المللی و حل و فصل مسالمت‌آمیز اختلافات، ضرورت فوری تلاشهای مضاعف سازمان ملل متحد را در خاتمه‌دادن فوری به مخاصمه اسرائیل و فلسطین ــ كه همچنان یك تهدید علیه صلح و امنیت بین‌المللی محسوب می‌شود ــ و همچنین برقراری یك صلح عادلانه و بادوام در منطقه را خاطرنشان می‌سازد.
۱) نقض حقوق بشر: گزارشگر ویژه كمیسیون حقوق بشر ضمن تاكید بر اینكه دیوار، نسل جدیدی از پناهندگان یا افراد بی‌خانمان را به‌وجود می‌آورد، تصریح می‌كند كه زمان آن فرا رسیده كه ساخت دیوار به‌خاطر اقدام ضمیمه‌سازی غیرقانونی سرزمین محكوم گردد. برپایی دیوار حائل در داخل اراضی كرانه باختری می‌تواند باعث نقض حقوق بشر صدها هزارتن از ساكنان فلسطینی شود ــ از نقض حق مالكیت تا نقض حق درمانی پزشكی. این تجاوزات از نقض حق آزادی رفت و آمد ناشی می‌شود، ازاین‌رو به تدابیر و اقدامات عبور و مرور كه اسرائیل در دو سمت دیوار اتخاذ می‌كند، ارتباط دارد.[xx]
۲) نقض حق آزادی رفت و آمد: اراضی میان دیوار و خط سبز، و به احتمال قوی، اراضی میان دیوار و محدوده اداری شهر قدس به‌عنوان منطقه نظامی بسته اعلام خواهد شد. دولت اسرائیل اعلام كرده است كه ساكنان فلسطینی كه در شرق دیوار باقی خواهند ماند ولی در سمت غربی آن زمینهایی تحت مالكیت خود دارند، می‌توانند از طریق دروازه‌های كشاورزی كه در امتداد این دیوار ایجاد خواهد شد، رفت‌وآمد داشته باشند.
۳) از بین‌رفتن منابع درآمد: پیش‌بینی می‌شود كه دیوار طراحی‌شده میان محل سكونت و محل كار دهها هزار فلسطینی جدایی ایجاد كند. این جدایی، حتی اگر كامل نباشد، به‌طور مسلم بر امكانات كاری و كسب درآمد آنها برای رسیدن به حداقل شرایط زندگی، تاثیر منفی خواهد گذاشت. فعالیت كشاورزی در روستاها و شهرهایی كه تحت‌تاثیر دیوار قرار خواهند گرفت، منبع اصلی درآمد است؛ زیرا این مناطق حاصلخیزترین مناطق كرانه باختری هستند كه از منابع آب طبیعی برخوردارند.
۴) اختلال در نظم زندگی: دیوار حائل می‌تواند سایر جنبه‌های زندگی اهالی روستاها و شهرهای مجاور آن را مختل كند. پیش‌بینی می‌شود كه این دیوار باعث نقض كامل حقوق ساكنان مناطق بسته در غرب دیوار شود و ساكنان بسیاری از روستاهای واقع در شرق دیوار را نیز از خدماتی محروم كند كه هریك از سه مركز استان طولكرم، قلفیلیه و قدس شرقی ــ كه از سایر اراضی كرانه باختری جدا خواهند شد ــ ارائه می‌كند.[xxi]
● نتیجه
با بررسی به ویژگیها و پیامدهای ناشی از ساخت دیوار حائل در سرزمینهای اشغالی فلسطین از سوی اسرائیل مشخص گشت كه ساخت دیوار حائل از دستیابی فلسطینیان به مزارع و زمینهای‌شان ممانعت به عمل می‌آورد تا بدین‌وسیله رابطه آنها را با زمینهای‌شان قطع نماید و ساختار اقتصادی منطقه را تغییر دهد. اگر روزی این طرح به اجرای كامل درآید، تحقق یك دولت فلسطینی عملا غیرممكن خواهد بود؛ روندی كه جامعه فلسطین را به محروم‌شدن از منابع انسانی خویش تهدید می‌كند و هرگونه امیدی را برای استقلال از بین می‌برد.
اقدام اسرائیل در ایجاد دیوارهای امنیتی ناقض قوانین بین‌المللی در مورد عدم اقدام قوای اشغالگر در تغییر مرزها و تركیب ارضی مناطق اشغالی است. ساخت دیوار حائل مانع پیشرفت روند صلح شده، زیرا این دیوار در زندگی فلسطینی‌ها تاثیرات منفی عمیقی گذارده است. در ورای ساخت این دیوار، سنگ‌بنای مرز آینده بین دو دولت اسرائیل و فلسطین دیده می‌شود.
ساخت دیوار حائل به منزله نادیده‌گرفتن قطعنامه‌های متعدد شورای امنیت و مجمع عمومی سازمان ملل متحد و همچنین موافقتنامه اسلو (۱۹۹۵) ــ كه بین مقامات اسرائیل و فلسطین منعقد گردید ــ تلقی می‌گردد. مجمع عمومی سازمان ملل و دیوان بین‌المللی ساخت دیوار حائل را غیرقانونی اعلام كرده بودند. اسرائیل با تصویب طرح ساخت دیوار حائل در كابینه، عملا این نهادهای بین‌المللی را به مبارزه طلبیده و متاسفانه تا به امروز نیز به دلیل حمایتهای امریكا، حاشیه امنی نیز برای خود در گوشه‌ای از خاورمیانه پیدا كرده و حتی از گزند انتقاد قدرتهای بزرگ دنیا مصون مانده است.
ساخت دیوار حائل برخلاف موافقتنامه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی انجام می‌شود. این امر به مفهوم آن است كه در نظام بین‌الملل علاوه بر نهادهای بین‌المللی، فرایندهای دیگری نیز وجود دارد كه نقش كشورها را در صلح‌سازی بین‌المللی ارتقاء می‌دهد. این امر به مفهوم آن است كه صلح جهانی نمی‌تواند از طریق نهادهای بین‌المللی تحقق یابد. شورای امنیت سازمان ملل نیز نشان داد كه در روند صلح‌سازی فاقد ابتكار امنیتی مستقل می‌باشد. بنابراین آنچه را به‌عنوان امنیت‌سازی در قالب الگوهای امنیت دسته‌جمعی مطرح می‌كند، افسانه امنیتی تلقی می‌شود. این امر در كوتاه‌مدت تداوم خواهد داشت. سیاست بین‌الملل بیش‌ازآنكه تحت‌تاثیر قواعد سازمان‌یافته و نهادینه‌شده همانند منشور ملل متحد قرار گیرد، بازتاب اراده قدرتهای بزرگ محسوب می‌شود. حمایت امریكا از اسرائیل صلح‌سازی را به‌گونه‌ای موثر تحت‌الشعاع خود قرار داده است. در این شرایط نمی‌توان دورنمای مشخصی را برای كاركرد سازمان یافته نهادهای بین‌المللی مشخص نمود. زیرا اراده قدرتهای بزرگ به كاهش كارآمدی نهادهای بین‌المللی همانند سازمان ملل متحد منجر می‌شود.
افسانه رشاد
پی‌نوشت‌ها:
* كارشناس ارشد روابط بین‌الملل.
[i]ــ مایكل برچر، بحران در سیاست جهان، ظهور و سقوط بحرانها، ترجمه: فردین قریشی، ج۱، تهران، پژوهشكده مطالعات راهبردی، ۱۳۸۲، ص۲۴
[ii] - Al Awola Orgaizatiou, Fact sheet, orange connecticut, ۲۰۰۲, PP. ۹
[iii] - Samir Abdullah, World Bank Estlmate, At: www. Palestinereport, org. May ۲۲, ۲۰n, PP. ۷-۸
[iv] - East Settlement: It’s Sourcesand Cintoursin Power and Prospects, op, cit, P. ۶۵
[v]ــ موسسه حقوق بشر بتسلیم، «دیوار حائل: اهداف چالش ما و آینده»، ترجمه: دكتر مسعود اسداللهی، مجله نهضت، سال ۵، شماره ۲۰، زمستان ۱۳۸۳، ص۱۸۶
[vi]ــ بروباشر متیو، دیوار شرم، لوموند دیپلماتیك، پاریس، نوامبر ۲۰۰۲
[vii]ــ آماروفوت، یدیهوت و راپوپورت، دیواری در قلب، تل‌آویو، ۲۳ می ۲۰۰۳
[viii]ــ سعید خالوزاده، «ایجاد دیوار حائل توسط اسرائیل و مواضع سازمان ملل و دیوان دادگستری»، تحولات جهان، شماره ۲، شهریور ۱۳۸۳، ص۱۷۲
[ix] - Roport of the Special Reporteur of the Commission on Human Rights, John Dugard, on the Situdtion of Human Rights in the Palestinian Territoriesoccupied by strael ۱۹۶۷, Un. Don F / Cn: ۴ / ۲۰۰۴ / ۶.at Sept. embo ۸, ۲۰۰۳, Paragraph ۶
[x] - http://www,mehmews.com,۱۱/۰۱/۲۰۰۵
[xi] - http://www.farsnews.com,۱۱/۰۱/۲۰۰۵
[xii]ــ علی قاسمی، «دیوار حائل و آینده فلسطین»، گزیده تحولات جهان، شماره ۳۶، سال ۱۳۸۴، ص۱۷۹
[xiii] ــ «دیوار زمینه‌ساز انتفاضه سوم»، نداءالقوس، سال ششم، شماره ۱۸۸، سال ۱۳۸۴، ص۲۷
[xiv] - file://C:IDocuments and settiug/All users/Documents/New Folder/ ۳, ۵ Floppy Chroniguedesfaits Internation anx
[xv] - Ch. Roussean, r. g. dip. Feb, ۲۰۰۴, P. ۳۱۵
[xvi] - Secretaiat De/: nu, Doc, ۳۴/ ۲۵, oct ۲۲, ۲۰۰۳
[xvii] ــ سعید خالوزاده، همان، ص۱۷۸
[xviii] - Peramble, para, ۴/۷/۸/ Ar III, paraz Articl III, pare, Cond ۳, Articl XX II, para ۲
[xix]ــ پژوهش و تحقیق نظر مشورتی دیوان بین‌المللی دادگستری در قضیه آثار حقوقی ساخت دیوار در سرزمین اشغالی فلسطین، مورخ ۹ جولای ۲۰۰۴، مهر ۱۳۸۳، تهران، موسسه ابرار معاصر، صص۶۱ــ۶۰
[xx]ــ مجتبی علی‌بابایی، «ساخت دیوار حائل و قواعد حقوق بین‌الملل»، فصلنامه خاورمیانه، سال اول، شماره ۳، زمستان ۱۳۸۳، ص۱۴۳
[xxi]ــ موسسه حقوق بشر بتسلیم، ترجمه: دكتر مسعود اسداللهی، مجله نهضت، سال ۵، شماره ۲، زمستان ۸۳، ص۱۹۷
منبع : ماهنامه زمانه


همچنین مشاهده کنید