جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا


سیرخط کوفی


سیرخط کوفی
خط بی گمان یکی از مهمترین عناصر فرهنگ است. هنر خوشنویسی به شیوه کوفی به صورت ها و شکل های بسیار دل انگیز و زیبنده در سرتاسر ایران شایع و رایج و صرف نظر از جنبه کتابتی آن یکی از عناصر عمده تزئین در عصر اسلامی بوده است.
مولف در مقدمه ای بر کتاب می نویسد؛خط و کتابت به عنوان یک پدیده بزرگ و انسانی و زندگی ساز، همواره دارای ارزش و اهمیتی غیرقابل وصف بوده و وجود آن به مثابه یک عنصر هنری، در گستره فرهنگ ملت ها شناخته و پذیرفته شده است.
بدون تردید خط یکی از عظیم ترین و ارزنده ترین ابداعات بشر بوده است؛ زیرا اگر این وسیله ارتباطی بین اقوام و ملل نبود، حاصل اندیشه گذشتگان به آیندگان منتقل نمی شد و در نتیجه تمدن و فرهنگ بشری هرگز به کمال امروزی خود نمی رسید. بیهوده نیست که آغاز دوران تاریخی را با معیار خط سنجیده اند.
بدون تردید تمدن مولد و موجد الفبا بوده و ظهور ادیان و وجود کتاب های مقدس در سرنوشت خط و تحولات آن تاثیری فراوان داشته و در جنب هر معبد، مکتبی نیز برای تربیت کاتبان و محرران دایر بوده است و این امر بخصوص در عهد پیامبر اسلام به وضوح به چشم می خورد.زبان قرآن یعنی زبان عربی، همگام با فاتحان به سراسر جهان آن روز رفته و زبان رسمی اسلامی گشته بود؛ این زبان برای شعر سرودن و سخنرانی و خطابه مناسب بود و عربان شیفته آن بودند... هنر عربان در زبان ایشان بود نه در نقاشی و مجسمه سازی یا معماری.
شهرها و روستاها در عربستان انگشت شمارند و حتی در میان بازرگانان و مردم شهرنشین عرب هنر چندان ریشه نداشت و تنها شعر و سرود رواج داشت.چیرگی عربان بر جهان اسلام، ایشان را با پیشه و هنر آشنا ساخت.
بیابان گردان که پیوسته در چادرهای پشم بز زیسته بودند، ناگهان دیدند فرمانروای شهرهای پهناور گشته اند. پرستشگاه های یونانیان و رومیان و کاخ های ایرانیان و کلیساهای بیزانس را با موزائیک های زرین دیدند. گوهرهای درخشان و ظروف شیشه ای و سفال های نقاشی شده و عاج های کنده کاری و ابریشم با نقش های جالب به دست ایشان افتاد. چون شهرنشین شدند، نیاز به داشتن خانه های زیبا و مسجدهای پرشکوه و دیدنی برای پرستش خدا را احساس کردند.
عربان از کار و صنعت روگردان بودند، اما اینک به سرزمین هایی حکمروا گشته بودند که در آن صنعتگران و هنرمندان مصری، سوری، یونانی و ایرانی را می دیدند که هر یک سنت هنری، چندین صدساله داشتند. هنر این صنعتگران با هم پیوند خورد و زیر فرمان اسلام مبدل به شیوه هایی شد که امروز به نام هنر اسلامی شناخته شده است.
در باب هنرهای اسلامی سخن بسیار است و نویسنده تنها به تحقیق درباره هنر خط آن هم اختصاصا خط کوفی پرداخته است که به روایت اکثر محققان و مورخان هنر اصل آن عربی است. خط عربی دو اسلوب عمده دارد؛ یکی با حروف زاویه دار و دیگری با حروف قوس دار؛ اسلوب اولی معروف به خط کوفی است که به شهر کوفه عراق که شاید اولین بار در آن شهر اسلوب ها از قرن هفتم (میلادی) یعنی از مبدا تاریخ اسلام در میان مسلمانان شایع بوده است.
ظهور دین اسلام و وجود مردانی بزرگ در لوای این دین، موجبات توسعه و اعتلای خطی را فراهم ساخت که قبل از آن به صورت کاملا ابتدایی در اکناف شبه جزیره استعمال داشت.خط کوفی قبل از اسلام و تا مدتی کوتاه پس از ظهور و گسترش اسلام به صورت ابتدایی و صرفا به منظور کتابت توسط اعراب کاربرد داشت ولی هرچه به عمر اسلام افزوده گشت این خط نیز حفظ جنبه های کتابتی کم کم یکی از عناصر عمده تزئینی شد.باری، بی گمان این رساله تنها تحقیقی است که منحصرا در باب خط کوفی و همه جنبه های آن صورت گرفته است. کتاب مشتمل بر دو بخش کلیات و کوفی در ایران است.
منبع : روزنامه کارگزاران


همچنین مشاهده کنید