شهریار خاندان زند

با توجه به تحولات نوین فرهنگی در جامعه امروز، نیاز همه ایرانیان به بررسی های جدید علمی و مستمر درباره تاریخ پرفراز و نشیب ایران زمین و دیانت و فرهنگ و تمدن آن بیش از گذشته نمودار شده است.
رضا شعبانی که خود دانش آموخته رشته تاریخ است و دکترایش را از سوربن پاریس اخذ کرده در این کتاب به زوایای مختلف خاندان زند رخنه کرده و خواننده را با چند و چون ضعف و قوت آنها آشنا می کند. او می نویسد؛ شهریاری خاندان زند با کریم خان آغاز می شود که تقریبا در خلال سال های ۱۱۶۳-۱۱۶۲ قمری تا ۱۱۷۹ قمری برای از میان بردن رقیبان و مدعیانی که چشم برتصرف ماترک نادرشاه افشار (۱۱۶۰- ۱۱۴۸ق) دوخته بودند، سخت در مبارزه بود.
به حقیقت پس از مرگ دردناک آن پادشاه بود که جنگ سالاران متعدد، با بهره گیری از خلاء غم انگیز پیش آمده، به جان هم افتاده بودند و هر کدام از آنها که از دودمان های متعدد افشار، قزلباش، قاجار، افغان و دیگر قدرت طلبان محلی برخاسته بودند، به فراخور توان و طبیعت قهار خویش گوشه ای از ایران را تحت تسلط درآوردند. چند نفر از آنها که شهرت بیشتری یافتند و به دلایل مختلف اقبال ماندگاری فزون تری را در صحنه های دائمی منازعات به دست آوردند، می توان چنین برشمرد:
۱) احمدخان ابدالی درانی از سران افغان اردوی نادری که بلافاصله پس از درگذشت شاه به سوی قندهار گریخت و متعاقبا قندهار و هرات و بخش هایی از پنجاب و کشمیر را که تا جدار افشار، پیشترها به دست آورده و ضمیمه ایران ساخته بود، تحت حکم خود گرفت.
۲) صفحات شمال ایران تا اصفهان در قلمرو غارت و ترکتازی محمدحسن خان قاجار بود که به کین خواهی پدر، فتحعلی خان برخاسته بود و در بحبوحه شدائد پیش آمده در سال های آخر عمر نادر و اختلاف های حادث در میان دودمان او، خود را مستحق حکومت بر تمامی کشور می دید.
۳) در نواحی غربی و شمال غرب، دسته های پراکنده افغان سدوزایی گهگاه بر منطقه و شهری حاکمیت می یافتند. در میان آنها آزادخان افغان، از وجه بیشتری برخوردار بود و چنانکه بیاید، مدیدی از وقت و توان دولت طلبان دیگری چون محمدحسن خان قاجار و کریم خان زند را به خود متوجه کرد.
۴) اختلافات ملال انگیزی که در خاندان افشاری پدید آمده و تقریبا در میان تمامی اعضای یک جمعیت بی تجربه و تشنه قدرت جا باز کرده بود، به صورت دیگر موجب شد که فرزندان نادر، به دست برادرزاده او علی قلی خان عادلشاه از میان برداشته شوند، پس آنگاه شاه جدید به تلبیس برادرش ابراهیم خان، کور و محبوس شد و هر دوی آنان نیز اندک زمانی بعد، به دست طرفداران شاهرخ شاه، نبیره نادر معدوم شدند و این آخری که به صوابدید برخی از سرداران، کور و زمین گیر شده بود، در نهایت ضعف و انکسار بر گوشه ای از خراسان فرمانروایی یافت. ..
کتاب مشتمل بر هفت فصل است: پیشینه تاریخی ایلات لر، طایفه زند در دوره افشاریه، برآمدن کریم خان در صحنه جدال ها، تلاش برای تثبیت حاکمیت، روابط ایران با غرب، آبادی طلبی کریم خان، خصال کریم خان و پایان کار او.

منبع : روزنامه کارگزاران