پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا


لرزش عقل و دل


لرزش عقل و دل
در پیدایش ایمان و اعتقاد دینی، آیا تنها شواهد و ادله عینی موثرند یا قلب و احساسات و عواطف نیز تاثیر گذارند؟ آیا گناه و انحراف در سرشت اخلاقی انسان مانع از درک قوت ادله باورهای دینی می شود؟
ویلیام وین رایت، فیلسوف دین و متخصص الهیات فلسفی قرن هفدهم و هجدهم در این کتاب به این پرسش ها پاسخ گفته و دیدگاه های سه نفر از متفکران بزرگ الهی یعنی جاناتان ادواردز، هنری نیومن و ویلیام جیمز را در دفاع از تاثیر شرایط اخلاقی و عاطفی در درک قوت شواهد دینی به تفصیل بحث و از دیدگاه های آنان در برابر اشکالات معرفت شناختی دفاع کرده است.
وین رایت در مقدمه می نویسد؛ «جان لاک در جستاری در باب فاهمه انسانی، عقل را چنین تعریف می کند؛ «کشف اتقان یا احتمال گزاره ها یا حقایقی که ذهن از طریق قیاس به دست می آورد، قیاسی که حاصل تصورات به دست آمده از راه قوای طبیعی، یعنی احساس یا تامل است.» . باور عقلانی متناسب با قوت شواهدی است که در دسترس شخص است.
«ذهن اگر به صورت عقلانی پیش برود، باید همه دلایل احتمال را بررسی کند و قبل از موافقت یا مخالفت با هر گزاره ای ببیند که غاین دلایلفکم و بیش چگونه له یا علیه آن گزاره اقامه می شوند و با سنجش کافی کل آنها، متناسب با کثرت دلایل قوی تر احتمال در طرف رد یا قبول با قاطعیت زیاد یا کم، آن را بپذیرد یا رد کند».
آنچه در مورد باورها به صورت عام درست باشد، در مورد باورهای دینی هم صادق است. آنها فقط در صورتی عقلانی اند که؛ واقعا پایه باشند (یعنی مثل آگاهی شهودی ذهن از تصورات خود، بدون واسطه پایه قرار گرفته باشند)، یا از آن تصورات با معیارهای معتبر قیاس یا است استقرا به دست آمده باشند، یا مضمونی از وی باشند که صلاحیت آن را باورهایی که شرط اول یا دوم را دارند، تایید کرده باشند.
هرچند روشنفکران جدید ممکن است تردید داشته باشند که باورهای دینی واجد این ملاک ها هستند، ولی لاک تردیدی ندارد بر وجود خدا می توان برهان اقامه کرد و شواهدی که در اختیار ماست، این را محتمل می سازد که کتاب مقدس وحی خداست.
گاه دیدگاه لاک را شاهدگرایی می نامند. اعتقاد به باورهای دینی اگر و تنها اگر شواهد کافی به سود آنها باشد، عقلانی است. هرچند شاهدگرایی اکنون قدیمی شده، غهنوزف حرف برای گفتن در دفاع از آن زیاد است. ظاهرا باورهای دینی، مانند باورهای علمی «ناگزیر از بینه »اند- اعتقاد به آنها تنها در صورتی عقلانی به شمار می آید که شخص به نحوی مستدل معتقد باشد که در جامعه فکری او برخی به نفع آن، شواهد مناسبی دارند. (مثلا من مجازم که به وجود کوارک ها معتقد باشم، تنها به این شرط که شواهدی داشته باشم بر اینکه فیزیکدان ها بر وجود آنها دلیل دارند.)
باورهای دینی بحث برانگیز هم هستند. محققان وظیفه شناس پرسش هایی در برابر آنها طرح کرده اند و غاز این روف وجود برخی تردیدها در مورد آنها نامعقول نیست.تنها باوری که احتمالا دیگران را متقاعد می سازد که شخص حق داشتن باوری را دارد، شواهد مناسب است. اما آخرین (و مهمترین) نکته این است که مسیحیان غالبا از قبل پذیرفته اند که شواهد خوبی به نفع موضع آنها وجود دارد و اگر کسی بدون پیش داوری آنها را بررسی کند، متقاعد می شود.
کتاب مشتمل بر ۵ فصل است؛ جاناتان ادواردز و قلب، هنری نیومن و دستور تصدیق، ویلیام جیمز، عقلانیت و باور دینی، ذهن گرایی و دور و شبح نسبی گرایی.
منبع : روزنامه کارگزاران


همچنین مشاهده کنید