هر چه خوش لباس تر، نزد خدا مقرب تر!

این روزها و با هر چه نزدیك تر شدن بهار طبیعت بسیاری از خانواده ها را می بینیم كه درصدد تهیه لباس برای خود هستند تا با لباس نو به استقبال نوروز بروند. در این میان شاید مناسب باشد اهمیت لباس را از دیدگاه قرآن بررسی كنیم. شاید بینش خاص قرآنی در باره این موضوع نگاه جامعه ما را نسبت به این مقوله تحت تأثیر خود قرار دهد در این مختصر سعی شده تا با نگاهی تحلیلی به سوره اعراف این مساله بررسی شود.
□□□
بی تردید تمایز انسان ها را باید در تفاوت دیدگاه های آن ها به جهان هستی جست وجو كرد.
انسان ها به میزان دركی كه از موضوعات مختلف دارند، قابل تقسیم بندی هستند؛ بعضی از آن ها همه چیز را سطحی و بی وزن می پندارند، برخی دیگر بین موضوعات مهم و كم اهمیت مرز قایل هستند و دسته سوم كه شاید زاویه نگاهشان با بینش قرآنی سازگاری بیشتری دارد، هیچ موضوعی را بی اهمیت تلقی نمی كنند و از كنار هیچ مفهومی به سادگی عبور نمی نمایند.
اگر از آن ها پرسیده شود كه آیا می توانید چند موضوع پر اهمیت را نام ببرید؟ بی تردید پاسخ شان را منحصر در چند پرسش پیچیده كلامی و فلسفی نخواهید یافت، بلكه به عكس هر موضوع به ظاهر كوچك و كم اهمیتی در نظر ایشان می تواند تعیین كننده و سرنوشت ساز باشد.
چرا كه آن ها به خوبی می دانند هر مفهومی اگر چه ممكن است مصادیق مقید و محدودی داشته باشد، اما عمده مصادیق در حیطه فرا مادی قرار داشته و معنوی هستند. مثلاً اگر خوراك، پوشاك و مسكن جزو نیازهای مادی محسوب می شوند، همین مفاهیم، مصداق های معنوی هم دارند كه محدودیت های مصادیق مادی را دارا نمی باشند.
این در حالی است كه مصادیق مادی نیز بریده از معنویت نیستند و هرگز نمی توان روح و ماورایشان را نادیده گرفت. مثلاً اثرات مادی نان كه در ایجاد انرژی و فراهم كردن شرایط رشد در بعد جسمانی مؤثر است بعد دیگری هم دارد كه فاكتورهای مهم آن حلال و طیب بودن است. (بماند این كه از برخی موضوعات نظیر ایمان و معرفت نیز تعبیر به رزق می شود.)
این دیدگاه و این نگاه بسیار به بینش قرآنی نزدیك است و اساساً اگر كسی این گونه به موضوعات توجه نكند نمی تواند چیز زیادی از آیات نورانی قرآن بفهمد.
اگر از زاویه دید قرآن به مفهومی همچون «لباس» توجه كنیم، آن را مانند هر كلمه دیگری دارای مصادیق متعدد خواهیم یافت.
در فرهنگ و قاموس قرآنی لباس یك نیاز سطحی و صرفاً دنیوی نمی تواند باشد، بلكه به عكس، مفهوم به ظاهر پیش پا افتاده ای چون لباس تمام هستی شناسی یك انسان را تفسیر می كند و درباره قسمت عمده معارف الهی نظیر توصیف داستان خلقت و ابلیس، قیامت و میزان، عالم ذر و عهد و میثاق خداوندی وصف اقوام مختلف و انبیایشان، عرش خداوندی، اسماء حسنی و برخی واجبات و محرمات توضیح می دهد آن چیز كه به وضوح در سوره مباركه اعراف شاهد آن هستیم و ما در حد بضاعت و مجال به آن خواهیم پرداخت.
شاید اولین اشاره به مفهوم لباس در این سوره به ماجرای تكبر ابلیس و نافرمانی او باز گردد، البته قرآن مستقیماً از تكبر به لباس تعبیر نكرده است، اما وقتی كلام علی(ع) را در نهج البلاغه و درباره این موضوع ببینیم جای هیچ شك و شبهه ای در این زمینه باقی نخواهد ماند(۱) كه تكبر نوعی لباس است كه البته شایسته بندگان خدا نیست.
در جای دیگری از سوره اعراف نكته بسیار جالبی وجود دارد. در آنجا انگیزه وسوسه نمودن آدم(ع) و حوا(س) را از جانب ابلیس، خارج ساختن لباس های آن ها عنوان می كند.(۲) در ادامه خداوند به فرزندان آدم هشدار می دهد كه مبادا همچون پدر و مادرتان فریب ابلیس را بخورید و لباستان بیرون آورده شود.(۳)
در خلال همین آیات تعریفی كه از لباس عنوان می گردد پوششی است كه زشتی ها را می پوشاند و مایه زینت است و البته تقوا بهترین لباس است.(۴)
به طور غیرمستقیم برخی واژه هایی كه در آیات آمده اند با واژه لباس مرتبط می گردند، مثلاً واژه «ناصح» كه به معنی خیرخواه می باشد. در واقع نشانه بارز دشمنی آشكار و یا ناصح بودن، پوشانیدن یا برهنه نمودن می باشد.
درك این نشانه و نسبت در آیات بعدی نتایج جالب تری نیز به دنبال دارد وقتی كه مشاهده می كنیم، انبیای الهی خود را ناصح معرفی می كنند. به تبع این ادعایشان كه راستین بوده و شكی در آن ها نیست، اگر ابلاغ پیامی هم می كنند، آن پیام اثربخشی اش همچون اثر بخشی لباس است و می توان آن پیام ها را لباس تلقی نمود.
لباسی كه اشخاص و جامعه را از فحشا باز می دارد و به قسط و عدل می خواند. خضوع و انقیادی كه در برخی از آیات سوره اعراف از انسان ها در مقابل انبیا خواسته شده است خودبه خود به اجتناب از كبر و تكذیب و دعوت به قسط منجر خواهد شد چیزی كه اثر وضعی آن در امان بودن اجتماع از نگرانی و اندوه (خوف و حزن) بروز می كند.
همین تناسب موضوعات با مفهوم لباس را در جاهای دیگر سوره اعراف هم می بینیم، مثلاً آنجایی كه به تضرع در مقابل خداوند و با بیم و امید خواندن او سفارش می شود در واقع برای دوری از تكبر است؛ تكبری كه لباس جهنمی است.
حتی پیام و غرض عمومی این سوره كه به تعبیر حضرت علامه طباطبایی كه عهد و پیمان خداوند است مبنی بر پرستش او و عدم شرك، از بندگان،(۵) لباس دیگر را به ما معرفی می كند، لباسی كه تضمین كننده وفاداری بر عهد و پیمان می باشد.
خلاصه كلام این كه اگر لباس آن چیزی باشد كه قرآن توصیف می كند، گزاف نخواهد بود مدعی شویم: «ارزش هر كس به لباس او است.»
چون اگر تقوا كه بهترین لباس از دیدگاه قرآن است ملاك گرامی تر بودن بندگان نزد خداوند باشد، «خوش لباس ترین بندگان خدا مقام و منزلتشان از هر كسی بالاتر است.»

كاظم رجبعلی
پی نوشت ها
۱- نهج البلاغه خطبه ۱۹۲
۲- سوره مباركه اعراف آیه ۲۰
۳- سوره مباركه اعراف آیه ۲۷
۴- سوره مباركه اعراف آیه ۲۶
۵- تفسیرالمیزان جلد ۷.

منبع : روزنامه ایران