فضا و اهمیت آن در سینما بر اساس تحلیل تصویری فیلم های سینماهای هالیوود و مصر

این مقاله ابتدا تاریخچه ای از پیدایش و توسعه دو تا مراكز بزرگ و مهم سینمایی جهان یعنی هالیوود و مصر ارائه می دهد. سپس به بررسی مقوله فضا درسینما پرداخته و در جهت تبیین اهمیت آن تلاش می كند. مقاله برای ارائه مثال هایی از موارد عملی و كاربردی نمایش فضاهای متفاوت از موضوعی واحد ، از تحلیلهای تصویری فیلم های هالیوود و مصر كه توسط لیندا خطیب(۲۰۰۴) در مقاله ای با عنوان ”سیاست فضا: تجلی های فضایی از بازنمایی سیاست های خاور میانه ای در سینما های آمریكا و مصر“ انجام گرفته است، استفاده می كند، كه كمك شایانی در فهم آسانتر مقوله فضا در سینما می كند. به طور كلی در مورد این دو سیینما می توان گفت كه نمایش فضا در هالیوود نشان دهنده اقتدار و تسلط ، فضایی كه منعكس كننده رویكرد ”از بالا به پایین“ آمریكا در رابطه با سیاست خاورمیانه ایش و در طرف مقابل نمایش صمیمانه فضا در فیلم های مصری ، فضایی كه در آن تضادها –فكری یا فیزیكی- بیشتر محلی و داخلی است ، نشان دهنده رویكرد ”از پایین به بالا“ ی مصر در رابطه با سیاست خاور میانه ای اش است.
● تاریخچه پیدایش و توسعه هالیوود:
اوایل قرن بیستم شرکتهای تولید تصاویر متحرک از نیویورک و نیوجرسی به خاطر آب و هوای مساعد و قابل اعتماد کالیفرنیا به این ایالت روی آوردند. جدا از وضعیت آب و هوایی معتدل که از علل جذب کمپانی های تولید تصاویر متحرک بود ، فضاهای باز و تنوع زیاد مناظر طبیعی این منطقه پتانسیل خوبی برای فیلم سازی بود . دی. دبلیو. گریفیث(۱۹۹۰) اولین کسی بود که در هالیوود فیلم ساخت. این فیلم مقدمه شکل گیری صنعت فیلم در هالیوود شد. جایی که چندی نگذشت تبدیل به پایتخت تولید فیلم جهان شد.
شاید اولین استودیو فیلم سازی استودیوی نستر بود که در ۱۹۱۱ توسط ال کریستی تاسیس شد. بعد از آن بود که فوج فیلم سازان رویا پرداز به سوی هالیوود سرازیر شد. دوربین های فیلم برداری شروع به تصویر گرفتن کردند و تولید انواع فیلم از کمدی گرفته تا تراژدی. هالیوود شهرت خود را مدیون هویت ادغام شده اش با فیلم های سینمایی و ستارگان سینمایی است. امروزه وقتی که اسم هالیوود در هر نقطه ای از کره زمین به میان می آید کهکشانی از خاطره های مربوط به فیلم های گوناگون هالیوود را به ذهن می آورد.
تاریخچه پیدایش و توسعه سینمای مصر:
سینمای مصر با تولید فراوان فیلم های با مخاطب انبوه اش در جهان عرب با فیلم های هالیوود رقابت می کند . در ژانویه ۱۸۹۶، برونیو یکی از فیلمبرداران لومیر برای نمایش تعدادی فیلم کوتاه به مصر آمد. اولین تجربه تولید فیلم در مصر، فیلم صامتی بود به اسم "لیلا" که در سال ۱۹۲۷ اکران شد. پنج سال بعد اولین فیلم ناطق در مصر به اسم "جامعه کلاس بالا" تولید شد.
اولین حرکت رو به جلوی تولید فیلم در مصر بعد از تاسیس استودیوی فیلمسازی "میصر" در سال ۱۹۳۵ شروع شد، این استودیو تسهیلات مالی و امکاناتی را در اختیار دیگر فیلمسازان نیز قرار می داد و کار توزیع فیلم ها را نیز خود به عهده گرفت. با روی کار آمدن جمال عبدالناصر بعد از انقلاب ۱۹۵۲ مصر ، سینما به عنوان صنعت فرهنگی تشخیص داده شد و از اختیار بخش خصوصی خارج شد. این روند حدود دو دهه به طول انجامید تا اینکه در اوایل دهه هفتاد سینما دوباره به بخش خصوصی واگذار شد. از این دوره به بعد هر ساله حدود بیست فیلم تولید می شد که اکثریت آنها گسترش فرهنگ کشورشان و دیالکت عربی مشهور در منطقه را در محوریت موضوعی خود دنبال می کردند.
● تعریف فضا:
یوری لوتمن در اشاره به جهان روایت فیلم گفته است که این جهان خصیصه ای شگفت دارد: "... این جهان همواره نه از کل واقعیت، بلکه از بخشی که به شکل پرده است، تشکیل می گردد..."(لوتمن، ۱۹۷۶). این فرایند که فیلمساز بر مبنای آن ، مکانی را در دنیای واقعی برمی گزیند، بخشی از آن را نقش می کند و به بخشی دیگر ضمیمه می کند از جهتی شبیه به فرایند ساختن جمله ها با کلمات منتخب است.
تقسیم بندیهای متفاوتی در مورد انواع فضا وجود دارد، نوعی تقسیم بندی که مورد توجه این مقاله قرار گرفته تقسیم بندی است که سالواجینو در مقاله اش با عنوان "مکان و زمان در سینما" ارائه داده است، از نظر او دو نوع فضا وجود دارد که می بایستی مورد بررسی قرار گیرند:
▪ فضای محصور در پرده
▪ فضای خارج از پرده.
فضای محصور در پرده عبارت است از نمایش فضا به نحوی که در یک نمای منفرد ارائه شود؛ این فضا که با نظارت فیلمساز تهیه می شود دارای این ویژگی برجسته است که برای تماشاگر اجباری است به این صورت که در مقابل دیدگان بیننده ی فیلم خواسته یا ناخواسته قرار می گیرد و به همزادپنداری تماشاگر با کارگردان یاری می رساند به طوری که زاویه دید کارگردان به زاویه دید تماشاگر تبدیل می شود. ویژگی دیگر فضای محصور در پرده این است که در آن با استفاده از دوربین و عدسی آن می توان تغییراتی را بر فضا تحمیل کرد. دوربین می تواند یک فضا را از طریق حرکت های عمودی، افقی، گردونه ای، و تمهیداتی مانند نقاب تغییر دهد.
فضای خارج از پرده را نوئل بورچ در نظریه فیلم سازی مطرح میکند. او این فضا را شش قسمتی می داند که چهار قسمت آن در امتداد چهار ضلع کادر دوربین، بخش پنجم آن در پشت دوربین، و در نهایت بخش ششم در پشت هر چیز یا کسی که در فضای محصور در پرده قرار دارد. فضای خارج از پرده به نظریه پردازان فیلم یادآوری می کند که نمایش فضا به آنچه دیده می شود محدود نمی گردد.
آنچه از فضا در این مقاله مدنظر است فضای محصور در پرده می باشد چرا که دارای پتانسیل در معرض تغییر قرار گرفتن است و همانطوری که در بالا ذکر آن رفت این کار با بهره گیری از امکاناتی که دوربین در اختیار فیلمسازان قرار می دهد ، انجام می گیرد. امکاناتی مانند: گرفتن نما های گوناگون(از قبیل: کلوزآپ ها،نمای نزدیک، نمای دور و نمای متوسط)، نماهای با زوایای دوربینی از بالا به پایین و بالعکس از پایین به بالا که هر کدام از این نماها معناهای آشکار و پنهان خاص خود را می رسانند(دیک،۲۰۰۲).
● چرا فضا در سینما اهمیت دارد؟
یکی از پاسخ ها به این سووال می تواند این باشد که فضا به طور کلی– چه فیزیکی و چه ذهنی – نه تنها بخشی از هویت مردم است، بلکه علاوه بر آن ابزاری پویا برای تعریف هویت ملتهاست. از نظر لفوبغ، فضا به وسیله روابط اجتماعی ایجاد می شود و در این فضا دوباره روابط اجتماعی باز تولید شده یا دستخوش تغییر می شوند ؛ بنابراین فضا دائما در حال تغییر است و حامل معانی چند گانه است (خطیب،۲۰۰۴).
گرگوری هم بر این عقیده است که فضا یک صحنه مصنوعی و خنثی که تاریخ بر روی آن بازی شود، نیست؛ بلکه آن بخشی از تاریخ و فرهنگ است که دائما تعریف و باز تعریف می شود. فضا فرآیندی فرهنگی است از طریق آن گذشته به زمان حال آورده می شود(خطیب،۲۰۰۴).
فضا در سینما اغلب مورد بی توجهی قرار می گیرد و همین باعث می شود که مخاطب در ذهن و تصور خود فضاهای مورد استفاده در فیلم ها را طبیعی و بدون تغییر ببیند. اهمیت شیوه نمایش فضا در سینما از آنجا نشات می گیرد که سینما علاوه بر اینکه یک هنر است، یک رسانه نیز میباشد و دارای مخاطبان میلیونی است (راودراد، ۱۳۸۲ ). با این توضیح باید توجه کرد که این صفت سینما به فیلم سازان این قدرت را میدهد که بتوانند با به نمایش در آوردن فضاها با نماهای خاص معانی مورد نظرشان را مثلا در انتقال احساس منفی یا مثبت به مخاطبان میلیونی نسبت به یک فضای خاص برسانند. یکی از این موقعیت ها زمانی است که اهداف سیاسی در پشت به نمایش درآوردن فضاها با معانی خاص وجود داشته باشد.
فیلمسازان و سینماگران از معانی چندگانه و تاثیرات گوناگون فضا با بر بوده و در راستای اهداف آشكار و یا پنهان خود به طور حرفه ای و آگاهانه از از آن بهره می گیرند. البته این حقیقت را نمی توان انكار كرد كه چه بسا فضا سازی در فیلم ها می تواند نیمه آگاهانه و ناآگاهانه صورت گیرد. یعنی ممكن است كه انتخاب نماها و یا زوایای دوربینی برای به تصویر كشیدن فضاها برای اهداف دیگری غیر از آن معانی و تاثیراتی كه برداشت می شود انجام شده باشد. در هر صورت با توجه به كلیه نكاتی كه درباره فضا و اهمیت آن در سینما كه ذكر آن در بالا رفت در این قسمت از مقاله تمایل دارم كه تحقیقی كه خانم لیندا طیب در مقاله ای تحت عنوان ”سیاست فضا: تجلی های فضایی از بازنمایی سیاست های خاور میانه ای در سینما های آمریكا و مصر“ انجام داده اشاره كرده و در راستای اهداف مقاله خود از نتایج تحقیق ایشان بهره گیرم.
خطیب در تحقیق خود ابتدا به تحلیل تصویری فیلم های هالیوودی كه دارای محوریت پرداختن به موضوع ”سیاست خاورمیانه ای“ بوده و در تحلیل خود فضاهای متفاوت و گوناگونی را كه در سینمای هالیوود از خاور میانه ارائه شده است را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد. او با این كار، ارتباطی را بین تئوری فضا كه متاثر از موقعیت های سیاسی- اجتماعی متفاوت است و تحلیل تصویری فیلم ها بر قرار می كند. او سپس همین كار را در مورد فیلم های سینمای مصر نیز انجام می دهد.
همانطوری كه قبلا گفته شد فضا اغلب مورد بی توجهی ماطبان قرار گرفته و در ذهن و تصوراو طبیعی و ثابت جلوه می كند، ولی این بار خطیب توجه تام خود را مبذول فضا كرده و اعتقاد دارد كه فضا سازی ها و شیوه هایی كه فضا در فیلم های مصری و هالیوودی مورد استفاده قرار گرفته متاثر از طبیعت سیاسی فیلم هاست كه آن هم به نوبه خود متاثر از رویكردهای متفاوت سیاسی دو كشور در قبال موضوعی واح یعنی خاور میانه است. آنجا كه خطیب میگوید: ”بكار گیری فضا در هر دو سینما اگر نشان دهنده ریكرد های متضاد دو كشور بسبت به موضوع های سیاسی واحد نباشد، حد اقل نشان از تفاوت در رویكرد های متفاوت آنها در قبال این موضوع است“(خطیب،۲۰۰۴).
رویكرد آمریكا در رابطه با سیاست خاور میانه ایش همانطوری كه تحلیل فیلم های هالیوود در تحقیق خطیب نیز نشان داده است رویكردی از ”بالا به پایین“ است و به معنای اقتار و تسلط آمریكا بر مسائل سیاسی خاور میانه و بر مناطقی است كه نزاع ها و برخورد ها در آن اتفاق می افتد. برداشت دیگر خطیب این است كه این نوع نگاه به فضا و به تصویر كشیدن آن در فیلم های هالیوودی نشان از پیشروی رو به افزایش مرز های سیاسی آمریكا میدهد. اما بالعكس رویكرد مصر با توجه تحلیل فیلم های مصری كاملا متفاوت است و می توان گفت رویكردی از ”پایین به بالا“ می باشد. چرا كه نزاع ها و برخوردها –فكری یا فیزیكی- بومی بوده و در سرزمین خودشان اتفاق می افتند.
ادوارد سعید در در كتاب ”شرق شناسی“ اصطلاح « جغرافیای ذهنی» را بكار می برد، به این معنا كه استعمارگران از سرزمین های ”دیگران“ نقشه هایی معنایی تهیه می كردند. از این حیث كشورهای دیگران ساخته ذهن و تصور آنها بودند؛ با این وجود دیدگاه استعمارگران بر این بود كه نقشه های آنان عینی و علمی است (سعید، ۱۹۳۵). خطیب بر این باور است كه بازنمایی های هالیوود از سرزمین دیگران كه در اینجا خاور میانه است از این خط مش منحرف نمی شود، به این صورت كه اكثر فضاهایی كه از خاورمیانه (سرزمین دیگران) در فیلم های هالیوود نشان داده می شود نماهایی دور بوده تا حسی از عینیت و شیئ واره گی را منتقل كنند.● فضا در فیلم های هالیوود:
همانطوریكه قبلا گفته شد مبنای خطیب در انتخاب فیلمهایش این بود كه همه آنها سیاست خاورمیانه ای را محور موضوعی خود گرفته بوند. او در بررسی فیلمهای هالیوود متوجه شده بود كه اكثر فیلمها متعلق به ژانر اكشن بودند ، ژانری كه داری ویژگیهای بارز مرد محور بودن ، نمایش فضاهای باز با بهره گیری از نماهای هوایی ، نماهایی با زوایه دوربین وسیع ، نمایش راداری فضا و همچنین روی دادن اتفاقات فیلم در مناطق بیرون از شهر و دور از اماكنی مدنی، برخوردار است. نماهای دوربینی متفاوت به نوبه خود فضای ” دیگری” را در قالب های متفاوت به نمایش درمی آورد، قالب هایی مانند : فضا به عنوان یك شی، فضا به عنوان یك هدف، فضا مساوی عدم تمدن، به عنوان یك جنگل مدنی و فضا به مانند مرزهایی كه بایستی درنوردیده شوند. آنچه در پی می آید مثال هایی است از تحلیل های تصویری خطیب از تعدادی از فیلمهای مورد تحقیق او با اشاره به قالب های خاص فضایی.
● شیئ واره کردن فضای دیگری:
اوّلین تجربه مخاطب از فیلم «قوانین تعهد » (۲۰۰۰)ساخته فرید كین‏ یك احساس شناور بودن بر بالای شهر است. انبوهی از خانه های موقر كه در اثر نور خورشید به زردی گراییده اند ناگهان بر پرده ظاهر می شود و مخاطب را از جزیره ویك در اقیانوس هند به یمن می برد. مخاطب به زودی درمی یابد كه زاویه دید متعلق به نیروهای آمریکایی است كه سوار بر هلیكوپترهایی در تعقیب یك تروریست یمنی هستند، کسی كه ظاهرا سفارت آمریكا را در یمن مورد حمله قرار داده است. قرارگیری نیروهای آمریكایی در موقعیت فضایی بالای شهر به آنها امكان نگاه از بالا به پایین را در جایگاه شكوه و عظمت می دهد. علاوه بر آن، اقتدار آنها را بر سرزمین دیگران القا می كند. بنابراین سرزمین دیگری در نگاه آمریكاییان تبدیل به شیئ می شود.
● هدف قرار دادن فضای دیگری :
این حالت مخصوصا در موقعیت هایی كه سربازان آمریكا وارد كشورهای دیگران می شوند بسیار مشهد است. در فیلم «تفنگداران دریایی » جاییكه سربازان نیروی دریایی آمریكا در لبنان جمع می شوند تا محموله ای از موشك های آمریكایی را از دست مبارزان نجات دهند، مثالی از این نوع نمایش فضا است. در سكانسهای مختلف فیلم برتری نیروهای آمریكایی بر مبارزان بومی نشان داده می شود. جنگ و درگیری در بیروت اتفاق می افتد. تصویری كه از بیروت ارائه می شود چیزی بیش از یك مكان پر هرج و مرج و انبوهی از شن نیست. بیروت در این فیلم فقط به عنوان یك پس زمینه منفعل نقش ایفا می كند جاییكه سربازان امریكایی پیروزمندانه بر مبارزان لبنانی غلبه می كنند. دوربین از زاویه دید سربازان حوادث را نشان می دهد لذا ساختمانها، دیوارها و حتی جاده ها كه آماج گلوله های آمریكایی قرار می گیرند به مثابه اهدافی به مخاطب عرضه می شوند.
● ایدئولوژی فقدان تمدن:
یكی از پراستفاده ترین تصویرهای ارائه شده از سرزمینهای عرب نشین تصویر بیابان است. بیابان به عنوان یك مثال كلاسیك از تضاد بین طبیعت و علم، بین بی تمدنی و متمدنی به كار می رود. در فیلم «اینک در ارتش » سربازهای آمریكایی در صحرای لیبی مشاهده می شوند كه ماموریتشان بیرون انداختن مهاجمان لیبی از چاد است. مهاجمان در صحرا اقامت گزیده اند، روحیه وحشی گری آنها با ویژگی وحشی و دور از تمدن بودن محل اقامتشان ادغام شده است. مهاجمان بسیار خشن حرف می زنند، لباس های زبری به تن دارند و با سربازان آمریكایی بسیار بیرحمانه رفتار می كنند. در واقع آنها كیفیت هایی را از خود به نمایش می گذارند كه دور از تمدن است.
● ایدئولوژی شهر:
شاید جالب ترین تغییر در نمایش فضا در فیلمهای آمریكایی نسبت دادن ویژگیها و كیفیت های بی تمدنی به شهرهای خاورمیانهای(دیگران ) است، ویژگیهایی كه خاص مناطق طبیعی و بكر است. شهردیگران به مانند فضایی منفی، بی تمدنی مدرن و یا یك جنگل ملموس به تصویر كشیده شده اند. در بسیاری از فیلمها مانند: «قوانین تعهد»، «تفنگداران دریایی»، «برنامه ریزی شده برای قتل » تفاوت فاحشی بین مناطق كم جمعیت آمریكایی و مناطق پرجمعیت عربی به چشم می خورد. فضاهای آمریكایی معمولا سبز و در عین حال شهری و قانونمند درحالیكه در فضاهای عرب نشین نوعی هرج و مرج متراكم در حال فروگرفتن خانه ها در فیلم قوانین تعهد كوچه های باریك در فیلم «محرم » و دیوارهای کثیف و شعار نوشته درفیلم «نیروی دلتا » به تصویر كشیده شده اند.
● فضای دیگری به عنوان مرزهایی برای درنوردیدن:
سرزمین دیگری در فیلم های هالیوود از جنبه های مختلف موضوع اقتدار آمریكا می گردد. نقشه برداری و نظارت جزء مواردی هستند كه نفوذ فیزیكی آمریكاییان را به سرزمین دیگران توجیه می كنند. سفر آمریكاییان به لبنان در نیروی دلتا, برنامه ریزی شده برای قتل و تفنگداران دریایی و به عراق در«شهامت در زیر آتش » و «سه پادشاه همگی بیان کننده این موضوع هستند که آمریکا صلاحیت عبور از مرزهای سرزمین دیگران را داشته این کار را با اعتماد به نفس بالا و با اقتدار انجام می دهد .
● فضا در فیلم های سینمایی مصر:
نمایش فضاها در سینمای هالیوود می تواند به عنوان تلاش هایی در جهت هژمونی فرهنگی در نظر گرفته شود . خطیب بر این باور است که ارائه فضاها در فیلم های سینمایی مصری یک جریان ضد هژمونی است چرا که بر خلاف فیلم های امریکایی فیلم های مصری به طور عمده بر فضای داخلی مصر و تضاد ها و برخورد های داخلی ان متمرکز است. اکثر فیلم های مصری در ژانر ملودراما بوده که دارای مشخصه های زن محوری، نمایش فضاهای داخلی (یعنی داخل خانه، اماکن مسکونی و شهر )و مهمتر اینکه در این ژانر فضا از درون مورد تجربه قرار می گیرد . و این موضوع باز میگردد به رویکرد "از پایین به بالا"ی مصر نسبت به سیاست خاورمیانه ایش، چرا که حوادث، نزاع ها و برخورد ها محلی و خانگی بوده و در سرزمین "خود"شان اتفاق می افتد نه در سرزمین "دیگری" لذا تمایل به تجربه فضاها بیشتر است. در فیلم های مصری این کار از طریق بهره گیری از نماهای متوسط، کلوزاپهای بسیار از شخصیت های خودی و همچنین دادن فرصت ها ی زیاد برای ابراز نظر ودیالوگ به شخصیت ها انجام شده است.
در این قسمت مقاله لازم است تا به مثال هایی مملوس از کار تحلیلی خانم خطیب از فیلم های مصری اشاره شود تا در برابر طیف مقابل آن یعنی فیلم های هالیوود مقایسه خود به خود انجام شود. انواع فضا های ارائه شده در فیلم های مصری سعی در انتقال مفاهیمی مانند ملیگرایی، مقابله با بنیاد گرایی مصری و رویارویی با مسائل جدید مانند فضای سایبر و جهانی شدن داشته اند.
● فضای ملی مصر:
از انجایی که اکثر فیلم های مصری در ژانر ملودراما ساخته شده اند نمایش فضاهای داخلی بسیار برجسته و فراوان است. فضای داخل خانه یکی از این فضاهای داخلی است. خانه، به عنوان مثال در فیلم «تروریست »جایی است که بیشتر کنش های شخصیت های فیلم در آن اتفاق می افتد. در این فیلم خانواده ای طبقه متوسط به تصویر کشیده می شود . خانه جایی است که تنها پسر خانواده عقایدش را با نصب پوستر های چگوارا بر دیوارهای اتاق خوابش ابراز میکند، جایی است که دختر بزگتر خانواده از عشقش نسبت به مهمان خانواده، علی، با خواهر کوچکترش درد دل می کند و خانه جایی است که کل اعضای خانواده به تماشای بازی فوتبال تیم ملی مصر نشسته و برای موفقیت تیم ملی هورا میکشند. در واقع خانه نماد مصر در اندازه کوچکتر آن است.
● حضور بنیاد گرایان اسلامی در مقام "دیگران" در فضاهای مصری:
بنیاد گران اسلامی در فیلم هایی مانند: «دیگری » و «پرندگان تاریكی » در کناره های شهر زندگی می کنند. اگر چه آنها از لحاظ فیزیکی درون فضاهای مصری وجود دارند ولی در فضای بیرون از جامعه فعالیت می کنند. آنها به عنوان اعضای جامعه مصری نشان داده نمی شوند بلکه به عنوان تهدیدی نسبت به آن. بازنمایی فیزیکی آنها در فضای بسیار بسته که به طور ضمنی به معنای ذهن بسته آنان باشد انجام می گیرد. تصویر اتاق علی در فیلم تروریست شاید بهترین مثال باشد، اتاقی تاریک با یک جعبه نارنجک به عنوان صندلی، تختخوابی کوچک، یک قالی، لامپ کم نوری که از سقف آویزان است و پلاکی که کلمه صبر بر آن حک شده است، این اتاق با این ویژگی ها انعکاسی از وجود تاریک علی است. کارکرد دیگر این اتاق این است که علی را از جهان متفاوت بیرون جدا می کند و "دیگری" جلوه می دهد.
● فضای سایبر و جهانی شدن:
فیلم «دیگری» تنها فیلمی است که در آن فضای از حد فضای فیزیکی فراتر رفته و وارد فضای مجازی می شود. فضای مجازی به عنوان فضایی برای نزاع ها و برخوردهای سیاسی به تصویر کشیده می شود. این فیلم ارتباط محکم بین بنیادگرایی اسلامی و ایالات متحده را که از طریق ایمیل و چت انجام می گیرد به تصویر می کشد. در این فیلم فتح الله که یک بنیادگرای اسلامی است و ادعای ملی گرایی دارد با مارگارت آمریکایی مادر کسی که قرار است با حنان، خواهر فتح الله، ازدواج کند ارتباط اینترنتی برقرار می کند و به مارگارت قول می دهد که مانع ازدواج خواهرش با پسر او شود. در این گیر و دار فتح الله با مارگارت که یک تاجر نیز است، دست به معاملات اسلحه می زند . در کل جریانات فیلم فضای سایبر است که امکان ادغام تروریسم و امپریالیسم را در آن واحد فراهم می کند.
● نتیجه گیری:
ویژگی تغییر پذیر بودن فضا در سینما با کمک ابزار آلات سینمایی مانند دوربین، به کارگردانان در رساندن پیام های خود کمک می رساند. البته باید توجه داشت که معانی مورد نظر کارگردانان به طور غیر مستقیم به ذهن مخاطب منتقل می شود. گاه نمایش فضا ها در سینما آنقدر حرفه ای انجام می گیرد که مخاطب متوجه تغییر در فضای به نمایش درآمده نمی شود. از این ویژگی سینما در جهت اهداف سیاسی بسیار استفاده می شود، به همان شیوه ای که سینمای هالیوود‏‏‏، مطابق تحلیل های تصویری خطیب، در راستای سیاست خاورمیانه ای آمریکا، در مورد نمایش فضاهای خاورمیانه عمل کرده بود. در کل در مورد فیلم های هالیوود می توان گفت که فیلم های هالیوود بیشتر تمایل به نمایش فضا با استفاده از نماهای دور که مناسب اهداف سیاسی آمریکا در خاورمیانه است، دارد در حالی که فیلم های مصری بیشتر سعی در تجربه این فضا دارند که این نوع نمایش نیز در راستای اهداف ملیگرایانه مصر می باشد. لذا درسینماهای هر دو کشور(هم آمریکا و هم مصر) نوع نمایش فضاها متناسب با خط مش سیاسی آن دو کشور می باشد.

محمد رشید صوفی
منابع فارسی:
▪ راودراد، اعظم، سینما رسانه فراموش شده، مجله رسانه، سال چهاردهم، شماره دوم، ۱۳۸۲ .
▪ سعید، ادوارد(۱۹۳۵)، شرق شناسی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی: تهران.
▪ مانستربرگ، بازن و دیگران، نظریه های نشانه شناسی فیلم(مجموعه مقالات)، ترجمه گروهی از مترجمان ، انتشارات بنیاد سینمایی فارابی: تهران، ۱۳۷۶ .
▪ لوتمن، یوری(۱۹۷۶)، نشانه شناسی سینما، ترجمه مسعود اوحدی، انتشارات سروش: تهران، ۱۳۷۰ .
منابع لاتین:
▪ Branson, Gill (۲۰۰۰), Cinema and Cultural Modernity, Buckingham: Open University Press.
▪ Dick, Bernard F. (۲۰۰۲), Anatomy of Film, Boston, Bedford/St. Martin&#۰۳۹;s.
▪ Khatib, Linda (۲۰۰۴), The Politics of Space: the Spatial Manifestations of Representing Middle Eastern Politics in American and Egyptian Cinemas, Sage Publications website.

منبع : هفته نامه فصل نو