لنزهای مصنوعی در چشم پزشکی

● لنز های چشمی انواع و کاربردها
سال هاست که دو چشم به کمک چشمان کسانی می آیند که درست نمی بینند اما استفاده از این وسیله نجات بخش برای بسیاری دلچسب نیست.این شد که دانشمندان آن را نا مرئی کرده و به صورن لایه ای نازک و شفاف بر داخل چشم کردند.مقاله حاضربررسی کلی بر روی این عینک ها ی نامرئی دارد.
با استفاده از عینك و لنز می‌توان از عوارض بیماریهای چشمی مختلفی رهایی یافت كه از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:‏
▪ درست بینی:
به طبیعی بودن چشم اطلاق می‌شود هرگاه عضله مژگانی كاملاً شل باشد تمام اشیای دور با تمركز واضح بر روی شبكیه می‌افتد،
▪ دوربینی:
بدان علت است كه طول كره چشم خیلی كوتاهتر از ارتفاع آن است در این وضعیت پرتوهای نور به اندازه كافی نمی‌شكند و در پشت شبكیه متمركز می‌شود این حالت را با عدسی محدب تصحیح می‌كنند، ‏
▪ نزدیك‌بینی:
به علت زیادی طول قدامی خلفی چشم است در این وضعیت میزان شكست پرتوها هنگام شل شدن عدسی بیش از حد است و تصویر اشیایی دور در جلوی شبكیه متمركز می‌شود این حالت را با عدسی مقعر تصحیح می‌كند زیرا عدسی مقعر با واگرا ساختن پرتوهای ورودی نور باعث كاهش شكست آنها می‌شود،
▪ آستیگماتیسم:
بر اثر تفاوت قابل توجه انحنا در صفحات مختلف گذرانده از چشم ایجاد می‌گردد مثلاً انحنای چشم در صفحه عمودی ممكن است بسیار كمتر از انحنای چشم در صفحه افقی باشد درنتیجه پرتوهای نور كه با جهات مختلف وارد چشم می‌گردد در نقاطی متفاوت وارد چشم می‌شود در نقاطی متفاوت متمركز می‌شود تصحیح این حالت به عدسی استوانه‌ای نیاز دارد،
▪ آب مروارید:
بر اثر ایجاد كدورت در قسمتی از عدسی به وجود می‌آید در حال حاضر درمان انتخابی آن برداشتن عدسی و جایگزینی آن با عدسی پیوندی مصنوعی است و ‏
▪ قرنیه مخروطی:
وضعیتی است كه بر اثر بدشكل ساخته شدن قرنیه یا برآمدگی بارز در یك طرف ایجاد می‌شود اگر برآمدگی آن خیلی زیاد باشد مشكل شدید شكست را با هیچ عدسی شیشه‌ای واحدی نمی‌توان تصحیح كرد بهترین چاره آن عدسی تماسی است كه به سطح قرنیه می‌چسبد و با ورقه‌ای از مایع اشك در جای خود می‌ماند این عدسی مسطح‌تر است و بدین وسیله برآمدگی قرنیه را جبران می‌كند به طوری كه سطح قدامی عدسی تماسی؛ سطحی بسیار یكنواخت‌تر و موثرتر را برای شكست پدید می‌آورد.
● مزایای لنز
لنز مزایای بهتری نسبت به عینك دارد:
۱) تصحیح آستیگماتیسمهای نامنظم،
۲) فراهم كردن میدان بینایی طبیعی، ‏
۳) عدم وجود انحرافات كروی و رنگی،
۴) كاهش بزرگ‌نمایی،
۵) كاهش آنیزومتروپیا (تفاوت در مقدار نمره عینك دو چشم) و آنیزوكوفیا (تفاوت در اندازه تصاویر در دو چشم)،
۶) كاهش تلاش تطابقی و تقاربی برای افراد دوربین،
۷) باران و مه گرفتگی،
۸) زیبایی،
۹) عدم ایجاد اسكوتوم حلقوی كه در نمرات دوربینی زیاد پیش می‌آید به‌خصوص در افرادی كه عمل جراحی آب مروارید انجام داده و فعلاً از عینك استفاده می‌نمایند این اسكوتوم مشاهده می‌شود و ‏
۱۰) عدم ایجاد آستیماتیسگ مایل (چون كه لنز با چشم حركت می‌كند).
● موارد كاربرد لنز
۱) بهبود بینایی جایی كه از عینك نتوان بهره برد مثل آستیگماتیسمهای زیاد؛ قوز قرنیه، آنیزوكونیا؛ آنیزومتروپی و غیره ...،
‏۲) عدم تحمل عینك در افراد دوربین و نزدیك‌بین با نمره زیاد،
‏۳) زیبایی لنز (رنگهای متنوع)،
‏۴) كاربردهای تشخیصی: برای معاینه شبكیه؛ معاینه زاویه اتاق قدامی و ...، ‏
‏۵) كاربردهای حفاظتی: سوختگیهای شیمیایی؛ به خصوص گاز خردل؛ كراتیتهای ناشی از اشعه ماورای بنفش؛ نداشتن عنبیه؛ آلبینیسم؛ جلوگیری از اثرات بخار در بعضی مشاغل،
‏۶) كاربرد درمانی در افراد مبتلا به ‏low vision،
‏۷) كنترل نزدیك‌بینی: كاربرد عدسی تماسی تا حدودی می‌تواند مانع از افزایش نزدیك‌بینی گردد،
‏۸) استفاده از لنز در ورزشكاران و‏
‏۹) كاربردهایی برای رهایش دارو.
● تاریخچه لنزهای تماسی
اولین كاربرد لنزهای درون چشمی برای بیماری "‏Cataract‏" (آب مروارید) در قرن پنجم میلادی قبل از میلاد بود كه توسط جراح هندی به نام "‏Susruta Circa‏" توصیف شد كه شیشه‌ای با یك ابزار تیزی به درون چشم هل داده می‌شود این عمل خواباندن ‏‎(coaching)‎‏ نامیده می‌گردد كه شیشه كدر كه بیمار شكل و رنگ آنرا در چشمش در حین عمل می‌توانست ببیند وارد چشم او می‌گردید.
در سال ۱۵۰۸ میلادی لئوناردو داوینچی چند شكل از لنزها را ترسیم و توصیف كرد و در سالهای ۱۵۸۳ "‏Georg Bartisch‏" مباحث تازه‌ای را گشود كه طرز قرارگیری لنز را با سوزن‌هایی با روش پیچشی انجام و بیان كرد اداره تحقیقات اسپانیا در همین سالها (۱۵۹۱-۱۶۳۴) جایگزینی لنزها را همراه با ایمپلنت كه به احتمال زیاد در چشم مدت زیادی می‌ماند را پیشنهاد دادند كه توسط دانشمندی به نام "‏Benito Dzadevaldes‏" بیان شد و مورد تحقیق وی قرار گرفت.
در سال ۱۶۳۲ "رنه دكارت" فرانسوی لنزهای تماسی قرنیه‌ای را پیشنهاد نمود و در سال ۱۸۲۷ یك اخترشناس انگلیسی به نام "جان هرشل" پیشنهاد سایش یك لنز تماسی را كه به شكل سطح چشم درمی‌آید را داد در دهه اول ۱۹۰۰ لنزهای شیشه‌ای گرد ساخته شد.
در سال ۱۹۲۹ "‏Joseph Dallas‏" فیزیكدان مجارستانی روشهای گرفتن قالب از چشم زنده را كامل نمود و با این توصیف كه لنزهایی می‌توانند ساخته شود تا به‌طور بسته به ویژه با ‏sclera‏ شكل بگیرد.
در سال ۱۹۳۶ ‏William Feinbloom‏ چشم پزشك آمریكایی اولین لنزهای تماسی پلاستیكی را ساخت در سال ۱۹۳۹ استفاده از آن در آمریكا شروع شد و در سال ۱۹۴۵ ‏AOA‏ (سازمان چشم‌پزشكی آمریكا) به‌طور رسمی پیشرفت و رشد در زمینه لنزهای تماسی را به عنوان یك بخش از حوزه چشم‌پزشكی به رسمیت شناخت. در سال ۱۹۴۹ اولین ایمپلنت موفقیت‌آمیز درون چشمی با لنزها انجام شد.
در سال ۱۹۵۰ دكتر "‏George Butterfield‏" (چشم پزشك) یك لنز قرنیه‌ای تماسی را طراحی كردند.
در سال ۱۹۶۰ "‏Drahoslav Lim,Otto Wichterle‏" لنزهای تماسی نرم و قابل جذب آب از جنس پلاستیك را مورد آزمایش قرار دادند.
در سال ۱۹۷۱: لنز نرم برای تجارت در آمریكا مورداستفاده قرار گرفت.
در سال ۱۹۷۸: اولین لنزهای تماسی (هلالی) ‏toric‏ در امریكا به بازار عرضه شد.
در سال ۱۹۷۹: اولین لنزهای تماسی ‏RGP‏ از جنس كوپلیمر ‏PMMA‏ و سلیكون برای پخش به بازار عرضه شد كه این لنزهای آكریلات ـ سلیكونی هنوز مورد استفاده‌ است‏
در سال ۱۹۸۰: لنزهای تماسی روزانه مختصر رنگی به بازار آمد.
در سال ۱۹۸۱: لنزهای تماسی ممتد ‏‎(extended)‎‏ ارایه شد.‏
در سال ۱۹۸۲: اولین لنزهای تماسی روزانه دو كانونی به بازار آمد.
در سال ۱۹۸۳: اولین لنزهای تماسی ‏RGP‏ مختصر رنگی عرضه شد.‏
در سال ۱۹۸۷: لنزهای تماسی نرم یك بار مصرف به بازار آمد و نیز یك لنز نرم غیروابسته به رنگ چشم عرضه شد و همچنین در همین سال اولین لنزهای تماسی چندگانه (هدف) ساخته شد و همچنین یك فرمول جدید از ماده آكریلات - فلوئور و سلیكون برای لنزهای ‏RGP‏ به بازار عرضه شد.
در سال ۱۹۹۲: لنزهای تماسی مختصر رنگی یك‌بار مصرف به بازار آمد.
در سال ۱۹۹۵: لنزهای مصرفی (یك‌بار مصرف) روزانه و همچنین لنزهای ‏RGP‏ با محتوای سلیكون كم و آكریلاتهای فلوئوروسلیكون ‏‎(fluorosilicone)‎‏ با ‏DK‏ بالا به بازار عرضه شد.
در سال ۱۹۹۶: اولین لنزهای مصرفی جاذب ‏UV‏ در آمریكا مرسوم شد.
در سالهای اخیر هم بیشتر مطالعات روی لنزهای تماسی از جنس پلیمر با تركیبات مختلف شیمیایی برای بدست آوردن نتایج مطلوبتر و زیست سازگاری بهتر با چشم و قابلیتهای ‏DK‏ بالا (قدرت نفوذ اكسیژن)؛ جذب آب؛ خواص مكانیكی؛ اپیتیك و ... است.‏
براساس آمار و ارقام در دهه ۹۰ حدود ۳۰ میلیون آمریكایی از لنزهای تماسی بهره بردند كه حدود ۸۰ درصد این لنزها از نوع لنزهای نرم هیدروژلی بود.

نویسنده: اسماعیل بی‌آزار‏

منبع : مجله مهندسی پزشکی و تجهیزات آزمایشگاهی