انتقال پیام‌های فرهنگی

در کتاب حاضر، نویسنده تلاش کرده است با الهام از نظریات بودریار،لاکان و ادوارد سعید نقش رسانه های آمریکا و نیز سینما را در تعریف و تعیین منافع و هویت سازی ملی نشان دهد. دکتر حسین بشیریه، استاد سابق علوم سیاسی دانشگاه تهران که اکنون در آمریکا روزگار می گذراند، در مقدمه کتاب می نویسد؛«مهمترین نکته ای که امروز در بحث از فرهنگ توده ای می توان مطرح کرد، این است که این فرهنگ با رسانه های همگانی پیوندی تنگاتنگ پیدا کرده است تا جایی که می توان گفت «در عصر بازتولید مکانیکی فرآورده های فرهنگی» رسانه ها خود نقشی تعیین کننده در فرهنگ و کردارهای فرهنگی ایفا می کنند و از حد رسانه و قالب انتقال دهنده پیام های فرهنگی بسی فراتر می روند. تقریبا همه نظریه های عمده فرهنگ توده ای بر نقش رسانه ها در تولید و تکثیر الگوهای فرهنگی تاکید می گذارند.
از آنجا که رسانه ها با تجارت و سیاست و ساختار قدرت پیوند نزدیک دارند، رابطه فرهنگ و فرآورده های فرهنگی با تجارت و سیاست نیز طبعا مورد توجه قرار گرفته است. در بین نظریه های اخیر، برخی دیدگاه های پسامدرن و پساساختگرا وجوه مورد نظر را با وضوح بیشتری بیان کرده اند که در اینجا اختصارا به آنها اشاره می کنیم.به طور خلاصه، ریشه فکری و فلسفی تحلیل پست مدرن از فرهنگ مدرن در پساساختگرایی است.
از دیدگاه پست مدرن، رسانه ها و فرهنگ (و به تعبیری گفتمان) صورت بخش و شکل دهنده همه اشکال، روابط و کردارهای اجتماعی اند. برداشت ما از خود، جهان، جامعه و واقعیت به طور کلی محصول چارچوب های رسانه ای- فرهنگی است.
مدرنیست ها بر این عقیده اند که گفتمان ها، فرهنگ، زبان و رسانه ها بازتاب و آینه واقعیات بیرونی هستند، در حالی که از دیدگاه پست مدرنیسم، زبان و گفتمان و فرهنگی که در عصر جدید در رسانه ها بازتاب می یابد، تعریف کننده و سازنده واقعیات و شیوه زندگی اند. به اعتقاد پست مدرنیست ها، هیچ واقعیت ذاتی، ساختاری، ماقبل گفتمان و غیرگفتمانی موجود نیست. جهان بی شکل زندگی با گفتمان ها شکل می یابد و ساخته می شود. تنها «واقعیت» موجود همان گفتمان است که هستی نامحصور را محصور و امکاناتی را حفظ و امکانات دیگری را حذف می کند.
این دیدگاه در آثار ژان بودریار متفکر فرانسوی و مهمترین نظریه پرداز فرهنگی پست مدرن به روشن ترین وجهی آشکار شده است. مهمترین اثر بودریار در این زمینه کتاب وانمایی هاست که در آن استدلال می کند که جهان در مرحله تکامل اجتماعی و اقتصادی خود اینک به جایی رسیده است که دیگر نمی توان حوزه اقتصادی یا تولیدی را از حوزه ایدئولوژی یا فرهنگ جدا ساخت، زیرا فرآورده ها، تصورات و وانمایی های فرهنگی و حتی احساسات و ساختارهای روحی جزئی از جهان اقتصاد شده اند.
از طرف دیگر، جامعه غربی دیگر امروزه مبتنی بر تولید کالاها و اشیا نیست، بلکه اساس آن تولید اطلاعات است.به نظر بودریار، فرهنگ پست مدرن فرهنگ وانمایی یا شبیه سازی است که اشاره به تولید انبوه آثار فرهنگی و هنری در عصر تولید مکانیکی دارد. به نظر وی دیگر نمی توان میان اصل و رونوشت آثار هنری و فرهنگی تمییز داد و این همان فرآیند شبیه سازی و وانمایی است.
خلاصه آنکه به اعتقاد بودریار، تحلیل اجتماعی باید قادر به درک نقش اصلی نشانه ها و رمزهای اجتماعی و نیز نقش زبان در جامعه باشد، چرا که انفجار و گسترش عظیم ابزارهای فنی تقلید، شبیه سازی و بازتولید موجب برتری نشانه ها بر امور واقعی شده است.
بودریار معتقد است امروزه دیگر نسخه اصلی فیلم و نوار موسیقی معنا ندارد. کتاب مشتمل بر ۵ فصل است؛ تاملاتی درباره عوامل موثر بر شیوه رایج پخش اخبار متوالی از تلویزیون، تروریست ها، اصولگرایان، مسلمانان، هویت ملی و...

محمدمهدی سمتی
ترجمه؛ نرجس خاتون براهویی
مقدمه؛ حسین بشیریه
ناشر؛ نی
چاپ اول؛ ۱۳۸۵
۱۶۵۰ نسخه،۲۹۶ صفحه

منبع : روزنامه کارگزاران