جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا


گلستان هنر


گلستان هنر
گلستان هنر، تألیف قاضی احمد منشی قمی، از معدود منابعی هست که اطلاعاتی را در شرح احوال خوشنویسان و نگارگران، در اختیار ما قرار می دهد. این اثر در سال ۱۰۰۶ هجری قمری نگارش یافته و در سال ۱۰۱۵ هجری قمری، نگارشی دیگر با حذف و اضافات نسخه قبلی صورت پذیرفته است.
قاضی احمد، فرزند شرف الدین حسین قمی، منشی سام میرزا در هرات، در سال ۹۵۳ هجری در شهر قم متولد شد. در یازده سالگی به همراه پدر خود به مشهد رفته و مدت بیست سال از حیات خویش را در آن شهر گذرانید و تا سی و یک سالگی در سایه حمایت سلطان ابوالفتح ابراهیم میرزا، از محضر استادان نامدار زمان چون شاه محمود نیشابوری، میر سید احمد مشهدی و مالک دیلمی استفاده کرد. ابراهیم میرزا دارای تحصیلات جامع علمی و هنری بود و جمعی از شعرا و خوشنویسان و نقاشان برجسته آن عصر، در کتابخانه او کار می کردند. قاضی احمد سالهای جوانی خویش را در محافل هنری دربار وی گذراند.
وی در خارج از کتابخانه ابراهیم میرزا نیز با عده کثیری از استادان نقاش و خوشنویس ارتباط داشته و همین امر باعث شده تا اثر وی جزئیات فراوانی از زندگی هنرمندان عصر صفوی را بازگو کند. وی اثر خویش را به معرفی اشخاص و وقایعی اختصاص داده که مستقیما و از نزدیک می شناخته یا به واسطه معاصرین خویش، از احوال آنها آگاهی داشته است. از این رو، گلستان هنر از اصلی ترین منابع مطالعه و تحقیق پیرامون زندگی هنری ایران عصر صفوی می باشد. او در جای جای کتاب، به تناسب موضوع از اشعار شاعران بهره گرفته و همین امر بر جذابیت اثر افزوده است.
از وی تألیفات دیگری چون خلاصهٔ التواریخ، جمیع الاخیار، مجمع الشعرا و مناقب الفضلا بر جای مانده است. قاضی احمد در سال ۱۰۰۷ هجری مورد غضب شاه عباس قرار گرفت، از منصب خویش عزل شد و به قم رفت. در سال ۱۰۱۵ هجری، مولانا محمد امین عقیلی رستمداری اردبیلی را که از خوشنویسان زمان بوده در دارالسلطنه قزوین ملاقات کرده و شرح آن را در گلستان هنر آورده است و از این تاریخ به بعد، اطلاعی از وی نداریم.
وی در ابتدای گلستان هنر، مقدمه ای را در باب احداث قلم و پیدایش خط و اسناد آن به حضرت امیر المؤمنین علی(ع) آورده است.
▪ دیگر فصول کتاب به قرار زیرند:
۱) فصل اول :
در بیان خط ثلث و مایشبه به و پیدا شدن آن (با ذکر پنجاه و هشت تن از استادان این خط)
۲) فصل دوم :
در ذکر حوشنویسان تعلیق (با ذکر سی و هشت تن از استادان این خط)
۳) فصل سوم :
در ذکر خوشنویسان نستعلیق (با ذکر شصت و هفت تن از استادان این خط)
۴) فصل چهارم :
در ذکر احوال نقاشان (با ذکر چهل و یک تن از استادان فن)
۵) خاتمه :
در باب جدول و تذهیب و رنگهای الوان و ساختن مرکب و سایر لوازم کتابخانه و شستن لاجورد.
در سال ۱۳۵۱ ، مرحوم احمد سهیلی خوانساری نسخه ای از این کتاب را تصحیح کرد و به چاپ رسانید. وی مقدمه قابل توجهی را در سه فصل بر این اثر افزود که فصل اول آن در خصوص تاریخ و پیدایش خط عربی و فارسی است. فصل دوم به تاریخ نقاشی و نقاشان مشهور اختصاص یافته و در فصل سوم به معرفی قاضی میر احمد منشی و تألیفات او پرداخته است.
تا چندی پیش، آخرین چاپ کتاب مربوط به سال ۱۳۷۷ می شد و همین امر باعث نایاب شدن این اثر ارزشمند شده بود که خوشبختانه سال گذشته انتشارات منوچهری اقدام به تجدید چاپ این کتاب نمود. چاپ چهارم این کتاب با شمارگان ۱۳۰۰ نسخه به بازار عرضه شده است. متأسفانه این کتاب همانند بسیاری از آثار کم مخاطب ولی ارزشمند دیگر، از گستره توزیع مناسبی برخوردار نیست.
من شخصا کتاب رو سال گذشته از فروشگاه انتشارات منوچهری واقع در خیابان جمهوری، نرسیده به میدان بهارستان، رو به روی سینما اروپا خریداری کردم و فکر می کنم همچنان کم دردسر ترین و سریع ترین راه برای دست یافتن به این اثر ارزشمند همین باشه!
منابع و مآخذ :
تاریخ تذکره های فارسی/احمد گلچین معانی/ انتشارات دانشگاه تهران/ ۱۳۵۰
گلستان هنر/ قاضی احمد منشی قمی/ تصحیح احمد سهیلی خوانساری/ انتشارات منوچهری/۱۳۸۳
منبع : سایت هنرهای اسلامی


همچنین مشاهده کنید