وقتی مادر تنها سرپرست است

از شمار نیازهای روحی كودكان و نوجوانان، بهره مندی از محبت و عاطفه والدین است. محبت، در دین اسلام به عنوان یكی از نیازهای روحی و روانی كودك در تربیت پذیری وی نقش تاثیرگذاری دارد و بارها بر آن سفارش شده است كه برای نمونه می توان به سیره عملی ائمه معصومین(ع) اشاره كرد.
پیامبر اعظم(ص) در این زمینه می فرمایند: «فرزندان خود را در خوب شدن یاری رسانید زیرا هر كه بخواهد می تواند نافرمانی را از وجود فرزند خود بیرون ببرد.» با قدری تامل و تفكر در این حدیث می توان دریافت كه والدین با رفتارهای صحیح و ابراز محبت در قبال فرزندان خود می توانند راهگشای موفقیت كودكان خود در جامعه باشند.
حال اگر یكی از اركان اصلی خانواده بنابر دلایلی حضور نداشته باشد، مشكلات گاه مضاعفی بر سر راه تربیت كودك پدید خواهد آمد، چرا كه با حذف پدر یا مادر، خانواده از ساختار اصولی خود خارج شده و روابط عاطفی حاكم بر آن تغییر شكل خواهد داد.
به ویژه اگر مادر، سرپرست كودكان باشد، روابط عاطفی بین او و كودكان بر اثر حجم زیاد كار و مشكلات مالی خانواده كمتر خواهد شد. همچنین تنهایی مادر سبب روان پریشی و افسردگی او شده و قادر به تامین نیازهای عاطفی و روانی كودكان خود نخواهد بود و این امر زمینه ساز اختلال رفتاری و روانی در كودكان در قالب پرخاش و گریز از همسالان و به مرور زمان به شكل افسردگی و خودكم بینی ظاهر می شود.
● كمبودهای تربیتی
محیط خانواده برای هر یك از ما نزدیك ترین و پردوام ترین ارتباطات اجتماعی را فراهم می سازد. فرد در خانواده رشد می كند و پایه های اصلی شخصیت و سلامت روان او در دوران كودكی در همین محیط، پی ریزی می شود. كودكان بسیاری از تفاوت ها، ارزش ها و اعتقادات خود را از پدر و مادر می آموزند و این آموخته ها را در رفتار با جامعه بروز می دهند.
تربیت صحیح این دو جنس، نیازمند دو شخصیت است كه در قالب پدر و مادر، نقش پیدا می كنند. فقدان این دو عضو سبب بروز معضلات بسیاری در خانواده خواهد شد، به عنوان مثال كودكی كه تنها ازنعمت مادر بهره مند باشد در آینده قادر به اداره صحیح و سازماندهی مثبت خانواده خود نخواهد بود، زیرا سازماندهی خانواده، مستلزم وجود مدیری لایق و بهره گیری از تدابیر مناسب است.
در ضمن مدیر خانواده باید از روحیه بالا و كافی برخوردار باشد و قطعاً فردی كه در كودكی از تدبیر پدر بهره مند نبوده و مادر نیز در برآوردن نیازهای عاطفی قدرت لازمه را نداشته، دچار خلأ عاطفی شده و تدبیر كافی را برای مدیریت اهل منزل خود نخواهد داشت.
● نقصان در الگوپذیری
روان شناسان الگوگیری را فرآیندی می دانند كه شخص طی آن رفتارهایی را از طریق مشاهده فراگیرد و آن ها را دوباره تولید كند. فرایند الگوپذیری در نهایت به ساخته شدن شخصیت فرد می انجامد و ساختمان و اسكلت شخصیت وی براساس رفتارهایی در قالب واژه «الگوپذیری» تعریف می شود. در نظام تربیتی خانواده، كودك با دو منبع الگو مواجه است، در این مرحله قوای شناختی و هوشی او توسط رفتار و ارتباط والدین با كودك گسترش یافته است. برای ایجاد الگوهای رفتاری مناسب نیاز به وجود پدر و مادر در خانواده است تا با رفتار و عمل و عكس العمل خویش در برابر مسایل گوناگون، هویت اصلی كودك را شكل ببخشند.
مسلماً در خانواده تك سرپرست، پدر یا مادر به تنهایی قادر به ایجاد شرایط مناسبی برای الگوپذیری كودك نخواهند بود و این ناتوانی زمینه ای خواهد شد كه كودك در مناسبات اجتماعی نیز دچار مشكل شود زیرا او در خانواده تنها از یك منبع الگو گرفته و در نتیجه برای برخورد با جنس دیگر دچار شكست و یا مشكل شده و همین امر موجب دوگانگی شخصیت در رفتار و گفتار او می شود.
● راهكارهای پیشنهادی
الف) مادرانی كه در این شرایط به سر می برند، می توانند با ایجاد محیط دوستانه و سالم در خانواده و نیز برقراری نظام تربیتی مطلوب، از ایجاد معضلات و ناهنجاری ها در كودكان و نوجوانان خود پیشگیری كنند.
ب) آموزش مادر برای برخورد با فرزندانی كه تنها از یك سرپرست، برخوردار هستند، كمك موثری در تربیت فرزندان می كند. ضمن آن كه انسان در هر دوره سنی، نیازها وتمایلات متفاوتی نسبت به سنین دیگر عمر خود دارد و مادر باید از این نیازها و طرز برخورد با فرزند در مقاطع سنی گوناگون اطلاعات كافی داشته باشد.
ج) در این جا می توان به نقش دولت و نهادها و سازمان های مربوطه اشاره نمود. زیرا شبكه های مرتبط با امور خانواده، به ویژه در بخش دولتی، با سرمایه گذاری در این خصوص می توانند نیازهای این خانواده ها را شناسایی كرده و با تامین امكانات مادی و نیازهای معنوی آنان را تحت حمایت مستقیم قرار دهند.
د) با تاسیس مراكز فرهنگی و تربیتی جهت آموزش مادران و شیوه تربیت می توان گام موثری را در برقراری نظام فرهنگی و تربیتی اسلامی برداشت.
بی تردید مادرانی كه از حمایت ها و امكانات ویژه برای نگهداری فرزندانشان برخوردار می شوند با نشاط و شادابی درونی به ابراز احساسات مادرانه خود به فرزندانشان خواهند پرداخت و در ادامه سازگاری كودك با محیط خانواده و جامعه و كاهش رفتار پرخاشگرانه یا انزوای كودك را به همراه دارد.

منبع : روزنامه جوان