بسط فرهنگ استفاده از وکیل

نهادینه شدن یك فرهنگ در جامعه نیاز به ملزوماتی دارد كه بدون رعایت آن ملزومت هیچ فرهنگی در جامعه نهادینه نخواهد شد. به عبارت دیگر پذیرش یك فرهنگ در جامعه از سوی مردم بدون وجود اركان و عناصری كه پذیرش آن فرهنگ را هموار سازد امكان پذیر نیست و نوع نگاه افراد جامعه و شرایط حاكم بر آن فرهنگ در موقعیت كنونی جامعه نقشی انكارناپذیر در قبول و نهادینه شدن آن دارد.
در جامعه حقوقی كشورها فرهنگ استفاده از وكیل و ضرورت دخالت وكیل خصوصاً در دعاوی دادگاه ها از مصادیق بارز حقوق بشر و شهروندی محسوب می شود. امروزه وكیل و نهادینه كردن فرهنگ استفاده از وكیل در تمام مراحل دادرسی و رسیدگی نقش انكارناپذیر در توسعه قضایی و حقوقی دارد.
توسعه فرهنگ استفاده از وكیل و مشاور حقوقی با توجه به حجم گسترده ورودی پرونده ها كه بسیاری از آن ها غیرتخصصی، غیرعلمی و غیركارشناسانه ارایه شده اند، و در اطاله دادرسی تأثیر مستقیم داشته اند، مسلماً در حركت به سمت توسعه قضایی كشور تأثیر مستقیم خواهد داشت.
لیكن قبل از هر چیز باید به ملزوماتی توجه كرد كه بسط و گسترش و نهادینه شدن فرهنگ به آن وابسته است.
هر چند كه بحث وكالت در كشور ما قدمتی نزدیك به یك قرن دارد ولی نوع نگاهی كه جامعه امروز ایران به این حرفه می كند هیچ تناسبی با این قدمت ندارد. اگرچه در موارد بسیاری اصحاب دعوا برای پیگیری حقوق خود از وكلا و مشاوران قضایی استفاده می كنند ولی نوع نگاه عامه مردم به استفاده از وكیل یك نگاه برخاسته از یك منش و فرهنگ نهادینه نیست.
سوال مهمی كه می توان مطرح كرد این است كه چه ملزومات و مقدماتی لازم است تا فرهنگی به نام «فرهنگ استفاده از وكیل» در جامعه كنونی ایران نهادینه شود؟ فرهنگی كه شاید كمتر كسی قائل به اهمیت فوق العاده آن نباشد. در ادامه به این مهم می پردازیم.
۱) استفاده از ابزار تبلیغات و اطلاع رسانی:
آنچه امروز در فضای تبلیغاتی و اطلاع رسانی رسانه های مهم ملی دیده می شود، حجم وسیع از خدمات و كالاهایی است عمدتاً مصرفی كه متناسب با نیاز اقتصادی اجتماع هر روز و در حجم وسیع وارد اذهان عمومی می شود. در این میان آنچه نیاز حتمی و اساسی رشد و توسعه تلقی می شود تنها قسمت بسیار اندكی این برنامه ها را شامل می شود و برنامه هایی كه هر از چند گاه با این رویكرد ساخته می شوند یا چنان بد ساخته می شوند كه هیچ جذابیتی ندارند و یا در مواقعی پخش می شوند كه عامه مردم نگاهی بدان ندارند. تا به حال چند برنامه دیده اید كه در یك ساختار كاملاً هدفمند و با سلیقه، فرهنگی به نام «فرهنگ استفاده از وكیل» را ترویج كنند.
هر چند ممكن است در نگاه اول چنین ترویجی ضروری به نظر نرسد ولی بی شك و با اندكی تأمل تأثیرات ناخودآگاه آن در توسعه قضایی انكارناپذیر خواهد بود. رسانه ای كه در اختیار حكومت است و شعار توسعه قضایی و بسط عدالت در آن از باارزش ترین شعارهاست. در عمل اگر نتواند از ابزارهای قوی و توانمند در جهت گسترش و نهادینه كردن شعارهای خود گام بردارد، مسلماً راه به جایی نخواهد برد.
۲) تعدیل حق الوكاله
الزام به حضور وكیل در محاكم، مسلماً تبعات مالی برای طرفین دعوا خواهد داشت و نمی توان بدون در نظر گرفتن این مهم، نتیجه مطلوب را به دست آورد. لازمه القای مفهوم استفاده از وكیل به جامعه، توانمند كردن آن جامعه برای دسترسی راحت و بدون مانع در جهت استفاده از آن است. حتی اگر اطلاع رسانی و تبلیغات به نحو احسن از عهده وظیفه خود برآیند ولی در عمل جامعه ناتوان باشد، نتیجه ای عاید نخواهد شد.
۳) تخصصی كردن حرفه وكالت
امروزه حرفه ها با توجه به گسترش علوم مختلف دارای شاخه های متعدد می باشند كه حقوق نیز از آن مستثنی نیست. رشته های مختلف جزایی، مدنی، بازرگانی، مالیاتی و حمل و نقل هوایی، زمینی و دریایی و بین الملل و... عدم تفكیك كسانی كه در حرفه وكالت مشغول به كارند گاهی نه تنها راه به جایی نمی برد كه چه بسا لطماتی وارد كند كه جبران آن كار آسانی نباشد. توجه به نوع تخصص و تبحر وكلاء در دعاوی خاص و عملیاتی كردن آن از نیازهایی است كه باید در كم و كیف و نحوه و شرایط اجرای آن بیشتر مداقه كرد.
۴) حاكم كردن «اخلاق حرفه ای» (Professional Ethic)
اخلاق حرفه ای كه امروزه به عنوان یكی از مباحث علمی مطرح مورد توجه است در حرفه وكالت بیش از سایر حرفه ها باید مورد توجه باشد. در طول تاریخ صداقت، امانت داری، شرافت و پاكدامنی جزو شروط اساسی وكالت بوده است. بی تردید توجه به این اصول و زنده نگه داشتن آن اثری انكارناپذیر در بسط فرهنگ استفاده از وكیل خواهد داشت.

بیژن تنها

منبع : روزنامه جوان