اسم لیکن پلا‌ن به گوشتان خورده است؟

لیكن‌پلان دهانی یك بیماری التهابی است كه بافت دهان را درگیر می‌كند. لیكن‌پلان اغلب در بافت داخل گونه‌ها دیده می‌شود اما ممكن است لثه‌ها، زبان، لب‌ها و دیگر قسمت‌های دهان را نیز درگیر كند.
شاید كمی بی‌انصافی باشد كه ما از دهانمان انتظار داشته باشیم كه در تمام اوقات شبانه‌روز و ۲۴ ساعته برای خوردن، حرف زدن، نفس كشیدن و هزار دستور ریز و درشت دیگر ما آماده باشد و انجام وظیفه كند، اما شاید ماهی یك‌بار هم سری به آن نمی‌زنیم و نگاهی به این عضو پركار و كم‌ادعا نمی‌اندازیم.
منظور از نگاه انداختن به دهان این نیست كه هر از چند گاهی نگاهی گذرا به لبخندمان در آینه بیندازیم و از كج و راست بودن دندانهایمان ابراز رضایت و یا نارضایتی كنیم، بلكه مقصود نگاه خریداری است كه به كمك آن تمام دندان‌ها، زبان، سقف دهان، زیر زبان، لب‌ها و گونه‌هایمان را بازرسی كنیم و از هر گونه پدیده نوظهور در محیط دهانمان آگاه شویم. بسیاری از وقت‌ها، ضایعاتی در دهان ما ایجاد می‌شوند كه به علت بی‌درد بودن از وجود آن آگاه نیستیم و تنها وقتی از آنها با خبر می‌شویم كه در یك ملاقات دندانپزشكی، آقا یا خانم دكتر آن را می‌یابند و اغلب مواقع وقتی از ما می‌پرسند این لكه سفید یا زخم یا... را چند وقت است كه در دهان داریم، نگاهی از سر تعجب به او می‌اندازیم كه نمی‌دانم دكتر، تازه آن را دیده‌ام. اگر روزی تصمیم به بازرسی دهانتان گرفتید و در جایی از دهانتان لكه‌های سفیدرنگی به شكل شبكه‌های توری دیدید، حتما به فكر لیكن‌پلان بیفتید.
● تور سفیدی در دهان
لیكن‌پلان دهانی یك بیماری التهابی است كه بافت دهان را درگیر می‌كند. لیكن‌پلان اغلب در بافت داخل گونه‌ها دیده می‌شود اما ممكن است لثه‌ها، زبان، لب‌ها و دیگر قسمت‌های دهان را نیز درگیر كند. گاهی اوقات، البته به ندرت، لیكن‌پلان تا ناحیه حلق و مری نیز گسترش پیدا می‌كند. شكل و شمایل لیكن‌پلان اغلب به صورت یك شبكه توری است كه روی بافت داخل گونه پهن شده است یعنی داخل گونه، روی بافت صورتی دهان، خطوط سفید و درهمی مثل یك شبكه توری سفید دیده می‌شود. این شكل اصلی لیكن‌پلان است اما گاهی ممكن است به شكل لكه‌های قرمز و برافروخته و در مواقع پیشرفته‌تر به صورت زخم‌های دهانی هم دیده شود. اغلب مواقع لیكن‌پلان تنها در دهان دیده می‌شود اما به ندرت پیش می‌آید كه لكه‌هایی از ضایعات لیكن‌پلان (البته به رنگ بنفش) روی بدن هم دیده شود. گاهی اوقات در خانم‌ها لیكن‌پلان در ناحیه واژینال نیز دیده می‌شود كه اینها نمونه‌هایی از موارد پیشرفته‌تر بیماری هستند.
سن و سالی برای لیكن‌پلانی‌ها ذكر نشده است و این بیماری ممكن است در هر سنی پیدا شود البته ظاهرا بچه‌ها توانسته‌اند از تیررس این بیماری در امان بمانند. خانم‌ها به‌طور كلی دوبرابر آقایان به لیكن‌پلان دچار می‌شوند. اولین باری كه لیكن‌پلان به دهان می‌آید، ممكن است بین یك هفته یا یك ماه آنجا مقیم شود. پس از آن ناپدید می‌شود اما لیكن‌پلان یك بیماری عودكننده است و ممكن است هر از گاهی به میزبانش سری بزند. این بیماری، یك بیماری عفونی و واگیردار نیست، اما لطفا از یاد نبرید افرادی كه در دهان خود ضایعات و یا زخم‌های عودكننده دارند، بیشتر از سایر افراد در معرض <اسكواموس سل كارسینوما> كه نوعی سرطان دهان است، قرار دارند. همین جمله است كه معلوم می‌كند چرا با وجودی كه لیكن‌پلان معمولا‌ یك بیماری بدون درد و مزاحمت محسوب می‌شود، افراد مبتلا به آن باید مرتب به دندانپزشك سر بزنند و از وضعیت بیماری خود مطلع شوند.
لیكن‌پلان ممكن است علایم زیر را در دهان ایجاد كند:
▪ نواحی كوچكی از شبكه‌های سفیدرنگ كه در ناحیه زبان یا داخل دهان دیده می‌شوند.
▪ لكه‌های براق و كوچك در زبان یا داخل گونه
▪ زخم‌های باز قرمزرنگ در دهان
▪ سوزش و درد دهانی
▪ خشكی دهان
▪ احساس طعم فلزی در دهان
● چگونه می‌آیی؟
دلیل ایجاد لیكن‌پلان به درستی معلوم نیست اما حدس زده می‌شود كه بعضی عوامل در افرادی كه از نظر بدنی آمادگی دارند، شرایط را برای ایجاد این بیماری آماده كنند.
این عوامل عبارتند از:
▪ داروها:
بعضی از داروها، به خصوص آنهایی كه در درمان آرتروز، بیماری‌های قلبی، فشار خون بالا و مالاریا استفاده می‌شوند، ممكن است زمینه را برای ایجاد لیكن‌پلان فراهم كنند.
▪ آلرژی:
اگر شخصی به انواع مواد غذایی و یا افزودنی‌های خوراكی، طعم‌دهنده‌ها و یا مواد مختلف دندانپزشكی، حساسیت داشته باشد، ممكن است در دهانش لیكن‌پلان ایجاد شود.
▪ عفونت‌ها:
بیماری‌هایی همچون هپاتیت C و یا قارچ دهانی (برفك)، زمینه را برای لیكن‌پلان فراهم می‌كند.
▪ بیماری‌های عمومی:
دیابت، فشار خون بالا و زخم معده، زمینه را برای ابتلای به لیكن‌پلان دهانی مستعد می‌كند.
▪ عوامل روحی روانی:
استرس و اضطراب با لیكن‌پلان ارتباط مستقیم دارد. مثل تمام بیماری‌ها، مسائل روحی نقش مهمی در لیكن‌پلان بازی می‌كنند.
● چه وقت به دكتر سر بزنیم؟
لیكن‌پلان به خودی خود و در موارد ساده، یك بیماری بی‌آزار است اما اگر عودكننده باشد زمینه را برای بروز سرطان فراهم می‌كند و باید مرتبا از سوی دندانپزشك كنترل شود. در ضمن اگر این علایم را در دهان خود تجربه كردید، حتما به پزشك یا دندانپزشك مراجعه كنید:
▪ زخم‌هایی در دهان كه خوب نمی‌شوند
▪ برجستگی‌ها و یا لكه‌هایی به رنگ سفید، قرمز و یا تیره
▪ احساس درد دائم و یا بی‌حسی در ناحیه‌ای از دهان
▪ خون‌ریزی مكرر در دهان
▪ هرگونه تغییر در ظاهر و یا حس‌های بافت نرم دهان شما
دندانپزشك در نگاه اول ضایعات لیكن‌پلان را بررسی می‌كند، در نواحی دیگر بدن به دنبال موارد پوستی آن می‌گردد و احتمالا با یك متخصص پوست و در مورد خانم‌ها با یك متخصص زنان نیز مشورت می‌كند. در مراحل بعدی برای كشف علت لیكن‌پلان احتمالا به آزمایش‌های خونی و آلرژی مراجعه خواهد كرد. در موارد شدید، از ناحیه مبتلا نمونه‌برداری می‌شود تا به كمك متخصص پاتولوژی مطمئن شوند كه ضایعه لیكن‌پلان دچار سرطان نشده است. نكته مهم درباره مبتلایان به لیكن‌پلان دائمی (كه گاهی از بین می‌رود و دوباره عود می‌كند) آن است كه این ضایعات ممكن است پیش‌سرطانی باشند و تبدیل به سرطان شوند.
این افراد باید بعد از مراجعه و بررسی اولیه در مطب دندانپزشكی، حتما هر شش ماه تا یك‌سال یك‌بار برای كنترل و بررسی ضایعه به دندانپزشك خود مراجعه كنند. لیكن‌پلان در موارد ساده كه معمولا بی‌علامت هم هست، نیازی به درمان ندارد و تنها كنترل آن لازم است اما در موارد شدیدتر به دستور دندانپزشك باید از كرم‌ها، پمادها و یا دهانشویه‌های مخصوص كه بعضی از آنها حاوی كورتون است، استفاده شود. گاهی اوقات نیز از كورتون به صورت خوراكی استفاده می‌شود.
● لطفا خودتان مراقب باشید
اگر لیكن‌پلان دارید، لطفا مراقب خودتان باشید تا شرایط را در حالت آرام و بی‌علامت نگاه دارید و موضوع را بدتر نكنید.
رعایت این موارد به كنترل وضعیت شما كمك زیادی خواهد كرد:
▪ دهان خود را تمیز نگه دارید:
بهداشت دهانتان را رعایت كنید تا علایم لیكن‌پلان كمتر شود و از عفونت جلوگیری كنید. به آرامی مسواك بزنید و نخ بكشید تا ضایعات لیكن‌پلانی دهان شما آزرده نشوند. صدمه فیزیكی به ضایعات لیكن‌پلان آن را تبدیل به زخم می‌كند.
▪ تنباكوبی تنباكو:
مصرف انواع فرآورده‌های تنباكو اعم از سیگار، پیپ، قلیان و تنباكوی جویدنی، برای افراد مبتلا به لیكن‌پلان بسیار خطرناك است و احتمال تبدیل ا‌ین ضایعه به سرطان را بسیار بالا می‌برد. مصرف تنباكو را قطع كنید و الكل نیز مصرف نكنید.
▪ مواظب خورد و خوراكتان باشید:
مصرف خوراكی‌های پرادویه، تند و بسیار ترش را محدود كنید، زیرا این مواد شرایط لیكن‌پلان را بدتر می‌كند.‌

دكتر فرین میزانیان

منبع : روزنامه سلامت