خمیازه ها و لبخندهای فصل فراغت

اوقات فراغت همان واژه تكراری اما پرطرفدار میان جوانان، بار دیگر و طبق معمول به مدت سه ماه دغدغه همه جوانان خواهد بود. دغدغه از آن جهت كه برای عده ای از جوانان دلپذیرترین لحظات و برای برخی دیگر ملال آورترین دقایق است. این درحالیست كه به زعم كارشناسان در اوقات فراغت است كه فرد می تواند با پسندها و دوست داشتنی های خود خلوت كند و شخصیت نهایی خود را بازیابد و آن را ابراز كند؛ بنابراین قابلیت های فرد، غالبا در عرصه فراغت جلوه گر می شود و از این رو تمدن معاصر را تمدن فراغت نامیده اند.
برخی افراد معتقدند كه فراغت و بیكاری، فرد را به گرفتاری انداخته و از این رو اسباب و انگیزه های بلا و گرفتاری، منبعث از فراغت همراه با بیكاری است و از آن سرچشمه می گیرد؛ لذا اوقات فراغت به جای این كه ارزش و اعتبار فرهنگی پیدا كند وسیله ای برای لذت جویی شده و در نهایت عامل غفلت و فراموشی جوانان می شود.
گرچه فراغت نتیجه گزینش آزادانه انسان در برابر فرصتهای زندگی است، ولی غفلت از نحوه گذراندن اوقات فراغت جوانان كه سرمایه ملی هر جامعه محسوب می شوند فاجعه ای ملی در بر خواهد داشت.
به اعتقاد جامعه شناسان یكی از ویژگی های اوقات فراغت، آزادی انتخاب و نوع فعالیت است ولی والدین به تصور این كه باید وقت فرزندان خود را لزوما پر كنند بدون توجه به علایق آنها كلاسهای مختلف درسی، هنری، ورزشی، اردو و... را برای آنها تجویز و فرزندانشان را ملزم به شركت در آن می كنند كه این خود باعث عدم استقبال جوانان می شود.
این در حالی است كه اگر فراغت از جهتی زیر سلطه و عقیده افراد دیگری غیر از خود جوانان باشد، دیگر فراغت محسوب نمی شود چراكه به عقیده كارشناسان افراد در این ساعات دست به گزینش می زنند و در برابر فرصتهای پیش روی خود انتخاب می كنند.
دانستن این نكته كه جوان در اوقات فراغت خود دست به چه انتخابهایی می زند از اهمیت ویژه ای برای دست اندركاران و برنامه ریزان امور جوانان برخوردار است.
تحقیقات اجتماعی نشان می دهد كه یكی از عوامل مهم بزهكاری در جوانان، خالی بودن اوقات فراغت آنهاست و بویژه در این ایام است كه زمینه های بزهكاری اجتماعی شكل می گیرد؛ بنابراین برنامه ریزی در این زمینه مكمل برنامه های رسمی تربیتی جوانان است. بر اساس بررسی های انجام شده به دلیل گران شدن روشهای فعال و ترویج روحیه انزواطلبی در جوانان و محدودیت فضاها و امكانات برای گذراندن اوقات فراغت در سالهای اخیر، گرایش به سمت گذراندن غیر فعال اوقات فراغت در بین جوانان بیشتر شده كه این امر با اهداف فعالیتهای اوقات فراغت در تضاد است.
تحقیقات بیانگر آن است كه مهمترین نیازهای فراغتی جوانان به ترتیب شامل گردشگری، مشاركتهای اجتماعی، فعالیتهای ورزشی، هنری، فرهنگی، دینی، مطالعه و كتابخوانی، مهارت آموزی آموزش زبان و آموزش رایانه است.
از آنجایی كه شیوه گذراندن این اوقات به دو نوع فردی (فعال و غیرفعال) و گروهی تقسیم می شود، جوانان ایرانی بیشتر شیوه گذراندن اوقات فراغت به شیوه فردی غیرفعال همچون تماشای تلویزیون را انتخاب می كنند؛ به گونه ای كه تماشای تلویزیون با ۸۲ درصد بیشترین سهم را در گذراندن اوقات فراغت جوانان داشته كه داشتن روحیه انزواطلبی، خستگی و دغدغه ها از عوامل گرایش جوانان به گذراندن اوقات فراغت به شیوه فردی غیرفعال است.
از سوی دیگر بیش از ۷۵ درصد جوانان در اوقات فراغت خود به تماشای ویدیو وCDپرداخته و در این خصوص فیلم های سینمایی و موسیقی را به سایر برنامه ها ترجیح می دهند. همچنین بیش از ۷۰ درصد جوانان برای اوقات فراغت خود گوش دادن به موسیقی و بویژه موسیقی پاپ ایرانی را انتخاب می كنند.
برپایه این تحقیقات ۳۶ درصد پاسخگویان در بخشی از اوقات فراغت خود در منزل و برای سرگرمی و تفریح از اینترنت نیز استفاده می كنند.
از میان برنامه های تلویزیونی برنامه های تفریحی و سرگرمی با جلب ۶۴ درصد مخاطب در صدر برنامه های مورد علاقه جوانان قرار دارند.
در این میان پرداختن به فعالیتهای ورزشی ۶۷ درصد و تماشای مسابقات ورزشی ۵۰ درصد كارهای مورد علاقه جوانان در اوقات فراغت بوده و همچنین در میان بازیهای مورد علاقه نیز بازیهای كامپیوتری بیش از همه مورد توجه جوانان واقع شده است.
همچنین پرداختن به فعالیتهای هنری و صنایع دستی با اولویت نقاشی، طراحی، گرافیك و نواختن موسیقی از موضوعات مورد توجه ۳۸ درصد جوانان، مسافرت خارج از استان و داخل استان به ترتیب ۷۸ و ۲۲ درصد از دیگر موضوعات مورد توجه جوانان برای گذراندن اوقات فراغت است و از سوی دیگر ۴۴ درصد پاسخگویان در ایام فراغت به كلاسهای آموزشی می روند.
به گفته كارشناسان در دنیا طی یك سال، ۸۰ روز به عنوان اوقات فراغت در نظر گرفته شده اما وجود ۹۰ روز اوقات فراغت در ایران حاكی از تفاوت الگوی ملی كشور ماست. با وجود این ۱۰ روز اضافه بر سازمان تنها ۶۱ درصد جوانان ایرانی اوقات فراغت خود را كافی می دانند.
این در حالی است كه طول عمر متوسط انسان ۸ هزار و ۷۵۰ ساعت است كه از این رقم ۶ هزار و ۸۳۰ ساعت (۷۸درصد) به كار و یكهزار و ۹۲۰ ساعت (۲۲ درصد) به اوقات فراغت اختصاص می یابد. تحقیقات نشان می دهد كه میانگین ساعت فراغت جهانی ۵ ساعت (۲۲ ساعت) و این رقم در ایران به دلیل فراوانی تعطیلات ۶ ساعت (۲۵ درصد) است. هم اكنون بیش از ۱۶میلیون نفر از جمعیت كشور را جوانان تشكیل می دهند كه باید برای اوقات فراغت آنها در تابستان برنامه ریزی شود.
در این راستا اگر ۸ هفته و در هفته ۲ روز برای جوانان برنامه داشته باشیم برنامه فعال سهمیه فراغتی در ایران ۲۶۷ میلیون نفر در روز می شود این در حالی است كه گریز از عوارض شهرنشینی از الزامات برنامه ریزی در اوقات فراغت است چراكه زندگی پرتنش شهری همراه با هیجان و فشردگی كارها و خستگی مفرط عوارضی را به همراه خواهد داشت كه برای جلوگیری از عوارض آن باید اقداماتی را صورت داد چراكه به گفته روانشناسان بسیاری از بیماریهای روان تنی كه افراد پركار به آن دچار می شوند به واسطه عدم بهره مندی از اوقات فراغت مناسب است.
دكتر ایمانی، روانشناس در این زمینه می گوید: بی توجهی به این مساله معضلات اجتماعی بسیاری را به همراه دارد كه از آن جمله می توان به بسترسازی زمینه های بزهكاری جوانان و نوجوانان در فصل تابستان اشاره كرد. چنانچه كانونهای اصلاح و تربیت در این فصل با بزهكاران جوانی مواجه می شوند كه برای اولین بار و به واسطه بیكاری و یا تفریح نادرست دست به بزه زده اند.
به گفته وی در جوامعی كه افراد به واسطه بحرانهای اقتصادی ناچارند زیاد كار كنند استراحت كم و در نتیجه اوقات فراغت بسیار اندك دارند بنابراین تمایلات و نیازهای روحی و شخصی آنها سركوب شده و در این گونه جوامع با انسانها مثل ابزار برخورد می شود و به همین دلیل بحرانها و آسیبهای اجتماعی بسیاری به واسطه نبود برنامه های مشخص فراغتی در جامعه بروز می كند.

منبع : روزنامه جوان