جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

مشکلات کودکان و خواب شبانه


مشکلات کودکان و خواب شبانه
شب ادراری کودکان مشکلی است که برای کودکان و خانواده آنها از زمان های دور موجود بوده است. به رغم پیشرفت دانش بشر در مورد مکانیسم ایجاد شب ادراری هنوز معلومات ما در مورد چگونگی ایجاد شب ادراری و نحوه درمان قطعی آن کامل نیست.
در سن شیرخوارگی ادرار کردن طفل کاملاً رفلکسی و بی اختیار است. در این سن، پر شدن مثانه باعث تحریک گیرنده هایی در جدار مثانه می شود و هر چه مثانه پرتر باشد این تحریکات بیشتر می شود تا اینکه رفلکسی از طریق این گیرنده ها و نخاع ایجاد شود و منجر به انقباض مثانه و تخلیه آن شود.
با بزرگ تر شدن کودک و تکامل مراکز عصبی، به نظر می رسد که در سن یک تا دوسالگی کودک می تواند پر شدن مثانه خود را درک کند و تدریجاً این توانایی را به دست می آورد که مدت کمی تخلیه مثانه را به تعویق بیندازد. در سال های دوم تا سوم عمر، با تکامل مراکز عصبی، مغز کنترل بیشتری روی اعمـال مثانه پیدا می کند و در نتیجه طفل قادر می شود که مدت بیشتری ادرار را در مثانه نگاه دارد. معمولاً تا سه سالگی اکثر اطفال به خوبی قادرند ادرارشان را در روز کنترل کنند اما توانایی کنترل ادرار در شب، اکثراً دیرتر حاصل می شود.
در سن ۴ تا ۵سالگی مراکز عصبی مغز قادرند انقباضات مثانه را در خواب هم کنترل کنند. به علاوه تا این سن ظرفیت مثانه کودک هم زیاد شده و می تواند حجم بیشتری ادرار را نگه دارد. البته این روند تکامل در جوامع گوناگون سرعت یکسانی ندارد. حتی در یک جامعه هم در طبقات مختلف می تواند متفاوت باشد. حتی در دخترها معمولاً این کنترل زودتر از پسربچه ها به وجود می آید.
در صورتی که کودکی به طور مکرر حداقل دو بار در هفته و به مدت حداقل سه ماه پیاپی بدون استفاده از داروهای ادرارآور یا بدون داشتن بیماری های زمینه یی مانند دیابت و صرع و بیماری های سیستم اعصاب بستر خود را خیس کند و سن کودک بالای ۵ سال باشد، می توان او را به عنوان کودک دچار شب ادراری مورد بررسی قرار داد.
به طور کلی شب ادراری در ۱۰ تا ۱۵درصد کودکان حدود ۶ ساله وجود دارد اما هر چه سـن بالاتـر می رود تعدادی از کودکان خود به خود بهبودی پیدا می کنند. به طوری که در سن ۱۰سالگی حدود ۵ درصد از کودکان و در ۱۵سالگی تنها یک درصد شب ادراری دارند و باید توجه داشت که شب ادراری در پسرها دو تا سه برابر دختر ها است.
در بیش از ۸۰درصد از موارد، کودک مبتلا به شب ادراری هیچ بیماری یا عیب و نقص عضوی و بدنی ندارد و در کمتر از ۲۰ درصد موارد ممکن است بیماری هایی مانند دیابـت، عفونت ادراری، بیماری های مادرزادی کلیه، نوعی کم خونی و عیوب نخاع و بیماری های سیستم اعصاب علت شب ادراری باشد.
توجه داشته باشید این خیس کردن، در هنگام خواب اتفاق می افتد و کودک هیچ گونه دخالتی در آن ندارد لذا تنبیه و تحقیر طفل در نزد خودتان یا دیگران یا مسخره کردن وی، نه تنها هیچ گونه تاثیری در بهبودی آن ندارد بلکه با ایجاد فشار روحی وضع کودک را به مراتب بدتر می کند.
ثابت شده است عوامل ارثی و سوابق والدین نیز در بروز شب ادراری موثر است. اما باید توجه داشت همانطور که زمان راه افتادن و حرف زدن بچه ها با همدیگر متفاوت است، روند بالارفتن ظرفیت مثانه و زمان قدرت کنترل مثانه نیز در کودکان ممکن است باهم متفاوت باشد.
مسائل روحی و عاطفی از مهمترین علل شب ادراری هستند. این مورد به خصوص در نزد کودکانی دیده می شود که قبلاً کنترل ادرار داشته اند اما اکنون دچار شب ادراری شده اند. از جمله عوامل روحی که می تواند سبب شب ادراری شود می توان از موارد زیر نام برد؛
▪ تولد یک نوزاد در خانواده که موجب می شود توجه پدر و مادر به نوزاد معطوف شود و کودک بزرگ تر کمتر مورد توجه قرار گیرد.
▪ جدایی پدر و مادر
▪ اختلافات و کشمکش های درون خانواده
▪ جابه جایی خانواده
▪ مسافرت یا فوت یکی از والدین
▪ تحقیر و تنبیه بیش از حد بزرگ تر ها نسبت به کودک
▪ ایجــاد ترس و هیجــان و اضطــراب شدید در کودک با شنیدن صداها یا دیدن مناظر، فیلم ها و یا بازی های ترسناک کامپیوتری
از دیگر عوامل بسیار مهم در شب ادراری که به تازگی و در سال های اخیر بسیار اهمیت پیدا کرده است، آلرژی و حساسیت کودک به غذا ها و به خصوص شیر گاو است لذا باید دقیقاً توجه داشت که در چه شب هایی و با مصرف چه مواد و یا غذاهایی این شب ادراری تشدید می شود تا از مصرف آنها پرهیز شود.
قبلاً تصور می شد که کودکان مبتلا به شب ادراری خواب عمیق تری دارند و یا شب ادراری ناشی از اختلال در خواب و بیدار شدن کودک است اما به تازگی نشان داده شده است که بین خواب کودکان مبتلا به شب ادراری و سایر کودکان تفاوتی وجود ندارد و خیس کردن در هر مرحله از خواب (چه در مرحله خواب عمیق و چه در مراحل خواب سطحی) ممکن است اتفاق بیفتد.
● درمان
▪ از بین بردن تمامی فاکتورها و مسائل عاطفی و روحی که منجر به اضطراب و مشکلات عصبی در کودک می شود. (در قسمت قبلی به آن اشاره شد)
▪ استفاده از تشکچه های زنگ دار که در صورت تماس با اولین قطره ادرار زنگ آن به صدا درمی آید و موجب بیداری کودک می شود. استفاده از این دستگاه باعث می شود که ظرف چند هفته یک رفلکس شرطی در کودک ایجاد شود به طوری که حتی پرشدن مثانه نیز می تواند به تدریج باعث بیدار شدن کودک شود.
▪ در روز باید مایعات زیادی استفاده شود و به کودک آموزش داده شود تا حتی الامکان در طول روز ادرارکردن را به تاخیر اندازد تا حجم مثانه بیشتر شده و در طول شب دیرتر پر شود، بدیهی است از غروب آفتاب به بعد لازم است مصرف مایعات و غذاها و میوه های آبدار به حداقل برسد و کودک حتماً قبل از خوابیدن ادرار کند.
▪ تشویق طفل هم در انجام این تمرینات و رعایت دقیق درمان های دارویی و غیردارویی بسیار موثر است. حتی می توان کودک را به ازای هر چند شب که خیس نمی کند تشویق کردن و در صورت عدم خیس کردن برای مدت طولانی برای وی جایزه یی نیز خرید. ( این مساله در مورد کودکانی که در طول روز در لباس خود نم می زنند نیز صادق است)
▪ درمان های دارویی که از جمله آنها ایمی پرامین است. ایمی پرامین دارویی است که در درمان تعدادی از ناراحتی های روحی و افسردگی به کار می رود لذا ممکن است شما از مصرف آن اکراه داشته باشید.
اما باید توجه داشته باشید تاثیر این دارو جدا از خاصیت ضدافسردگی آن است و از طریق تاثیر بر اعصاب مثانه عمل می کند لذا می توانید بدون دغدغه آن را مصرف کنید چرا که این دارو عوارضی برای کودک شما ندارد. در ۲۵ تا ۴۰درصد کودکان به دنبال مصرف این دارو بهبودی حاصل می شود اما از آنجایی که پس از قطع دارو ممکن است شب ادراری مجدداً عود کند، لازم است این دارو حداقل برای سه ماه مصرف شود و قطع آن نیز تدریجی باشد. از داروهای دیگر می توان از قرص و اسپری بینی دسموپرسین و قرص اکسی بوتینین نام برد که در موارد خاصی می تواند مفید باشد.
▪ درمان های روانپزشکی که بیشتر در مورد کودکانی به کار می رود که از مسائل روحی و روانی زیادی رنج می برند.
در پایان متذکر می شوم اگر چه شب ادراری سبب ناراحتی خانواده و خود کودک می شود اما خوشبختانه در اکثر بچه ها بهبودپذیر است و حتی بدون درمان نیز این عارضه ممکن است برطرف شود. اما از آنجایی که شب ادراری ممکن است علامت بسیاری از بیماری های مهم و جدی در کودک باشد، درمان های توصیه شده برای کودک خود را هیچ گاه جهت دیگران تجویز نفرمایید چون برای اثبات وجود و یا عدم وجود این بیماری ها، بررسی و معاینه کودکان مبتلا به شب ادراری توسط پزشک حاذق ضروری است.
منبع : روزنامه اعتماد


همچنین مشاهده کنید