جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

زیر بنای فکری قانون اساسی


زیر بنای فکری قانون اساسی
● مقدمه:
شهید دکتر محمد حسین بهشتی در سخنرانی خود در تابستان سال ۵۸ با عنوان پیرامون قانون اساسی به تشریح زیربنای فکری تدوین قانون اساسی پرداختند که سبت ۱۲ آذرماه سالروز رسمیت یافتن قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، بخشهایی از متن این گفتار را منتشر می کند.
موضوع بحث روشن كردن زیربنای فكری قانون اساسی و آینده انقلاب اسلامی ملت ایران است. قانون اساسی در حقیقت باید بیانیه اصل بندی شده و تنظیم شده انقلاب اسلامی شما مردم عزیز باشد. بنابراین قانون اساسی آینده ما، قبل از هر چیز، باید زیربنای فكریش مشخص شود. اجمالاً همه می دانیم كه زیربنای فكری نظام اجتماعی آینده، اسلامی است انقلاب آفرین و حركت آفرین، اسلام توحید، اسلام قسط و عدل اجتماعی، اسلام انسان متعالی و اسلام انسان رهانیده شده از نیهیلیسم.
ولی جا دارد در بحث ها روی این بخش بیشتر تكیه شود، و ذهن مردم ما درباره زیربنای فكری این نظام روشن تر شود.
اکنون با خواندن قسمتی از اصول متن پیشنهادی قانون اساسی در زمینه این زیربناها، بحثی را برای برادران و خواهران دنبال خواهم كرد. زیربنای فكری قانون اساسی جدید ایران عبارت است از:
● زیربنای اول
نظام جدید اجتماعی ایران نظامی است اسلامی، ولی نظامی است كه مردم با انتخاب و اختیار و گزینش خودشان آن را انتخاب كردند، نظامی است در راه خدمت به مردم؛ یا به تعبیر دیگر نظامی است مردمی بر پایه اسلام. بنابراین نظام اجتماعی آینده ما نظامی است ایدئولوژیك، نه نظامی فاقد ایدئولوژی؛ متعهد در برابر اسلام؛ و نظامی است مردمی و اومانیستی نه ملّی و ناسیونالیست، آن هم اومانیسم اسلامی كه انسان دوست است نه انسان پرست. و همه این مفاهیم در نامی كه برای این نظام انتخاب شد نهفته است. چه نامی انتخاب شد؟: جمهوری اسلامی.
شما مردم انقلابی در راهپیمایی هایتان فریاد برآوردید كه «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی». این فریاد شما ملت بود. و این نظام پاسخ به این فریاد است. در این نامِ جمهوری اسلامی همه این مفاهیمی كه عرض شد نهفته است. جمهوری است، یعنی خلقی است، یعنی توده ای است، یعنی نامی است، مردمی است؛ و اسلامی است، یعنی دارای ایدئولوژی است و در برابر یك ایدئولوژیِ انتخاب شده، نه تحمیل شده، متعهد است. مردم دوست است و از مردم و نیروی مردم مایه و قدرت می گیرد و این قدرت در جهت خدمت به مردم، به همه مردم نه به یك فرد و نه به یك گروه نه به یك قشر و نه به یك طبقه، استفاده می شود. این یكی از زیربناهای فكری قانون اساسی جدید ایران است. اصولی از پیش نویس قانون اساسی معین كردم و در رابطه با این بخش بعداً می خوانم و توضیح می دهم.
● زیربنای دوم
نظام جدید سیاسی و اقتصادی و فرهنگی ایران، نظامی باید باشد كه محیط اجتماعی آینده را برای تكامل انسان و رشد انسانی او و حركتش را الی الله آماده سازد، آن هم با تدبیر و همت و تلاش خود این انسان. از ویژگیهای این محیط:
۱) توجه خاص نظام حاكم بر این محیط است به كرامت انسان و روح الهی او، و جلوگیری از سقوط انسان در نیهیلیسم و پوچ انگاری و درون پوكی، و ماتریالیسم و ماده گرایی و ماده پرستی و دنیا پرستی.
۲) اهتمام این نظام است به استقلال و آزادیهای فردی و اجتماعی انسان تا آخرین سرحدّ ممكن، و جلوگیری از اسارت انسان در چنگال استبداد داخلی و فردی و گروهی و طبقه ای یا استعمار خارجی.
۳) اهتمام این نظام است به آزادی و استقلال انسان و جلوگیری از استثمار انسان به دست سرمایه داری داخلی یا خارجی و كاپیتالیسم فردی، طبقه ای، یادولتی و مبارزه با هر گونه تبعیض طبقاتی و گروهی و ناسیونالیستی.
● زیربنای سوم
اعتراف به این مطلب كه شرط عملی به وجود آمدن چنین محیط اجتماعی این است:
۱) دخالت مردم در تعیین سرنوشت و اداره امورشان تا آخرین حد ممكن باید گسترش پیدا كند. یعنی نظام باید تا آنجا كه می شود به دست خود مردم اداره بشود.
۲) در جامعه باید مدیریتی به وجود بیاید كه، در عین نظام داشتن، همبستگی داشتن، سلسله مراتب داشتن، انضباط داشتن، در آن سانترالیسم و مركزیت به حداقل برسد.
۳) اداره امور باید در دست مدیریتی قرار بگیرد كه انقلاب اسلامی این ملت را خوب درك كرده باشد، مورد پذیرش و اعتماد مردم باشد،
در برنامه ریزی و اجرای برنامه ها به شرایط زمان آگاه باشد و در مسائل اجرایی توانایی و قاطعیت انقلابی داشته باشد. این آگاهیها و این تواناییها و این مورد اعتماد مردم بودنها باید با بینش اسلامی و اجتماعی پویا همراه باشد و مدیریت اجتماعی ما را مصون نگه دارد. اینها زیربنای قانون اساسی آینده ماست.
پژوهشگر: گفتاری از شهید دکتر بهشتی
منبع : کتاب مبانی نظری قانون اساسی- اثر شهید بهشتی
به نقل از سایت : طریق جاوید
منبع : مرکز اسناد انقلاب اسلامی


همچنین مشاهده کنید