انفورماتیک پزشکی و زیرساخت های آن

رشد روزافزون صنایع ارتباطی، مخابراتی و انفورماتیكی، هر روز دنیا را با انقلابی جدید مواجه می كند. انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات در كلیه بخش های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و امنیتی كشورها تاثیراتی قابل توجه بر جای گذاشته است. با توسعه این فناوری در بخش پزشكی، به دنبال تحول عظیمی در نظام ارایه خدمات بهداشتی و درمانی می باشیم و یكی از مهمترین حوزه های كاربرد فناوری اطلاعات، حوزه بهداشت و درمان می باشد. انفورماتیك پزشكی را حوزه كاربردی فناوری اطلاعات و ارتباطات در پزشكی می توان تعریف كرد، و به تولید و خدمات فناوری اطلاعات در حوزه خدمات بهداشتی و درمانی صنعت انفورماتیك پزشكی اطلاق می شود. جهت توسعه این صنعت در داخل كشور نیازمند برنامه ریزی براساس فرصت ها و تهدیدهای سر راه و نقاط قوت و ضعف خود هستیم. با توجه به نقش دولت ها در راستای توسعه دو بخش كاربردی و تولید در حوزه انفورماتیك موظف به ایجاد موارد زیربنایی هستند. بنابراین شناخت جامع از زیرساخت های این بخش در بدو برنامه ریزی به شكل حیاتی لازم و ضروری می باشد.
۱) زیرساخت امنیتی
پوشیدگی و حفاظت از اطلاعات دیجیتالی كه مانع سوءاستفاده و تجاوز به حریم شخصی افراد می شود، زیربنای توسعه كاربری انفورماتیك پزشكی می باشد. مجموعه مواردی كه باید مورد توجه قرار گیرد عبارتند از: تجهیزات امنیت شبكه ها، سیستم عامل امن، امضای الكترونیك، مركز تعیین هویت و...
۲) زیرساخت تجاری
ضعف و نبود سیستم مناسب برای تعامل مالی در تبادلات تحت شبكه مانع استقبال عمومی برای ارایه خدمات از طریق شبكه خواهد بود. بنابراین از دیگر موارد زیربنایی توسعه كاربردی و به دنبال آن رشد صنعت انفورماتیك پزشكی زیرساخت تجاری می باشد. از جمله: بانكداری الكترونیك، پول الكترونیك و...
۳) زیرساخت حقوقی
قوانین و مقررات مربوط به فعالیت در عصر اطلاعات از ملزومات توسعه انفورماتیك پزشكی در كشور هستند، چرا كه بدون قوانین شفاف، روشن و تعیین كننده عملا هرج و مرج مانع توسعه خواهد بود. به عنوان مثال: دادگاه شبكه، قوانین فضای سایبر و...
۴) زیرساخت اجتماعی و فرهنگی
نیروی انسانی، مخاطب اصلی فناوری اطلاعات است و چنانچه طبق عادت در برابر تغییرات حاصل از توسعه مقاومت كند، نمی توان به نتایج مطلوب دست یافت. بنابراین آموزش و فرهنگ سازی برای ارتقای علمی و فكری افراد جامعه از ضروریات مستمر توسعه فناوری اطلاعات می باشد. آگاهی و افزایش مهارت متخصصان حوزه پزشكی و در مقابل افزایش آگاهی و ایجاد پذیرش اجتماعی جهت بهره وری از خدمات ارایه شده در سطح ملی و منطقه ای ضرورتی انكارناپذیر است.
۵) زیرساخت فنی
تجهیزات پزشكی در كنار ابزارهای ارتباطی و اطلاعاتی این عصر زیرساخت فنی انفورماتیك پزشكی را تامین خواهد كرد. پیدایش ابزارهای الكترونیكی با قابلیت ثبت اطلاعات اشخاص از بدو تولد تا هنگام مرگ، بستری برای استفاده از ابزارهای توانمند پردازشی و هوشمند را فراهم خواهد آورد تا كارهای روزمره با ماهیت غیرخلاقانه بر عهده این ابزارها گذاشته شود.
از جمله این ابزارها می توان به فناوری مشاوره پزشك كه به عنوان كمك پزشك در تشخیص و درمان شناخته می شود، اشاره كرد.
گروه دیگر از این ابزارها، پایگاه داده ای قدرتمندی هستند كه جایگاه بسیار قابل توجهی در بالا بردن سرعت ارایه خدمات و كاهش هزینه ها خواهند داشت. از جمله این فناوری ها پایگاه داده های قوی اطلاعات پزشكی است كه می توان در بخش های زیر از آنها بهره گرفت:
▪ سیستم های اطلاعات مدیریتی بیمارستانی:
این سیستم ها نوعی از سیستم های اطلاعات مدیریت (MIS) هستند كه اطلاعاتی از قبیل اطلاعات اداری و مالی برای مدیریت منابع مالی و اطلاعات مربوط به نظام های بازپرداخت و سایر مسایل اداری را در برمی گیرد.
▪ سیستم های اطلاعات بالینی و مراقبت پزشكی:
این سیستم ها دارای پایگاه داده هایی هستند كه انواع اطلاعات بیمار به صورت چند رسانه ای شامل موارد مختلفی از جمله پارامترهای حیاتی اشخاص (EEG, ECG, EMG) تصاویر پزشكی (MRT, CT)، اصوات پزشكی می باشد و سیستم توانایی جمع آوری و ثبت، جست وجو و بازاریابی این اطلاعات را فراهم می كند و به این وسیله قدرت تشخیص و درمان پزشك را با وجود ابزارهای قدرتمند پردازش و بهبود می بخشد.
▪ سیستم های اطلاعاتی بهداشتی:
ویژگی های اصلی این سیستم ها وسعت آنها در جمع آوری، ثبت و بازیابی اطلاعات خواهد بود كه زمینه ای برای نظارت بر سلامت اجتماع و پاسخگویی به موقع و مناسب به عوامل طبیعی و غیرطبیعی مختل كننده سلامت اجتماع را فراهم خواهد آورد.
▪ واقعیت مجازی:
بحث اساسی و جدید دیگری كه در فرآیند اطلاعاتی شدن جوامع بشری جایگاه دارد مفهوم واقعیت مجازی است. این بحث كلیه مفاهیم مادی اطراف ما را در برمی گیرد و قابلیت آن را دارد كه قسمت زیادی از تعاملات دنیای مادی را شبیه سازی كند. واقعیت مجازی در پزشكی هم كاربردهای گسترده ای دارد به طور مثال شبیه سازی آناتومی و فیزیولوژی بدن انسان به عنوان یك نمونه آزمایشگاهی، قابلیت انجام هر گونه آزمایشات و تحقیقات پزشكی را فراهم خواهد ساخت. شبیه سازی انواع آزمایشگاه ها و محیط های آموزشی و تمرینی، زمینه ای برای رشد سریع دانش فراهم خواهد آورد تا در دنیای آینده كارگران هم كارهای دانش محور انجام دهند.
▪ دوراپزشكی:
در عصر اطلاعات توزیع نیروهای متخصص و امكانات و ارایه خدمات از تمامی نقاط دنیا نیازمند صرف هزینه زیادی نخواهد بود و بعد مكان هم اهمیت خود را تا حدود زیادی از دست خواهد داد. در این عصر حوزه جدیدی چون دوراپزشكی مفهوم پیدا خواهد كرد كه عرصه مراقبت پزشكی جهانی خواهد شد و ارایه خدمات باید به استانداردهای پزشكی نزدیك شود. در غیر این صورت جایگاه ارایه خدمات دچار مشكلاتی خواهد شد. در زیرمجموعه مبحث دورا پزشكی می توان مشاوره از راه دور، جراحی از راه دور، عكسبرداری از راه دور و دیگر خدمات از راه دور را ارایه داد. امیدواریم با شناخت صحیح عصر اطلاعات پایه گذار تلاشی جهت پاسخگویی به مشكلات نظام خدمات بهداشتی و درمانی كشور از طریق فناوری اطلاعات بوده و از طرف دیگر زمینه ساز ارایه خدمات و عرضه محصولات بهداشتی در عرصه جهانی باشیم.
۶) زیرساخت استانداردسازی
با پیچیدگی و گسترش ساختار ارایه خدمات درمانی نیاز روز افزون به توسعه سیستم های خودكار گردش اطلاعات و ایجاد ارتباطات داخل و بین سازمانی افزایش می یابد. ایجاد ارتباطات كارآمد در بستر هماهنگی و استانداردسازی امكان پذیر است و توسعه در بخش استاندارد سازی ضروری خواهد بود.
استانداردها زیربنای موثری در جهت رقابت در سطح بالاتر را فراهم می كنند و اگر بین تولیدكنندگان و مصرف كنندگان نسبت به استانداردها توافق مشتركی حاصل شود در فرایند انتشار فناوری تسریع صورت می گیرد. همچنین استانداردسازی در تسهیل و تامین بودجه تحقیقات و نوآوری نقش كلیدی دارد و به دلیل ایجاد شفاف سازی، فضای سرمایه گذاری را فراهم می كند كه به نوعی زمینه تامین نیاز مالی را فراهم نموده و از طرف دیگر برای مشاركت بخش های سرمایه گذار تسهیل قائل شده و به دنبال آن زیربنای تامین مالی توسعه صنعت انفورماتیك پزشكی را فراهم می نماید. بسیاری از این استانداردها در دنیا شناخته شده و گسترش یافته اند كه در نتیجه نیاز به تدوین این استانداردها نخواهیم داشت و تنها درك میزان اهمیت آنها و سرمایه گذاری در تهیه و ارایه آنها در قالب قوانین نظارتی بر بخش های تولید این محصولات زمینه كارآمدی آنها را فراهم می آورد. همانطور كه بررسی گردید وظایف دولت ها در توسعه این بخش از فناوری تلاش در جهت ایجاد زیرساخت های ملی است.
دولت ها در ایجاد این زیرساخت ها دارای نقش های متفاوتی می باشند نقش های عمده ای كه دولت ها در زمینه توسعه تولید و خدمات فناوری اطلاعات انجام می دهند شامل مواردی چون تصدیگری، قابلگی، پرورشگری و تولیگری است.

منبع : روزنامه جوان