صمیمیت از دست رفته

گاهی احساس تنهایی آزارم می‌ده؛ این حس كه هیچ كسی نیست كه بتونم بهش اعتماد كنم.
هیچ كسی نیست كه اینقدر باهاش صمیمی باشم كه بتونم حرفهای دلم‌و باهاش بزنم. نمی‌دونم چرا وقتی كم سن و سال بودم چیزهای لذت بخش اطرافم خیلی زیاد بودند. از حضور تو جمع هم سن و سالهام تو فامیل، مدرسه یا عالم همسایگی احساس خوبی بهم دست می‌داد. فكر می‌كردم چقدر تعداد كسایی كه می‌تونم باهاشون بی‌دغدغه و بی‌ریا حرف بزنم زیادند. فضاهای دوستانه بهم انرژی مثبت می‌داد. اما حالا قضیه خیلی فرق كرده. دیگه كسی با كسی گرم نمی‌گیره. دیگه از اون صمیمیت خبری نیست.
خیلی‌ها سرشان تو كار خودشان است و شاید بهتره بگیم‌ یه جورایی داریم زیست می‌كنیم نه زندگی. خیلی‌از ما یه جورایی دچار روزمرگی شدیم و یك سیكل بسته‌رو هر روز تكرار می‌كنیم. زندگیا همش شده كار و كار و كار. روزهای تعطیل بیشتر شده روزهای تجدید قوا برای شروع كار تو هفته جدید. نه تنها خانواده‌ها با هم رفت و آمد ندارند، اعضای خانواده هم خیلی كم همدیگه‌رو می‌بینند چه برسه به اینكه سر یك سفره بنشینند و با هم غذا بخورند.
تعداد كسایی كه می‌دونند اسم همسایه‌هاشون چیه انگشت شمارند و اونهایی كه با همسایه‌هاشون رفت و آمد می‌كنند، نایاب! رفت و آمدهای فامیلی هم تبدیل شدن به تماسهای تلفنی! تازه اگر مشغله‌ها اجازه بدن و دلخوریها امان! هر چیزی كه قبلاً دسته‌جمعی بودنش باعث شادی و ایجاد صمیمیت می‌شد حالا دیگه انفرادی برگزار می‌شه! حتی تفریح‌ها هم انفرادی شدند. نمی‌دونم داریم به كدوم سمت می‌ریم. گاهی از فكر كردن به این قضایا دلم می‌گیره.
این حرفها می‌تواند حرف دل اكثریت ما باشد. اینكه تقریباً در كل شبانه‌روز تنهاییم و تمامی كارهای روزمره‌مان را تنها انجام می‌دهیم. تنها غذا می‌خوریم. تنها اوقات فراغتمان را می‌گذرانیم. تنها تفریح می‌كنیم و... در خانه حتی با حضور تمامی افراد خانواده، خیلی كم پیش می‌آید كه در یك زمان پای یك سفره بنشینیم و در حین غذا خوردن، طعم حضور صمیمانه یكدیگر را نیز بچشیم. در زمان‌هایی نه چندان دور همین اعتقاد ساده كه همه باید با هم سر یك سفره بنشینند و غذا بخورند، صمیمیت اعضای خانواده را دو چندان می‌كرد.
اما در حال حاضر نه اینكه فرصتی برای دور هم بودن نباشد، نه!، انگار حوصله‌ای نیست برای اینكه كارهایی كه امكان جمعی بودنشان هست، به صورت گروهی انجام دهیم. كم‌رنگ شدن صمیمیت‌ها می‌تواند علت‌های بسیاری داشته باشد، علتهایی كه شاید به این سادگیها به ذهنتان نرسد، پس خواندن این متن را ادامه دهید تا ضمن ریشه‌یابی علتها و رفع آنها، شاید بتوانید رنگ صمیمیت را دوباره به زندگی بازگردانید.
● صمیمیت یعنی چه؟
صمیمیت لحظاتی از ارتباطات انسانی است كه احساسات ظریف طرفین ابراز و محبت بین دو نفر برانگیخته می‌شود كه به معنی علاقه‌ای واقعی و به دور از هر نوع آلایش است. این تعریفی است كه برای صمیمیت در روان‌شناسی تحلیل رفتار متقابل در نظر گرفته شده است. اما هیچ نیازی نیست به این تعریف هم خیلی تكیه كنیم، همه ما می‌دانیم صمیمیت یعنی چه؟ نسترن ۲۲ ساله است و كاردانی بهداشت خوانده.
او صمیمیت را اینگونه تعریف می‌كند: «نوعی رابطه عاطفی كه در این رابطه افراد با هم احساس راحتی می‌كنند.» نازنین ۲۰ ساله است و پشت كنكوری. وقتی از او در مورد صمیمیت می‌پرسم با ذوق می‌گوید: «به نظر من صمیمیت یعنی اینكه در مواقع شادی و ناراحتی در كنار هم بوده و تكیه‌گاه عاطفی یكدیگر باشیم. صمیمیت به من حس عجیبی را منتقل می‌كند. یك حس راحتی فوق‌العاده. یك حس لذت بخش»‌.
عاطفه- ۱۸ ساله و پشت كنكوری- هم معتقد است كه صمیمیت با دیگران به او كمك می‌كند آرامش پیدا كرده و دغدغه‌هایش را فراموش كند. نسرین ۱۹ ساله است و دانش‌آموز پیش‌دانشگاهی. او می‌گوید: «صمیمیت رابطه‌ای نزدیك در همه زمینه‌های زندگی از جمله اجتماعی، عاطفی، كاری و تحصیلی می‌باشد. حسی كه بر اثر نیاز عاطفی ایجاد می‌شود و اگر وجود داشته باشد باعث شوری خاص شده و انسان احساس آرامش می‌كند».
رضا ۲۵ سال سن دارد، پژوهشگر باستان‌شناسی است و در ضمن دانشجوی كارشناسی ارشد همین رشته نیز هست. او با دقتی فوق‌العاده به سؤالاتم گوش می‌دهد و وقتی از او می‌پرسم به نظر او صمیمیت چیست؟ می‌گوید: «صمیمیت یعنی با دیگران احساس راحتی داشتن، یعنی اعتماد متقابل، یعنی احترام متقابل، یعنی در حین حفظ حریم‌ها و مرزهای ادب، بی‌پرده و رك بودن با دیگران».
آرزو ۲۴ ساله است و كارشناسی مدیریت آموزشی خوانده، او صمیمیت را این‌گونه تعریف می‌كند: علاقه و محبت نسبت به دیگران و گرمی در روابط كه از همان علاقه سرچشمه می‌گیرد. به نظر نسترن اگر با كسی ادعای صمیمیت می‌كنیم نباید فقط در شادی‌ها با او همراه باشیم، بلكه باید در مواقع مختلف به فكرش بوده و آن فرد را فقط به خاطر وجود خودش بخواهیم. رامین ۲۶ ساله است و شغل آزاد دارد.
به نظر او صمیمیت نوعی همدلی و همراز بودن است. او می‌گوید: «وقتی با كسی صمیمی هستیم دلتنگی‌هایمان را برایش بازگو می‌كنیم و كمی آرام می‌شویم.» علی‌رضا ۲۴ ساله است و دیپلمه. او مختصر و مفید می‌گوید: صمیمیت ایجاد و حفظ رابطه مطلوب با دیگران است.
● در گذشته صمیمیت از چه جنسی بود؟
صمیمیت در گذشته از جنس دیگری بود؛ یك جنس منحصر به فرد؛ جنسی كه حتی وقتی به آن فكر می‌كنیم، یك حس شعف و نشاط خاص به سراغمان می‌آید. البته ما جوان‌تر‌ها طعم صمیمیت‌های گذشته را نچشیده‌ایم، ولی چیزهایی كه از آن شنیده‌ایم كافی است برای آنكه دلتنگ شویم و غبطه بخوریم.
هر وقت صحبت از خاطره می‌شود، مادرم حرف‌های نابی برای گفتن دارد. وقتی از جمع خانوادگی‌اش در گذشته و دور هم بودن‌هایشان حرفی می‌زند، آنچنان شوقی در صدایش می‌آید كه من هم حسابی سر ذوق می‌آیم و حس می‌كنم آن موقع در آن جمع حضور داشته‌ام.
رضا ۴۷ ساله است و معلم بازنشسته. وقتی از او می‌پرسم صمیمیت در گذشته چگونه بود و یا چه رنگی داشت؟ آهی می‌كشد و می‌گوید: «اون موقع‌ها هم چیز صفای دیگری داشت. انگار فرصت‌ها بیشتر بود. روز طولانی‌تر بود. آنقدر طولانی كه به تمام كارهامون می‌رسیدیم. هر چند اون موقع مشغله‌ای وجود نداشت.
ساعت مشخصی برای كار بود و ساعات مشخصی برای با هم بودن‌ها. همه‌ تو خونه به هم توجه داشتیم و ساعات خیلی زیادی‌رو دور هم سپری می‌كردیم. حتی وقتی كسی ازدواج می‌كرد، مثل الان نبود كه از خانواده فاصله بگیره و سال به سال همدیگه‌رو نبینند، بلكه به خانواده یك عضو جدید اضافه می‌شد. من اگر بخواهم رنگی برای صمیمیت در گذشته در نظر بگیرم، بی‌شك رنگ سبز را انتخاب می‌كنم.»
وجود این صمیمیت خاص، می‌توان علت‌های زیادی داشته باشد. در گذشته اعضای خانواده مثل الان سلولی نبودند، یعنی خانواده‌ها سنتی بودند. (علاوه بر پدر و مادر، پدر بزرگ و مادر‌بزرگ هم حضور داشتند) همین امر می‌تواند به دلیل وجود افراد و نقش‌های بیشتر میزان صمیمیت بیشتری را تولید كند. یا این كه افراد علاوه بر این كه سخت‌كاری می‌كردند، سعی می‌كردند از هر فرصتی برای ایجاد شادی و صمیمیت بیشتر با اعضای خانواده استفاده كنند. مثلاً همه با هم غذا بخورند، همه با هم به مهمانی بروند، حتی دسته‌جمعی عصرانه ساده‌ای را به همراه چای در حیاط خانه صرف كنند و گپ بزنند.
● چرا دیگر با هم صمیمی نیستیم؟
این قضیه می‌تواند علت‌های مختلفی داشته باشد. سعی می‌كنیم به ترتیب اولویت این علتها را نام برده و در مورد آنها صحبت كنیم.
۱) شكاف نسل:
نازنین ۲۴ ساله و مهندس شیمی است. او در مورد علت كم‌رنگ شدن صمیمیت یا تغییر جنس آن در حال حاضر می‌گوید: فكر می‌كنم امروزه به این خاطر كه نسل گذشته ما نتوانسته است آن طور كه باید و شاید با فرزندان خودش ارتباط برقرار كند و آنها را به عنوان نسل امروزی بپذیرد و متعاقباً‌ نسل امروزی هم در پذیرش افكار و عقاید و نوع روابط آنها، موفق نبوده در نتیجه صمیمیت‌ها بسیار كم رنگ شده و شاید در حال محو شدن است.۲) تغییر در نوع زندگی:
لیلا ۲۲ ساله و دانشجوی زیست‌شناسی است. لیلا می‌گوید: «به نظر من صمیمیت‌ها كاملاً‌ از بین نرفته ولی چون نوع زندگی‌ها با گذشته خیلی متفاوت شده، نوع صمیمت‌ها نیز تغییر كرده است.
۳) درگیری‌ها و مشغله‌ها:
علی ۴۸ ساله و كارمند بازنشسته است. او مهمترین عامل كمرنگ‌ شدن صمیمیت‌ها در حال حاضر را درگیری‌ها و مشغله‌های بسیار زیاد افراد می‌داند. او می‌گوید: «در گذشته مردم برای گذران زندگی روزمره خود و خانواده این قدر درگیری و مشغله نداشتند. شما وقتی فكر آزادی نداشته باشی، آن قدر از لحاظ روانی درگیر هستی كه در خودت فرو می‌روی و حتی دیگران را نمی‌بینی و یا حضورشان را درك نمی‌كنی، چه برسد به این كه بخواهی با آنها صمیمی باشی!»
۴) استرس‌ها و فشارهای روانی:
احمد ۲۶ ساله و كارمند است. به نظر او استرس و فشارهای روانی در حال حاضر باعث شده است فرصت شاد بودن و درك احساس صمیمیت در بین اعضای خانواده و بالطبع جامعه از دست برود.
۵) ماشینی شدن دنیا:
رضا،۲۵ ساله و پژوهشگر باستان‌شناسی است. او می‌گوید: «متأسفانه بعد از انقلاب صنعتی و ماشینی شدن دنیا، انسانها جای خود را به ماشین دادند و روابطشان با یكدیگر كمتر شده و در نتیجه صمیمیت‌ها هم به میزان زیادی از بین رفت. او گسترش شهر‌نشینی را نیز عامل بسیار مهمی در كم‌رنگ شدن صمیمیت‌ها می‌داند.
۶) گرانی و تورم:
زهرا ۴۵ ساله و خانه‌دار است. او می‌گوید: «یكی از مصداق‌های صمیمیت دور هم جمع شدن و گپ زدن‌های دوستانه یا خانوادگی است. در گذشته تدارك یك مهمانی و دور هم جمع شدن‌ها، هزینه زیادی نداشت. بنابراین مراسمی كه در آن طعم صمیمیت دو چندان می‌شد، به راحتی برگزار می‌شدند. اما حالا به دلیل گرانی و تورم، هزینه یك مهمانی، به خانواده‌ها از لحاظ اقتصادی فشار وارد می‌كند، بنابراین، دیگر تقریباً‌ دوره برگزاری مهمانی‌های دوره‌ای به سر رسیده است و شاید چون یكدیگر را خیلی كم می‌بینیم، با هم صمیمی هم نیستیم.
۷) چشم‌و هم‌چشمی:
سعیده ۳۵ ساله و كارمند است او معتقد است چون با هم چشم و هم چشمی می‌‌كنیم و مخارج سنگینی برای برگزاری مهمانی‌های فامیلی و خانوادگی، صرف می‌كنیم، از نظر اقتصادی فشار زیادی را متحمل شده و مجبور می‌شویم دیگر ادامه ندهیم. بنابراین دور هم بودن‌ها، با هم بودن‌ها و فرصتهای درك صمیمیت و شادی را قربانی چشم و هم‌چشمی خود می‌كنیم.
۸) كم‌شدن اعتمادها:
سوگل ۲۸ ساله و خانه‌دار است. او می‌گوید یكی از دلایل بسیار مهم در این كه افراد جامعه از هم دورند و با هم صمیمی نمی‌شوند، كم شدن اعتماد افراد نسبت به یكدیگر است. چون افراد فكر می‌كنند، نمی‌توانند یكدیگر را بشناسند و ممكن است اگر با كسی صمیمی شوند، مورد سوءاستفاده قرار گیرند، بنابراین ترس از این قضیه باعث می‌شود از هم فاصله بگیرند.
۹) دوری و دوستی:
خیلی عجیبه! درست است كه ما از فرهنگ كهن دیروز خیلی فاصله گرفته‌ایم، اما هنوز از بعضی جملات قصار گذشته به نفع خودمان بهره می‌گیریم. یكی از این عبارات نقض كه در حال حاضر بسیار به كار می‌آید همین عبارت دوری و دوستی است. الهام، ۲۸ ساله و لیسانس اقتصاد دارد. او می‌گوید: «ما در حال حاضر اعتقاد داریم اگر از افراد دور بوده و زیاد با آنها ارتباط نداشته باشیم، عزیز خواهیم بود و هیچ درگیری‌ای هم بین‌مان پیش نخواهد آمد. غافل از این كه با دوری هیچ گاه دوستی و صمیمیت بوجود نخواهد آمد!‌ و چه بسا بسیاری از صمیمیت‌ها با دوری از بین برود و دیگر به دست نیاید.
۱۰) تغییر سبك معماری:
اگر به یاد بیاوریم در زمانی نه چندان دور، سبك معماری منازل با سبك معماری امروزی خیلی تفاوت داشت. در آن زمان معماری خانه‌‌ها به صورت سنتی بود (اتاق‌هایی در امتداد هم در اطراف حیاطی كه در وسط آن حوضی قرار داشت)، در حالی كه در حال حاضر دیگر از آن معماری خبری نیست و به معماری مدرن تغییر یافته است.
محل سكونت اكثر افراد آپارتمان‌هایی با ابعاد مختلف است كه بیشتر نقش محل استراحت و آسایش آنها را بازی می‌كند و دلگیر به نظر می‌رسد. شاید بگویید خوب منظور از بیان این حرفها چیست؟ خیلی ساده است، در قدیم حتی معماری منازل هم در دور هم بودن و ایجاد صمیمیت‌ها تأثیر بسزایی داشت.
سبك معماری سنتی خود به طور غیرمستقیم حس گروهی انسانها را افزایش می‌داد، چون كارهایشان را در حضور یكدیگر و با هم انجام می‌دادند، حس همدلی و صمیمیت نیز در بین آنها افزایش می‌یافت. اما در حال حاضر شكل منازل به گونه‌ای است كه به طور غیرمستقیم در منفرد زندگی كردن انسانها تأثیر می‌گذارد.
۱۱) افزایش وسایل تفریحی انفرادی:
این مورد می‌تواند یكی از موارد مهم در محو شدن صمیمیت‌ها باشد. در حال حاضر گسترش وسایل تفریحی انفرادی همچون انواع بازی‌های رایانه‌ای، دسترسی به اینترنت و چت، انواع شبكه‌های تلویزیونی و ماهواره‌ای و ... باعث شده است افراد ترجیح دهند اوقات فراغتشان را به تنهایی بگذرانند. همین قضیه خود تا حدی باعث دور شدن افراد از هم می‌شود. در صورتی كه گذران اوقات فراغت به صورت دسته‌جمعی خود به نوعی در افزایش صمیمیت‌ها تأثیرگذار است.
تا اینجا، برخی علل و عوامل تأثیرگذار در عدم صمیمیت‌ها را از نظر شهروندان مرور كردیم، جواد لكزیان، جامعه‌شناس و صاحب‌نظر در مسائل اجتماعی نیز در رابطه با چرایی صمیمیت‌های از دسته رفته و راهكارهای رفع این مشكل، دیدگاه‌هایش را با ما در میان گذاشت.
● علت سرد شدن روابط و از دست رفتن صمیمیت‌ها در بین افراد جامعه چیست؟
مهمترین پارامتری كه در یك جامعه باعث پایین آمدن شاخص‌های صمیمیت می‌شود، عامل اقتصادی است. وقتی افراد یك جامعه امنیت شغلی و در نتیجه امنیت اقتصادی داشته باشند، می‌توانند ارتباط‌های راحت‌تری را با هم داشته باشند و با اعتماد به نفس بیشتری با هم ارتباط برقرار كنند.
یكی از دلایل سرد شدن روابط و از دست رفتن صمیمیت‌ها، توسعه نیافتگی انسان‌ها و به نوعی عقب‌ماندگی انسان‌هاست. یكی از نكات مهم كه در بحث توسعه باید در نظر داشته باشیم، توسعه انسانی است. به این معنی كه همانطور كه جامعه عقب مانده داریم انسان عقب مانده هم داریم. انسان عقب مانده یعنی انسان توسعه نیافته. یعنی انسانی كه با اطرافیان و جامعه مانند طلب‌كار برخورد می‌كند. یعنی انسانی كه با دیگران گرم نمی‌گیرد و صمیمانه برخورد نمی‌كند.
یكی از دلایل دیگر وجود اختلاف طبقاتی در حال حاضر در جامعه است. همین اختلاف باعث عدم درك متقابل افراد و دور شدن آنها از هم می‌شود.

منبع : روزنامه همشهری