هزینه‌یابی کیفیت در پروژه‌ها

با پیشرفت روش‌های مدیریتی و نیز افزایش رقابت در بازار، سیستم‌های حسابداری قیمت تمام شده و هزینه‌یابی استاندارد، پاسخگوی نیازهای روز برای سنجش و كنترل هزینه‌های فرایندهای ساخت و تولید نیستند. بنابراین، برای كنترل بهتر و دقیق‌تر هزینه‌ها به روش‌های بهتری نیاز است. در این زمینه روش‌هایی مانند هزینه‌یابی مبتنی‌بر فعالیت، مطرح شده‌اند.
هزینه‌یابی كیفیت نوعی روش هزینه‌یابی مبتنی‌بر فرایند است كه در آن هزینه‌های فعالیت‌ها با دیدگاه میزان تأثیر آنها بر كیفیت، دسته‌بندی و مقایسه می‌شوند. حسابداری كیفیت، امكان كنترل بهتر هزینه‌ها را فراهم كرده و با ارائه اطلاعات تفصیلی در رابطه با انجام عملیات پیشگیرانه از بدی كیفیت و نتایج حاصل از آن در كیفیت خروجی‌ها، امكان تصمیم‌سازی راهبردی را برای مدیران فراهم می‌كند. مدیریت پروژه زمینه‌ای است كه در آن به دلیل ریسك بالا و ماهیت احتمالی فعالیت‌ها و نتایج خروجی آنها، نیاز به روش‌های دقیق‌تر و نوین احساس می‌شود. در این مقاله ابتدا به معرفی زمینه هزینه‌یابی كیفیت پرداخته می‌شود سپس با تعریف ساختاری عمومی برای فعالیت‌های پروژه‌ها، هزینه‌های مربوط به سرمایه‌گذاری برای تضمین كیفیت، هزینه‌های پیشگیرانه و همچنین هزینه‌های مربوط به عدم تأمین كیفیت در هر مجموعه فعالیت، شناسایی می‌شود. در نهایت با دسته‌بندی این هزینه‌ها ساختار كلی هزینه‌های كیفیت در پروژه‌ها معرفی می‌شود. در ادامه روش ترازنامه هزینه‌های كیفیت، تدوین و معرفی شده است.
هزینه‌یابی كیفیت روش هزینه‌یابی مبتنی‌بر فرایند است كه به لحاظ مفهومی به دنبال سنجش و ایجاد تعادل بین هزینه‌های پیشگیرانه و هزینه‌های تضمین كیفیت در برابر هزینه‌های بدی كیفیت و ضایعات و نارضایتی مشتری است. در این روش كه در دل سیستم حسابداری مالی و صنعتی ایجاد می‌شود هزینه انجام فعالیت‌ها با دیدگاه میزان تأثیر آنها بر كیفیت، دسته‌بندی و مقایسه می‌شوند. دكتر دمینگ، معتقد است كه كیفیت به هزینه‌های پایین‌تر منجر می‌شود (در مقابل كیفیت گران است). در واقع این گفته بر عدم توجه صرف به فعالیت‌های پیشگیرانه، داشتن نگرش جامع به هزینه فعالیت‌ها و نتایج حاصل از انجام آنها تأكید می‌كند.
حسابداری كیفیت با تعیین اینكه ما چقدر برای دستیابی به كیفیت هزینه می‌كنیم و در مقابل چقدر هزینه‌های بدی كیفیت داریم، امكان كنترل بهتر هزینه‌ها را فراهم می‌كند. همچنین با ارائه اطلاعات تفصیلی در رابطه با انجام عملیات پیشگیرانه بدی كیفیت و نتایج حاصل از آن در كیفیت خروجی‌ها، امكان تصمیم‌سازی راهبردی را برای مدیران فراهم می‌كند.
با توجه به اینكه بخش قابل توجهی از هزینه‌های سازمان در قالب هزینه‌های كیفیت سازمانی دسته‌بندی می‌شوند، استفاده از روش‌های هزینه‌یابی كیفیت، امكان كنترل دقیق اغلب هزینه‌های محسوس و حتی غیرمحسوس هزینه‌ها را فراهم می‌كند.
پروژه‌ها نیز از این قاعده مستثنی نیستند و درصد قابل توجهی از هزینه‌های مازاد و قابل صرفه‌جویی كیفیت را نسبت به دیگر انواع تولیدی و... شامل می‌شوند. بنابراین لزوم تحلیل و بررسی كارشناسی در این زمینه، نمایان می‌شود.
● ساختار هزینه‌های كیفیت
هزینه‌های كیفیت شامل كلیه مخارجی هستند كه تمامی عوامل اعم از تولیدكننده، مصرف‌كننده و یا جامعه را از بابت كیفیت محصول یا خدمات متحمل می‌شوند. هزینه‌های مرتبط با كیفیت عبارتند از: مخارج مربوط به پیشگیری از بروز عیب، هزینه‌های به‌كارگیری یا عملیات، فعالیت‌های ارزیابی كیفیت و خسارات ناشی از شكست‌های درونی و بیرونی.
در مورد دسته‌بندی هزینه‌های كیفیت در پروژه نظرات گوناگونی وجود دارد رایج‌ترین این دسته‌بندی‌ها به قرار زیر است:
الف) هزینه‌های طرح‌ریزی، پشتیبانی و پیگیری كیفیت: این دسته شامل كلیه هزینه‌هایی است كه برای ایجاد سیستم، فرهنگ و مدیریت كیفیت برای پیشگیری از وقوع عیب در محصولات و خدمات نهایی، صرف می‌شود. هزینه‌های طراحی سیستم كیفیت، هزینه‌های آموزش و هزینه‌های گزارش‌گیری در این گروه، دسته‌بندی می‌شوند.
ب) هزینه‌های ارزیابی كیفیت: شامل كلیه هزینه‌های كنترلی از قبیل بازرسی و آزمون مواد ورودی به خط، مواد حین تولید و محصولات نهایی، ارزیابی و ممیزی سیستم كیفیت و ارزیابی پیمانكاران است. فعالیت‌های ارزیابی برای محصول اطمینان از اجرای طرح‌های مشخص شده در بخش طرح‌ریزی، انجام می‌شوند.
پ ) هزینه‌های شكست درون سازمانی: هزینه‌های شكست، در واقع هزینه‌های نرسیدن به كیفیت در فرایندهای پیشگیرانه است. این هزینه‌ها ۲ دسته و شامل هزینه‌هایی است كه در داخل سازمان ایجاد می‌شوند. برخی از این هزینه عبارتند از: هزینه‌های ضایعات و دورریز، هزینه‌های اصلاح مواد و قطعات فاقد كیفیت، هزینه‌های فروش مصول با قیمت كمتر، هزینه‌های متروك شدن اقلام انبار شده، هزینه‌های تورم نیروی كار، كنترل و ارزیابی كیفیت و هزینه‌های مشابه كه در داخل سازمان به صورت مستقیم پرداخته می‌شوند.
ت) هزینه‌های شكست برون سازمانی: هزینه‌های شكست برونی شامل آن دسته از هزینه‌هایی است كه پس از خروج محصول از شركت به دلیل برآورده نشدن احتیاجات مشتریان به شركت وارد می‌شود. برخی از این هزینه‌ها عبارتند از: هزینه‌های قطعات و مواد گارانتی یا ضمانت كیفیت كالا، هزینه‌های بازگرداندن محصول، هزینه‌های تعمیر محصول در دست مشتریان، هزینه‌های از دست دادن مشتریان.
● ساختار فعالیت‌ها در پروژه‌ها
پیش از تعریف هزینه‌های كیفیت به تعریف چكیده‌ای در رابطه با پروژه و فعالیت‌های پروژه‌ها می‌پردازیم. پروژه، مجموعه‌ای از فعالیت‌های به هم وابسته برای تأمین یك هدف است و از ۳ ویژگی زیر پیروی می‌كند:
۱) منحصر به‌فرد بودن (تأثیر محیط، شرایط، نوع كارایی پروژه)
۲) حجم بالای فعالیت‌ها
۳) تكراری نبودن پروژه به صورت تولید انبوه
هر پروژه دارای ساختاری منحصر به‌فرد شكست كار (WBS) است كه به دلیل تأثیر عوام محیطی حتی برای پروژه‌های مشابه نیز یكسان نخواهد بود، اما در مجموعه فعالیت‌های پروژه‌ها می‌توان به نوعی توافق دست یافت.
برای آنكه در مورد هزینه‌های پروژه بحث كنیم ساختاری كلی از فعالیت‌های پروژه معرفی می‌شوند. اگر پروژه‌ای مجموعه‌ای از فعالیت‌های معرفی را نداشته باشد می‌توان هزینه‌های مربوطه را در نظر نگرفت.
در هر یك از این مجموعه فعالیت‌ها، فعالیت‌هایی برای اطمینان از كیفیت انجام آنها و مطابقت آنها با اهداف پروژه طراحی، برنامه‌ریزی و اجرا می‌شوند. برای شناسایی و اندازه‌گیری هزینه‌های كیفیت در پروژه، ابتدا باید این فعالیت‌ها و نتایج حاصل از عدم انجام و یا انجام آنها شناسایی و در قالب دو گروه فعالیت‌های طرح‌ریزی و ارزیابی كیفیت طبقه‌بندی شود. سپس نتایج حاصل از عدم انجام یا انجام ناقص این فعالیت‌ها، تحلیل شده و در قالب هزینه‌های شكست درون و یا برون سازمانی طبقه‌بندی می‌شود. باید توجه داشت هر فعالیت پیشگیرانه‌ای باید بر روی نتایج شكست‌ها تأثیر گذارد و باعث كاهش آنها شود، در غیر این صورت باید فعالیت مربوطه را حذف كرد.
پس از ایجاد ساختار دسته‌بندی مناسب و به نظم در آوردن هزینه‌ها می‌توان به بررسی و تحلیل هزینه‌های عمده كیفیت و برنامه‌ریزی برای ایجاد چشم‌انداز مناسب در پروژه پرداخت.
آنچه كه از دید مشتری، پروژه‌ مهم را می‌توان به ۳ دسته تقسیم كرد: ۱. قیمت ۲. كیفیت ۳. سرعت تحویل. بنابراین، هر چیزی كه باعث كاهش كیفیت محصول، افزایش هزینه عملیات و تأخیر در تحویل پروژه شود به عنوان عاملی مانع كیفیت، شناسایی می‌شود.
حال به تعیین و شناسایی فعالیت‌هایی كه در هر مجموعه فعالیت برای دستیابی به كیفیت، انجام می‌شوند و هزینه‌های كیفیت می‌پردازیم:
۱) مرحله امكان‌سنجی اقتصادی و فنی: هزینه بررسی كیفیت مطالعات فنی، مكان‌یابی و بررسی‌های اقتصادی در برابر هزینه‌های زیان‌ده بودن پروژه و نرسیدن به تولید اسمی.
۲) مرحله تهیه مدارك استعلام: هزینه بررسی كیفیت مدارك فنی استعلام در برابر هزینه اعمال تغییرات در طراحی و ساخت.
۳) مرحله استعلام و بررسی پیمانكاران و انتخاب پیمانكار: هزینه جمع‌آوری اطلاعات و بررسی سیستماتیك ارزیابی و انتخاب پیمانكاران در برابر هزینه‌های تأخیر در ساخت.
۴) مرحله عقد قرارداد:
الف) هزینه بیمه سرمایه پروژه در برابر هزینه بروز حوادث غیرمترقبه
ب) هزینه بازبینی فنی- حقوقی قرارداد توسط متخصصان در برابر دستمزد آنها
۵) مرحله طراحی: هزینه انجام بازرسی و تأیید كیفیت نقشه‌ها توسط متخصص حرفه‌ای در برابر دستمزد متخصصان و هزینه‌های دوباره‌كاری در فعالیت‌های سیویل و ساخت تجهیزات.
۶) مرحله انجام فعالیت‌های سیویل و ساختمان: هزینه بازرسی كیفیت كار بتن‌ریزی در برابر هزینه كیفیت نامطلوب بتن.
۷) مرحله ساخت ماشین‌آلات: كنترل كیفیت حین ساخت در برابر هزینه‌ها و زمان دوباره‌كاری.
۸ ) مرحله خرید تجهیزات و اقلام استاندارد:
الف) مهندسی خرید اقلام استاندارد در برابر عدم تطابق در اقلام استاندارد با نیازهای پروژه
ب) كنترل اقلام حین تحویل در برابر هزینه‌های باز گرداندن اقلام ارسال شده.
۹) مرحله بسته‌بندی: هزینه كیفیت بسته‌بندی در برابر هزینه صدمات به محصولات.
۱۰) مرحله بارگذاری وسایل حمل و نقل: هزینه‌های استفاده از وسایل مناسب برای بارگیری در برابر هزینه صدمات به محصولات.
۱۱) مرحله حمل و نقل:
الف) هزینه استفاده از وسایل مناسب برای حمل و نقل در برابر هزینه تأخیرات حمل
ب) هزینه بیمه بار در برابر هزینه حوادث حین حمل و بارگیری
۱۲) مرحله بارگیری: هزینه ضایعات بارگیری
۱۳) مرحله انبارداری: هزینه نگهداری اقلام در انبار هزینه ضایعات نگهداری نامناسب در انبار
۱۴) مرحله نصب: هزینه دوباره‌كاری و تأخیر به دلیل اشكالات در طراحی و اشكالات ساخت به دلیل عدم تطبیق قطعات استاندارد، عدم تطبیق فونداسیون و عدم تطبیق ماشین‌آلات.
۱۵) مرحله تست منطقه‌ای یا تست سرد:
الف) هزینه آزمون سرد در برابر هزینه تعیین منطقه بروز اشكال
ب) هزینه دوباره‌كاری در حین انجام آزمون‌ها
۱۶) مرحله بارگذاری و تست گرم: هزینه‌های خطایابی در سیستم، یعنی هرچه كیفیت و نظم انجام فعالیت‌ها در مراحل قبل بهتر باشد این هزینه‌ها كمتر خواهند بود.
۱۷) مرحله تحویل پروژه و پایان: هزینه عدم دریافت حسن انجام كار به دلیل كیفیت نامطلوب.
اكنون با مشخص شدن فعالیت‌های طرح‌ریزی، كنترل و ارزیاب كیفیت در پروژه و نتایج حاصل از اجرای آنها به دسته‌بندی هزینه‌ها می‌پردازیم. در اینجا به‌طور خلاصه به معرفی اجزای این هزینه‌ها می‌پردازیم.
الف) هزینه‌های طرح‌ریزی، پشتیبانی و پیگیری كیفیت: این دسته شامل كلیه هزینه‌هایی است كه برای ایجاد سیستم، روش، فرهنگ و مدیریت كیفیت برای پیشگیری از وقوع ایرادات در محصولات و خدمات نهایی، صرف می‌شود. اصلی‌ترین گروه‌های موجود در آن به قرار زیر است:
- هزینه‌های طرح‌ریزی كیفیت، شامل هزینه فعالیت‌هایی كه برای تهیه طرح‌های كیفیت مجموعه‌های مختلف پروژه، تهیه طرح‌های جامع كیفیت در پروژه، سیستم اطلاعاتی هزینه‌یابی كیفیت، سیستم اطلاعاتی كیفیت، نظام استاندارد ایزو و آزمون قابلیت برآورده كردن نیازها و... انجام می‌شود. همچنین هزینه‌های تهیه، تكثیر و توزیع جزوات و مستندات مربوط به نحوه پیاده كردن طرح‌های تهیه شده نیز در همین گروه لحاظ می‌شود.
- هزینه‌های آموزش مانند هزینه‌های خرید كتاب، شركت در سمینارها، ایاب و ذهاب و اقامت كارشناسان در داخل و خارج و دوره‌های توجیهی برای انجام كار طبق دستورالعمل‌ها.
- هزینه استخدام نیروی انسانی كارامد و هزینه اضافی استخدام نیروهای كیفی.
- هزینه‌های طراحی و كنترل فرایند عبارتند از: هزینه فعالیت‌های مرتبط با بررسی قابلیت‌ها و توانایی‌هایی به منظور كسب صحت اطمینان از فعالیت‌هایی كه در فرایند پروژه، انجام می‌شود.
- هزینه‌های گزارش‌دهی: در هزینه‌های گزارش‌دهی كیفیت علاوه‌بر هزینه‌های نفر- ساعت مورد نیاز برای انجام سیستم‌های گزارش‌دهی باید هزینه‌های اداری مربوطه را نیز لحاظ كرد.
- هزینه بررسی‌های فنی و اقتصادی و مكان‌یابی: مرحله امكان‌سنجی فنی معمولاً برای امكان‌سنجی مناسب و افزایش امكان موفقیت پروژه انجام می‌شود. بنابراین، باید هزینه‌های آن را جزء هزینه‌های كیفیت محسوب كرد.
- هزینه‌های بسته‌بندی اقلام شامل هزینه‌های مواد و عملیات بسته‌بندی مجموعه‌هایی كه باید حمل شوند.
- هزینه ارزیابی و كنترل فرایند بازرسی در فرایندهای ساخت و راه‌اندازی.
- هزینه‌های اضافی استفاده از تجهیزات مناسب بارگیری و حمل.
- هزینه بیمه سرمایه پروژه: هزینه‌های بیمه در واقع به عنوان هزینه‌های پیشگیرانه برای پیشگیری از توقف پروژه و اتمام منابع مالی به هنگام بروز حوادث است.
- هزینه بیمه بار: جمع هزینه‌های بیمه كردن بار و فعالیت‌های مرتبط.ب) هزینه‌های ارزیابی: این گروه هزینه‌ها برای ارزیابی و كنترل كیفیت‌ها به منظور تطابق با مشخصات ذهنی یا تدوین شده، انجام می‌شوند و شامل موارد زیر است:
- هزینه‌های ارزیابی پیمانكاران فرعی و تأمین‌كنندگان مواد، قطعات و خدمات پیش از كار با پیمانكاران فرعی، لازم است كه از توانایی و قابلیت آنها در تأمین نیازمندی‌های مدیریت و هدف پروژه اطمینان حاصل كرد. این بند، شامل هزینه‌های ارزیابی پیمانكاران مختلف فرعی در فرایندهای مختلف عملیاتی پروژه است.
- هزینه‌های بازرسی و آزمایش ورودی‌ها مانند هزینه‌های اعزام كارشناس به محل تأمین‌كنندگان كالا و مواد است. هزینه‌های مواد مصرف شده برای آزمایش و هزینه تست‌های مخرب برای كنترل اقلام ورودی مورد نیاز پروژه در این گروه دسته‌بندی می‌شود.
- بازرسی و آزمایش حین فرایند ساخت تجهیزات و فعالیت‌های ساختمانی مانند هزینه‌های نیروی كار، كنترل كیفیت برای آزمایش و هزینه‌های خدمات مشاوره‌ای برای بازرسی اقلام حین ساخت است.
- بازرسی و آزمایش محصول نهایی یا آزمون گرم هزینه‌هایی است كه برای مشخص كردن قابلیت ارائه محصول به مشتری صرف می‌شود. هزینه‌های بازرسی محصول به علت پیشگیری از هزینه بیشتر به ندرت صفر می‌شوند، اما به جهت افزایش اشكالات، هزینه‌های بازرسی روند صعودی می‌یابند.
- هزینه‌های ممیزی سیستم‌های كیفیت: این هزینه‌ها به منظور كسب اطمینان از صحت انجام كلیه عملیات مربوطه انجام شده و اعم از بازرسی، كنترل فرایند توسط بازرسان داخلی یا بازرسان خارجی می‌باشد.
- هزینه‌های كنترل تجهیزات بازرسی و اندازه‌گیری عمده این هزینه‌ها در برگیرنده تدارك تجهیزات مناسب و كالیبراسیون آنهاست.
- بررسی كیفیت موجودی انبارها: اگر اقلام سالم خریداری شده برای مدت زمان زیاد و یا در شرایط نامناسبی در انبارها، نگهداری شوند ممكن است مواد با افت كیفیت روبه‌رو شوند. بنابراین، در دوره‌های مختلف باید موجود انبارها بازرسی شود و تمامی هزینه‌های مربوط به بررسی كیفیت، موجودی‌های انبار و انجام بازرسی و آزمون ها در این دسته قرار می‌گیرد. هزینه انبارگردانی برای حسابرسی شركت نباید در این سرفصل لحاظ شود.
- هزینه بررسی كیفیت انجام فعالیت‌های امكان‌سنجی شامل كلیه هزینه‌های كاركنان، مشاوره‌ها و از دست رفتن زمان است.
- هزینه بازرسی كار فرایند شامل كلیه هزینه‌های بازرسی و تست عملیات است.
- هزینه بازرسی و تأیید كیفیت نقشه‌ها در مرحله طراحی شامل هزینه بررسی كیفیت نقشه‌ها توسط شخص ثالث.
- هزینه بازبینی فنی و حقوقی قرار داد شامل كلیه هزینه‌های كاركنان، مشاوره‌ها و از دست رفتن زمان.
- هزینه بررسی كیفیت مدارك فنی استعلام شامل كلیه هزینه‌های كاركنان، مشاوره‌ها و از دست رفتن زمان.
پ) هزینه‌های شكست درونی پروژه: این هزینه‌ها به نواقصی برمی‌گردد كه در مراحل مختلف پیش از پایان فاز اختتامیه و رسیدن محصول به دست مشتری در پروژه رخ می‌دهد و مدیریت از طریق بازرسی و آزمایش اقدام به تشخیص و رفع آنها می‌كند. این هزینه‌ها شامل موارد گسترده زیر است:
- هزینه‌‌های دورریز یا ضایعات مانند تغییر شكل ورق‌های فولادی به علت بالا بودن دمای كوره‌های لعاب و كمتر شدن قطر پیچ از میزان استاندارد تعیین شده.
- هزینه‌های تعمیر و دوباره‌كاری در فرایندهای ساخت از قبیل هزینه دوباره‌كاری به دلیل عدم تطابق قطعات استاندارد در مرحله نصب، هزینه دوباره‌كاری به دلیل عدم تطابق فونداسیون در مرحله نصب و هزینه دوباره‌كاری به دلیل عدم تطابق ماشین‌آلات در مرحله نصب.
- هزینه‌های تحلیل شكست هزینه‌های مربوط به بررسی و تحلیل كارشناسی علل بروز ایراد در پروژه و تدبیر راه‌حل‌های رفع و پیشگیری از تكرار آنها را شامل می‌شود مانند هزینه‌های گروه مهندسی، مشاوران، جلسات متعدد با حضور مدیران و كارشناسان ارشد برای رفع علت وقوع ضایعات.
- هزینه تعمیر و اصلاح اقلام معیوب دریافتی. منظور دریافت از تأمین‌كننده است مانند قطعات دریافتی از شركت‌های طراحی مهندسی.
- هزینه ضایعات ناشی از نگهداری نامناسب مواد اولیه مانند غیرقابل استفاده شدن سیمان به علت بارش باران، فاسد شدن لاستیك در زیر نور آفتاب، زنگ‌زدگی فولاد در مجاورت رطوبت یا ریزش باران و فاسد شدن مواد غذایی.
- هزینه‌های تست مجدد اقلام اصلاح شده. این هزینه‌ها باید از هزینه‌های بازرسی و آزمایش‌هایی كه در شرایط عادی تولید انجام می‌شوند تفكیك شده و جداگانه محاسبه شوند.
- هزینه‌های درجه‌بندی كیفیت محصولات زیر سطح قابل قبول و هزینه فروش با قیمت پایین‌تر، به دلیل عدم تطابق مشخصه‌ها با محصولات استاندارد، در این زیر گروه قرار دارند.
- هزینه حوادث حین بارگیری و حمل شامل آسیب‌هایی كه به دلیل بسته‌بندی نامناسب و یا استفاده از وسایل بارگیری و حمل نامناسب به محموله‌ها وارد می‌آید. بخشی از این هزینه‌ها می‌تواند از نوع تأخیر ناشی از دوباره‌سازی باشد.
- هزینه اعمال تغییرات در مشخصات اولیه طرح. چنین تغییراتی كه در اثر اشتباهات موجود در مدارك استعلام و مدارك فنی قرارداد روی می‌دهد می‌تواند هزینه‌های سنگینی برای پروژه دربرداشته باشد.
- هزینه حوادث غیرمترقبه شامل هزینه‌های حوادثی نظیر: سیل، آتش‌سوزی، زلزله و تصادفات.
- هزینه تعمیر و اصلاح اقلام معیوب در مرحله تست گرم. این گروه هزینه‌ها به دلیل عدم انجام فعالیت‌های تضمین كیفیت در مراحل پیش رخ می‌دهد.
ت) هزینه‌های شكست بیرونی پروژه: گاهی به دلیل عدم كنترل، بعضی نواقص موجود در محصول مورد نیاز برای كاربر تا زمان رسیدن به دست وی مشخص نمی‌شود. بنابراین، هزینه‌هایی كه پس از تحویل پروژه به مشتری به سازمان تحمیل می‌شوند در این گروه قرار می‌گیرند و شامل موارد زیر می‌باشند:
- هزینه‌های ضمانت مانند هزینه‌های گارانتی كه خود موارد گسترده‌ای را شامل می‌شود. مانند هزینه‌های نیروی انسانی، قطعات جایگزین و... كه مدیریت برای رفع نواقص در آنها اقدام به تعویض و اصلاح می‌كند.
- هزینه كارشناسی برای بررسی و پاسخ به شكایات مشتریان و خسارات پرداختی.
- هزینه تأخیرها شامل جریمه‌ها و هزینه‌های ثابت پروژه.
- هزینه از دست دادن مشتریان. این‌گونه هزینه‌ها را می‌توان از روی تغییرات تقاضا و پروژه‌های ارائه به شركت تخمین زد.
- هزینه عدم دریافت حسن انجام كار: اغلب درصدی از مبلغ اجرای پروژه در صورت راضی بودن كارفرما به مجریان پروژه داده می‌شود. این مبلغ وابسته به برآورده شدن كیفیت‌های اجرای پروژه است.
بنابراین، اولین نتیجه‌ای كه می‌توان گرفت این است كه هزینه‌های كنترل كیفیت پروژه صرفاً در مرحله اجرایی واقع نمی‌شوند و برای رسیدن به كیفیت مطلوب و بهره‌وری بیشتر باید سیستم هزینه‌یابی كیفیت را در كلیه مراحل پروژه پیاده كرد.
● كنترل فعالیت‌ها و هزینه‌های پروژه
كنترل پروژه به معنی اعمال كنترل برای انجام به موقع و به اندازه فعالیت‌ها و همچنین كنترل هزینه انجام فعالیت‌ها است. در فعالیت‌های پروژه، تخصیص بودجه بیشتر به معنای تخصیص منابع بیشتر و تقویت فعالیت است. برای اعمال كنترل در مورد انجام فعالیت‌ها روش‌هایی نظیر چك لیست فعالیت‌ها، نمودار CPM برای تعیین فعالیت‌های بحرانی، نمودار S-CURVE برای تعیین و كنترل درصد پیشرفت واقعی و مقایسه آن با درصد پیشرفت برنامه‌ای استفاده می‌شود، اما این روش‌ها بر كنترل انجام فعالیت‌ها مبتنی هستند و كمتر روشی توسعه داده شده است كه مربوط به تعیین صورت وضعیت‌های مالی و مرتبط‌سازی آن به كیفیت و كمیت فعالیت‌های پروژه باشد.
هزینه‌یابی كیفیت امكان انجام این مهم را به مدیریت پروژه‌ها می‌دهد. برنامه‌ریزی برای تخصیص منابع به فعالیت‌های پیشگیرانه و فعالیت‌های ارزیابی، مستلزم پیش‌بینی هزینه‌های شكست است. بسیاری از این هزینه‌ها، نظیر جریمه تأخیر در تحویل پروژه، در قرارداد ذكر می‌شوند. همچنین از سیستم‌های اطلاعات اجرایی برای تخمین هزینه، استفاده می‌كنند. نكته مهم در بهینه‌سازی هزینه، توجه به این نكته است كه نقطه بهینه جایی است كه مجموع هزینه‌های ۴گانه به حداقل برسند. برای دستیابی به این نقطه می‌توان چشم‌اندازهای مختلف از هزینه‌های طرح‌ریزی و ارزیابی و نتایج آنها تدوین كرده و براساس معیار مجموع هزینه‌ها راهبرد اجرایی پروژه را مشخص و برنامه‌ریزی كرد.
بررسی هزینه‌های كیفیت در پروژه‌ها ابزاری برای مدیریت به منظور خود ارزیابی و انجام تصمیم‌سازی درست برای بهبود عملكرد است.
عامل هزینه‌ها در بررسی كیفیت اجرای پروژه علاوه‌بر زمان تحویل نهایی، مسئله‌ای مهم است.
● نتیجه‌گیری
هزینه‌یابی كیفیت، روشی ساده و پیشرفته برای مدیریت فعالیت‌های پروژه است. هزینه‌یابی كیفیت، اطلاعات تفصیلی و اساسی امكان كنترل، برنامه‌ریزی و تصمیم‌سازی بهتر را برای مدیریت فراهم می‌كند. این ابزار می‌تواند برای خود ارزیابی مدیریت نیز استفاده شود.
در این مقاله ابتدا چارچوب كلی و اهداف هزینه‌یابی كیفیت معرفی شد. سپس ضمن معرفی ساختاری كلی برای فعالیت‌های پروژه‌ها، فعالیت‌های پیشگیرانه و نتایج حاصل از انجام آنها در ساختار عملیات و هزینه‌های كلی پروژه معرفی شدند. در ادامه، هزینه‌های پیشگیرانه وهزینه‌های شكست در قالب ۴ دسته اصلی هزینه‌های كیفیت گروه‌بندی معرفی شدند. این ساختار در سیستم‌های حسابداری پروژه‌ها استفاده خواهد شد.

نویسنده : مهرداد حكیمی آسیابر- محمد سلطانی
منابع:
۱. بی.جی. دیل‌وجی. جی. پلانك، هزینه‌یابی كیفیت، ترجمه فرانك جواهرنشان و محمد آهویی، تهران، سازمان مدیریت صنعتی، ۱۳۸۱.
۲. سید حسینی، سید محمد، برنامه‌ریزی نگهداری و سیستم كنترل موجودی، فرایندها و مدل‌های پیش‌بینی، تهران، نشر هوای تازه، ۱۳۸۰.
۳. رافائل اگوایو، آموزه‌های دكتر دمینگ، ترجمه میترا تیموری، نشر آموزه، ۱۳۷۸.
۴. Journal of project full cost international management rouhialnen ۲۰۰۳ & projects, pinto
۵.www.۴Pm.Com (project management overview)

منبع : ماهنامه صنعت خودرو