حافظ و نور و یلدا

فرهنگ ایرانیان سرشار از رمز و رازهای منطبق بر سرشت انسان و برآمده از دل طبیعت است. ایشان از هر فرصتی استفاده می كردند تا با تاریكی، تاریك اندیشی، شب، خفقان، غم، غصه و… مبارزه كنند.از همین رو ذوق و قریحه نشاط انگیز ایرانی اولین شب زمستان و طولانی ترین شب سال را دستمایه برگزاری جشن و سرور كرد تا با شادی و روی خوش به پیشواز زمستانی برود كه سرما و یخبندان را برای آنها به همراه داشت.
یلدا، بلندترین شب سال و از بزرگترین جشن های ایرانیان محسوب می شود. ساكنان سرزمین پارس همواره شیفته شادی و جشن بوده اند لذا جشن شب یلدا را نیز با روشنایی و نور همراه می ساختند. آنها خورشید را نماد نیكی می دانستند و در جشن هایشان آن را ستایش می كردند.در شب یلدا، ایرانیان با شب نشینی و بیدار ماندن تا سحر در انتظار سپیده دم و طلوع خورشید می ماندند تا خود به دمیدن خورشید زمستانی لبخند بزنند.
ریشه كلمه یلدا متعلق به زبان سریانی است و به معنای تولد یا میلاد است. در فرهنگ فارسی معین در معنای این لغت آمده است: «یلدا درازترین شب سال است. شب اول برج جدی، شب چله بزرگ زمستان. یلدا در سریانی به معنای میلاد است. شب یلدا را با میلاد مسیح تطبیق داده اند از این رو لفظ میلاد به آن داده می شود.»در افسانه ها و اسطوره های ایرانی، یلدا به معنای تولد عشق است. تولد نور و خورشید از بطن تاریكی.
بعد از سپری كردن شب سرد و سیاه نخستین روز زمستان، خورشید در مشرق طلوع می كند و آهنگ زندگی ساز طبیعت از نو شنیده می شود.در فرهنگ عامیانه مردم، شب یلدا شب دوستی است. شب بار عام و كارهای خیر. در فرهنگ ادبی و رسمی ایران، یلدا اغلب چهره تاریك و خشن طولانی ترین شب سال است. شبی كه عشاق به انتظار به سر آمدن آن شب زنده داری می كنند.در ادبیات كهن، طولانی و تاریك بودن یلدا استعاره ای است برای فراق جانكاه معشوق، تنهایی و انتظار وصال یار، تیرگی و طولانی بودن این شب گاه با كنایه در گیسوی سیاه و بلند یار نمود می یابد.سعدی، شاعر پرآوازه ایرانی در ستایش امید نور پس از ظلمت یلدا سروده:
هنوز با همه دردم امید درمان است
كه آخری بود آخر شبان یلدا را
▪ در دیوان خاقانی از شب یلدا اینگونه یاد شده است:
تو جان لطیفی و جهان جسم كثیف
تو شمع فروزنده و گیتی شب یلدا
▪ در دیوان ناصرخسرو آمده:
او بر دوشنبه و تو بر آدینه
تو لیل قدر داری و او یلدا
▪ منوچهری نیز یلدا را اینگونه در ابیاتش گنجانیده:
نور رایش تیره شب را روز نورانی كند
دود چشمش روز روشن را شب یلدا كند
▪ اوحدی نیز سروده:
شب هجرانت ای دلبر، شب یلداست پنداری
رخت نوروز و دیدار تو عید ماست پنداری
▪ و اما حافظ كه تفأل به دیوان او از آیین های شب یلداست می گوید:
صحبت حكام، ظلمت شب یلداست
نور ز خورشید خواه بو كه برآید
در برخی از نقاط ایران نیز شاهنامه خوانی رواج دارد.
ریش سفیدان و بزرگترهای مجلس نیز با فن قصه گویی در مركز توجه كانون خانواد ه ها قرار می گیرند.

منبع : روزنامه ابرار