مکان های دیدنی و تاریخی استان زنجان

استان زنجان از توانمندی های بالایی در زمینه توسعه صنعت جهانگردی و جلب گردشگر برخوردار است. جاذبه های طبیعی این استان شامل كوه ها، رودها، آبشارها، چشمه های آب معدنی، دریاچه های طبیعی و مصنوعی در شهرستان های مختلف استان پراكنده شده اند. رودخانه های بزرگ و مشهور با شعبات آن ها در كشتزارها و باغ های استان، چشمه های آب معدنی و آب سرد، غارهای تاریخی و طبیعی، مناظر زیبای كشتزارها و باغ ها از جمله جاذبه های طبیعی استان هستند كه هر بیننده ای را به تحسین وا می دارند.
با این كه تاریخ این منطقه فراز و فرود های بسیار به خود دیده و گاهی شعله های خشم و جنگ برگ های زیادی از تاریخ منطقه و حتی گاه تمام آن را در كام خود فرو برده است ولی به جهت عمق غنای هویت و فرهنگ این منطقه هنوز نیز استان زنجان امانت دار میراث فرهنگی ارزشمند و قابل ملاحظه ای است كه فرهنگ و هویت این سرزمین را به نمایش می گذارد.
كاخ های با ارزش و قدیمی، مدرسه های تاریخی، مسجدهایی با معماری كم نظیر، بازارهای قدیمی، بقعه امام زاده ها، زیارتگاه ها و بناهای تاریخی و مذهبی با معماری های ارزشمند بخشی از این میراث شایان توجه هستند.
برخی از بناهای موجود در استان هم چون بنای بزرگ و تاریخی سلطانیه دارای ارزش های درجه یك جهانگردی و شهرت جهانی هستند. این بنا كه یكی از بزرگ ترین و باشكوه ترین بناهای اسلامی محسوب می شود در خاور استان زنجان واقع شده است.
برخی دیگر از بناهای تاریخی این استان با این كه از دیرینگی و قدمت چندانی برخوردار نیستند ولی به لحاظ معماری و كاربری از بناهای منحصر به فرد ایران به شمار می آیند و از جمله آن ها می توان بنای كم نظیر رختشوی خانه را نام برد.
● پیشینه تاریخی
نام استان زنجان برگرفته از مركز استان یعنی شهر زنجان است. در مورد وجه تسمیه شهر زنجان تاكنون نظرات گوناگونی ازسوی پژوهشگران و نویسندگان ارایه شده است. قدیمی ترین نامی كه به این منطقه اطلاق شده است زندیگان به معنای اهل كتاب زند (معروف ترین كتاب آیین زردشتی ساسانی) و گان از پساوند اهل باستان است كه در دوره ساسانیان بر این منطقه گذاشته شده است.
گفته می شود بنای شهر زنجان در زمان اردشیر بابكان ساخته شده و در آن زمان نام شهین یعنی منسوب به شاه به آن اطلاق می شده است. از اواخر دوره قاجاریه به علت استقرارایل خمسه فارس نام خمسه نیز بر آن نهاده شد.
یافته های تاریخی و كاوش های باستان شناسی كه در نواحی مختلف استان زنجان انجام گرفته گواهی بر قدمت تاریخی و دیرینگی آن است و آثار كشف شده در این محدوده استقرارهای انسانی از دوران پیش از تاریخ تا دوران اسلامی را در این منطقه ثابت می كند.
در بیش ترمنابع موجود نویسندگان و پژوهشگران با استناد به یافته های باستان شناسی و متون تاریخی پیشینه تاریخی استان زنجان را در چهار مرحله دوران پیش از تاریخ تا دوران آغاز ادبیات شامل هزاره هفتم تا اوایل هزاره سوم پیش از میلاد، دوران آغاز ادبیات و دوران تاریخی شامل اوایل هزاره سوم تا اواخرهزاره دوم پیش ازمیلاد و دوران تاریخی جدید شامل اواخرهزاره دوم پیش از میلاد تا اوایل قرن هفتم میلادی و دوران اسلامی كه طول زمانی آن از قرن ۷ تا ۱۹ میلادی برابر با قرن ۱ تا۱۴ هجری قمری برآورد می شود مورد مطالعه قرار داده اند.
یافته هایی كه از غار تاریخی گلیجك در۳۷ كیلومتری جنوب باختری شهر زنجان و در محدوده شهرستان ماه نشان به دست آمده حدود سی هزار سال قدمت دارند و گواهی بر قدمت تاریخی منطقه زنجان در دوران پیش از تاریخ تا دوران آغاز ادبیات است.
در منطقه ایجرود واقع در جنوب باختری شهرستان زنجان آثاری از دوران آغاز ادبیات به دست آمده است. زیستگاه های انسانی منطقه ایجرود در هزاره سوم و دوم پیش ازمیلاد در هشت كانون باستانی و تداوم حیات آن ها تا هزاره اول قبل از میلاد حكایت از شكوفایی و تداوم تمدن فلات مركزی ایران در این ناحیه دارد.
تاكنون ۶۵ كانون تاریخی در منطقه زنجان شناسایی و مورد بررسی قرار گرفته اند كه بیش تر این كانون ها در دره های زنجان رود شاهرود و قزل اوزن شناسایی شده اند. بررسی ها و مطالعات موجود بر وجود نوعی سفال خاكستری رنگ ساده كه با مهاجرت اقوام آریایی در منطقه مطابقت دارد گواهی می دهد.
استناد به متون تاریخی نمایان گر آن است كه در اواخرهزاره دوم پیش از میلاد و در اثر فشارهای ناشی از كمبود منابع اقتصادی و كشاورزی و بروز جنگ های منطقه ای اقوامی از منطقه ماوراء النهر و حوزه دریاچه آرال به طرف باختر حركت كردند. گفته می شود كه تیره ای از این اقوام از طریق جنوب دریای خزر و به احتمال زیاد از دره سفید رود و از منتهی الیه شمال خاوری مرز طبیعی زنجان به این منطقه وارد شده اند البته گفته می شود كه مهاجمان برای ورود به فلات ایران از چند راه استفاده نموده اند. برخی دانشمندان معتقدند كه گروهی از اقوام یاد شده از طریق جنوب خاوری دریای خزر و پس از عبور از رود اترك و گروه دیگر پس از عبور از كنار دریاچه ارومیه وارد فلات ایران شده اند.
مطالعاتی كه در مظاهر فرهنگی و تمدنی منطقه زنجان صورت گرفته تفاوت هایی را در این زمینه نشان داده است. تفاوت های موجود در آثار كشف شده در تپه حسنلو و جنوب دریاچه ارومیه با بقایای موجود در این نواحی و تراكم استقرارها و مشابهت اشیای تاریخی ناحیه خورین در باختر تهران و املش گیلان با آثار این منطقه گویای این مطلب است كه اقوام مهاجر از راه سوم كه دره سفید رود است به منطقه زنجان سرازیر شده اند.
گفته می شود استقرار مهاجران در منطقه زنجان با آرامش صورت گرفته كه شاید تعداد اندك بومیان منطقه دلیل اصلی این امر بوده باشد.

منبع : روزنامه جوان