راهی برای تشخیص سکته قلبی

بیماری های عروق كرونر علت اصلی مرگ و میر در ایران است و شامل طیف گسترده ای از یك اشكال گذرا در خون رسانی به عضلات قلب تا یك سكته قلبی وسیع و مرگ ناگهانی است و در واقع عبارت از عدم تعادل میان عرضه و تقاضای اكسیژن در عضلات قلب است . در این میان ، آترواسكلروزیس عامل اصلی ایجاد بیماری عروق كرونر است . این حالت تا حدی در تمام سنین و در هر دو جنس وجود دارد ولی وسعت درگیری افراد با آن به مواردی مثل زمینه ژنتیكی ، عوامل خطرساز و شرایط فردی بستگی دارد .
مشكل از آسیب به دیواره داخلی رگ آغاز می شود كه فشار خون بالا ، هیپركلسترولمی و سیگار كشیدن موجبات این آسیب را فراهم می كنند . مجموعه این عوامل ، شرایط مساعدی را برای ایجاد لخته در منطقه آسیب دیده ، ایجاد می كند كه موجب تنگی رگ و نرسیدن خون به عضله قلب خواهد شد و انقباض رگ نیز می تواند مزید بر علت شود .
اگر این انسداد ایجاد شده تدریجی باشد ، رگهای فرعی كه طی مدت طولانی ساخته می شوند ، خون رسانی به عضله قلب را به عهده می گیرند و اگر انسداد ناگهانی باشد و فرصت تشكیل رگهای فرعی وجود نداشته باشد ، انسداد رگ می تواند آسیب غیر قابل جبرانی به عضله قلب وارد كند ، به همین علت است كه بیماری های عروق كرونر در افراد جوان خطرناك بوده و مرگ و میر بالایی را در بر دارد . اكثر بیماران می توانند میزانی از فعالیت ، نظیر بالا رفتن از پله ها و راه رفتن در سر بالایی را مشخص می كنند كه طی آن احساس ناراحتی به وجود می آید . معمولاً این دردها كه با فعالیت مرتبط هستند به تدریج ایجاد می شوند . كمتر از ۱۵ دقیقه طول می كشند و بسیار سریع با استراحت یا تجویز نیتروگلیسیرین زیر زبانی برطرف می شوند .
آنژین پایدار به مواردی اطلاق می شود كه احساس ناراحتی هنگام فعالیت و به صورت مزمن قابل پیش بینی باشد ، آنژین ناپایدار به مواردی اشاره دارد كه تغییر قابل توجه در دفعات متعدد و با شدت یا مدت زمان بیشتر وجود داشته باشد یا در سطح پایین تر از فعالیت درد ایجاد شود . بیماران مبتلا به آنژین ناپایدار از نظر بروز سكته قلبی و مرگ در معرض خطر بالایی قرار دارند و اغلب به بستری شدن و درمان طبی شدید نیازمندند .
در واقع نوع شدید بیماری های عروق كرونر قلب ، سكته قلبی است كه شایع ترین علامت در مورد آن ، درد است مدت درد بیش از نیم ساعت است و اكثراً در حالت استراحت ایجاد می شود و با دوز معمولی خوراكی نیتروگلیسیرین تسكین نمی یابد . البته در ۲۰-۱۵ درصد موارد درد وجود ندارد كه شامل افراد زیر است :
دیابتیك ها ، افراد ضعیف ، معتادان به مواد مخدر و دخانیات ، افراد با فشار خون بالا و سیاه پوستان . در نیمی از بیماران تهوع و استفراغ وجود دارد و سایر علایم عبارتند از : ضعف و بی حالی ، تعریق سرد ، سردی اندام ها ، سرگیجه ، اضطراب و در موارد نادر سكسكه و اسهال هم وجود دارد . یكی از نكات مهم كه به كرات در كلینیك با آن برخورد می كنیم تظاهرات سكته قلبی با تابلوی سوء هاضمه است ، به این شكل كه تعداد زیادی از مراجعه كنندگان بیان می كنند كه متعاقب مصرف غذای نامناسب دچار دردسردل و استفراغ شده اند كه ممكن است با مسمومیت غذایی اشتباه شود . در این موارد ممكن است علایمی مانند عرق سرد ، ضعف و بی حالتی ، كاهش فشارخون و حتی احساس سنگینی قفسه سینه وجود داشته باشد .
● عوامل خطرساز بیماری های عروق كرونر
مهمترین اقدام در به حداقل رساندن میزان بروز بیماری های عروق كرونر در نتیجه مرگ و میر حاصل از آن ، پیشگیری به حداقل رساندن عوامل خطر ساز است كه عوامل خطرساز را می توان به سه دسته تقسیم كرد :
۱) عوامل خطر غیر قابل تغییر :
سن بالا ، جنس مذكر و سابقه فامیلی بیماری زودرس عروق كرونر . با افزایش سن ، شیوع بیماری های عروق كرونر افزایش می یابد و در هر سنی شیوع آن در مردان بیشتر است . این بیماری به طور متوسط در زنان ، ده سال دیرتر از مردان تظاهر می یابد و این مسأله تا حدود زیادی مربوط به هورمون های زنانه است . سابقه خانوادگی تصلب شرایین زودرس ، باعث افزایش تصلب شرایین در افراد می شود كه هم می تواند ناشی از عوامل محیطی و هم استعداد ارثی به بیماری باشد .
۲) عوامل خطرساز قابل تغییر
الف ) هیپرلیپیدمی : افزایش كلسترول باعث تسریع بیماری می شود ، افزایش تری گلیسرید ممكن است عامل خطر مستقلی برای بیماری عروق كرونر ، خصوصاً در زنان باشد ، از طرف دیگر به نظر می رسد HDL نقش محافظتی ارزنده ای دارد ، در اینجا یك رژیم غذایی مناسب می تواند تا حد زیادی در كاهش چربی خون مؤثر باشد ، البته در مواردی نیاز به درمان دارویی هم وجود دارد . همچنین فعالیت فیزیكی مرتب و منظم و در حد تحمل موجب كاهش فشار خون ، افزایش HDL ، كاهش وزن و در كل كاهش خطر بیماری های قلب و عروق می شود . رابطه با فعالیت های فیزیكی نیز لازم است كه حداقل ۳ بار در هفته و هر با به مدت ۳۰-۲۰ دقیقه به ورزش بپردازید ، بهترین فعالیت یا ورزش پیاده روی تند است به شكلی كه فرد احساس كند ضربان قلب او كمی تند شده است .
ب ) فشار خون بالا : فشار خون بالا با فشار ماكزیمم بالاتر از ۱۴۰ میلی متر جیوه یا فشار مینیمم بیش از ۹۰ میلی متر جیوه مشخص می شود ، فشار خون بالا از عوامل خطرساز اصلی به شمار می رود . هر چه مدت ابتلا و میزان فشار خون بیشتر باشد ، خطر آن نیز بیشتر خواهد بود ، فشار بالا به شكل قابل توجهی خطر سختی دیواره رگ ها را افزایش می دهد و در درمان آن كاهش فشار اثرات بسیار مثبتی به دنبال دارد .
ج ) دیابت شیرین
دیابت قندی به وضوح خطر ایجاد بیماری های عروق كرونر قلب و مرگ و میر ناشی از آن را افزایش می دهد ، مرگ و میر حاصل از بیماری های عروق كرونر قلبی در مردان دیابتیك ۳-۲ برابر و در زنان دیابتیك ۷-۳ برابر بیشتر از سایر افراد جامعه است .
د) استعمال دخانیات : دود تنباكو ، علاوه بر سرطان زا بودن از عوامل خطر اصلی بیماری های عروق كرونری است ، به شكلی كه خطر مرگ و میر در افراد سیگاری تا ۷۰ درصد بیشتر و خطر بیماری عروق قلب ۳ تا ۵ برابر افراد غیر سیگاری است . در واقع ۱۲ ماه بعد از قطع سیگار ، كاهش قابل توجهی در بروز CAD دیده می شود و ۲ تا ۵ سال بعد از قطع سیگار خطر سكته قلبی به اندازه افراد غیر سیگاری می رسد .
● سایر عوامل خطر ساز :
چاقی ، فعالیت كم بدنی ، استرس و ..... جزو سایر عوامل خطر ساز محسوب می شوند . چاقی ارتباط نزدیكی با عوامل خطر اصلی مثل فشار خون بالا ، افزایش چربی خون و دیابت دارد . چاقی مخصوصاً در ناحیه شكمی می تواند مهم باشد و كاهش وزن به حد طبیعی موجب ۳۰-۲۰ درصد كاهش در خطر بیماری های ایسكمیك قلب می شود . ورزش های ایزومتریك شامل وزنه برداری ، فعالیت شدید به خصوص در هوای سرد مثل اسكی و پارو كردن برف ، توصیه نمی شود ، اما بیماران می توانند فعالیت های پرانرژی نظیر فعالیت های جسمی متوسط در هنگام كار داشته باشند .

منبع : مرکز اطلاع رسانی خانواده شمیم