جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا


کانال هایی که بر شکل گیری شخصیت نوجوان تأثیرگذارند


کانال هایی که بر شکل گیری شخصیت نوجوان تأثیرگذارند
پس از كانون خانوادگی، مدرسه، دومین سازمان اجتماعی است كه می تواند در سازندگی شخصیت كودكان، نوجوانان و جوانان سهم بسزایی داشته باشد. بویژه وقتی پدران و مادران در برخورد با كودكان با شكست مواجه شده باشند، مدارس بایدبار سنگین تری را عهده دار شوند. آگاهی مربیان نسبت به اصول بهداشت روانی باعث می شود كه كودكان در كلاس تشویق شوند و مشكلات زندگی روزمره خود را حل كنند وتصورات خود را زمینه زندگی اجتماعی به محك آزمایش گذارند، ولی اگر به اختلال های عاطفی توجه كافی نشود و عوارض بروز كند غالباً باعث ایجاد صدمات دائمی و ناسازگاری های فردی و اجتماعی می گردد. معلمان و مدیران مدارس، بزرگترین مسئولیت را به عهده دارند، زیرا با شاگردان در تماس دائمی هستند، بنابراین معلمان و مربیان خود باید از نظر عاطفی و شخصیتی آن قدر رشد كرده باشند تا بتوانند در تربیت عاطفی نوجوان و جوان مؤثر باشند.
در حقیقت مربی در موقعیتی است كه می تواند كودك را بسازد یا خرد كند. بنابراین می بینیم شخصیت مربی و معلم خود چگونه می تواند در شكوفایی و رشد و شخصیت كودكان و نوجوانان و جوانان و در نتیجه رشد و بالارفتن فرهنگ یك جامعه اثرات خوب یا بد داشته باشد. یكی از شرایط معلم خوب آن است كه خود را بشناسد، زیرا تنها در این صورت است كه می تواند شاگردان خود و نیازهای عاطفی، آرزوها، هدف ها، و رفتار آنها را بشناسد. و تنها در این صورت است كه می تواند نظری و عینی، ولی توأم با احساس همدردی نسبت به شاگردان خود و مسائل آنها داشته باشد. البته علاوه بر شناخت خود، باید شاگردان خود را نیز بشناسد.
باید بتواند اولین نشانه های اختلال عاطفی و خطاكاری را از كودكان و نوجوانان و جوانان سر می زند تشخیص دهد، تا بتواند به آنها كمك كرده و مانع از آن شود كه این مشكلات رشد بیشتری پیدا كنند. و از آن جایی كه مشكلات عمده از مشكلات كوچكتر برمی خیزد، منطقاً هرچقدر كه زودتر علائم مشكلات روانی یا عاطفی، كشف شود، شانس بیشتری در مبارزه مؤثر علیه آنها خواهد بود. از دیگر مسائلی كه باید در آموزش و پرورش كودكان و نوجوانان مورد نظر باشد همكاری مربیان و والدین است. متأسفانه غالباً تفاهم و هماهنگی میان دو محیط خانه و مدرسه، این دو نهاد مهم اجتماعی وجود ندارد. حقیقت این است كه اگر در مدارس مدیریت و سازماندهی ماهرانه ای وجود داشته باشد می توان بسیاری از مشكلات را به كمك والدین و یا بالعكس به كمك مدیران و مربیان حل كرد. مسئله اساسی تر در كار مدرسه كه ایجاد تضاد در نوجوان می كند، تضاد آموزش های آنها با آموزش های خانواده یا اجتماع است. مثلا اگر در مدرسه به شاگرد یاد داده شود كه معرفت یا وجدان و یا به طوركلی داشتن معنویات، بزرگترین ثروت آدمی است و در خانواده به او بگویند كه انسان باید به فكر درآمد باشد و او در اجتماع ببیند كه چطور یك انسان شریف، مثلا به خاطر عقب افتادن اجاره خانه اش خود را در برابر صاحب خانه اش كوچك می كند، و در عین حال كسی نباشد كه این تضاد را برای وی روشن نماید، تمام كوشش و مساعی چنین آموزش و پرورشی مسلماً بیهوده است. در این جاست كه به اهمیت شخصیت سالم پی می بریم و باید میان هدف ها و آمال، هماهنگی وجود داشته باشد.
● دوستان و معاشران
علاوه بر موقعیت خانوادگی، عوامل دیگری چون همسایگان، گروه های همسالان و به طور كلی دوستان و معاشرین نوجوان و جوانان نیز ممكن است بر شخصیت فرد اثر مشخصی داشته باشد. با توجه به نتیجه بررسی هایی كه در زمینه علل و عوامل اعتیاد به دست آمده نشان می دهد كه بیشتر معتادان معاشرت با دوستان معتاد و منحرف را دلیل اعتیاد ذكر كرده اند. بدون شك یك دوست منحرف به خوبی قادر است كه رفیق خود را اغفال نماید. بویژه این كه نوجوان در دوره بلوغ بیش از هر دوره دیگر تحت تأثیر قرار می گیرد، زیرا در این دوره است كه نوجوان از اتكای خود به خانواده می كاهد و به ناگزیر درصدد یافتن تكیه گاه های دیگری كه مهمترین آنها گروه های همسالان اند، برمی آید. یك فرد جوان اغلب تحت تأثیر اعمال و رفتار و گفتار و افكار دوستان خود قرار دارد، به طوریكه خواسته های آنان را خیلی سریع می پذیرد و بدون مقاومت، به توقعات آنان پاسخ می دهد.
در همین دوستی ها و معاشرت های نادرست با دوستان ناباب است كه جوان برای اولین بار به خواهش دوست خود كه با یك بار هیچ اتفاقی نمی افتد، جواب مثبت می دهد و با آزمایش موادزهرآگین مخدر برای همیشه نادانسته زندگی خود را متلاشی می سازد، معتادان اصولا دوست دارند كه رفقا و اطرافیان خود را مبتلا نمایند و آنها را نیز در منجلابی كه افتاده اند، بكشانند. در این میان نوجوان یا جوانی كه محیط خانواده از هم گسیخته و یا به طور كلی ناسالم دارد و یا دچار اختلالات منشی و عقده و ناكامی هست، زودتر از دیگران به دام دوستان معتاد ورطه هولناك اعتیاد می افتد، چرا كه این افراد به علت نداشتن روابط عاطفی درست در خانواده به دوستان شدیداً وابسته شده و تحت تأثیر آنان قرار می گیرند و یا به علت عقده ها و ناكامی ها و شكست ها برای عضویت دیگر در گروه خاص به مصرف موادمخدر می پردازند. «علل اعتیاد در ایران» از تحقیقات مورد بررسی نشان می دهد بیشتر معتادانی كه پیوند خانوادگی سست تری دارند با دوستان خود پیوستگی بیشتری دارند.
● نقش رسانه های گروهی در تعلیم و تربیت نوجوانان و جوانان
یكی دیگر از وسایل عرضه تعلیم و تربیت همگانی، رسانه های گروهی و همگانی است. رسانه های همگانی یا ارتباط جمعی، عبارتست از ارسال پیامی توسط یك فرستنده به یك گیرنده از راه یك وسیله ارتباطی، گیرنده در نتیجه دریافت پیام ممكن است متأثر شود و در او تغییر رفتاری به وجود آید. این تغییر رفتار توسط پس فرستنی به فرستنده بازمی گردد و فرستنده را از تغییر رفتار گیرنده آگاه می كند، لذا هدف از یك سیستم ارتباطی بوجود آوردن تغییر در گیرنده است. وسایل ارتباط جمعی عبارتند از: رادیو، تلویزیون، سینما، كتاب، روزنامه و مجله، در زمینه تأثیرات مهم رادیو، تلویزیون، فیلمهای سینما و مطبوعات در میان نوجوانان و جوانان و همچنین كودكان اختلاف عقیده بسیار است.
بعضی عقیده دارند كه بخش زیادی از انحرافات جوانان از تماشای فیلمهای تلویزیون، سینما و خواندن مجلات است و عقیده دارند كه وسایل ارتباط جمعی در نوجوانان و جوانان تأثیر سوء گذاشته و آنها را به تقلید از مسائل انحرافی از جمله استعمال موادمخدر كه از این وسایل همگانی نقش می گیرند ترغیب یا تحریك می نماید، ولی عده ای دیگر با این ایده و عقیده مخالف بوده و مدعی هستند احتمال این كه فیلم ها، برنامه ها و یا داستان های جنایی و ترسناك و انحرافی در نوجوانان و جوانانی كه توازن عاطفی داشته و معمولا قانون شناس هستند به انحراف منجر شود، كم است و عقیده دارند وسایل ارتباط جمعی مثل هر پدیده دیگری نمی تواند اصولا عاملی بدون تأثیر باشد، منتهی بیشتر نقش عامل كمكی را در آن مورد بازی می كند، و در درجه اول بر آن دسته از افرادی تأثیر می گذارد كه مبتلا به علت عوامل دیگری مثل عدم تكوین شخصیت، تجارب در زندگی، روابط نامتعادل با والدین، دوستان و همسالان دارای خصوصیات ناسازگاری می باشند، ولی باید گفت: درست است كه اثرات عوامل مختلف در افراد مختلف با شخصیت های مختلف، گوناگون خواهند بود، ولی این نكته را نباید فراموش كرد كه در هر اجتماعی میان هر قشری از افراد یافت می شود كه در برابر تحریكات مختلفی كه صورت می گیرد قادر نیستند مقاومت زیادی نشان دهند و به علت ضعفی كه دارند زود تحت تأثیر قرار می گیرند و استقامت و پایداری خود را از دست می دهند، ولی وسائل ارتباطی جمعی از آنچنان اثرعمیق و نافذی برخوردارند كه مقاومت بسیاری از افراد با اراده را نیز درهم شكسته و از میان می برد.
به این جهت عده ای وسایل ارتباط جمعی را مسئول می دانند، بخصوص این موضوع زمانی بیشتر جنبه واقعی به خود می گیرد كه پذیرفته شود، نوجوانان و جوان در جستجوی یك نمونه، یك مثال یا یك ایده و فكری است تا بر مبنای آن زندگی خود را بسازد. حال كه روشن شد رسانه های همگانی تا چه اندازه می تواند ذوق عمومی را به جهات خاصی سوق داده و در مردم پراكنده به علاقه های مشابه یا مشترك پدید آورد، باید گفت كه رسانه های همگانی نیز مانند خانواده و مدرسه مسئولیت بزرگی در قبال كودكان، نوجوانان و جوانان دارند، می تواند با گسترش برنامه های تربیتی و آموزش در بالابردن آگاهی های آنان و شكوفایی خلاقیتشان و تكامل ذهنی و عاطفی و اجتماعیشان و در نتیجه تكامل شخصیتشان كمك مؤثری كنند و از بیراه رفتن آنان جلوگیری نماید. نوجوان و جوان باید ظرفیت وسیعی برای آموزش داشته باشد و دارد. به آنچه پدر و مادرش كسب كرده اند و بر جایی كه آنان رسیده اند قانع نیست، باید او را یاری كرد تا افق های تازه ای كشف كند و به سرزمین های تازه ای گام نهد. امروزه وسایل ارتباط جمعی جایگاه خاصی در اوقات فراغت مردم به دست آورده اند. تحقیقات نشان می دهد كه تماشای تلویزیون، رفتن به سینما و مطالعه از عمده فعالیت هایی است كه جوانان در اوقات فراغت خود به آنها می پردازند.
لذا باید گفت كه مسئولیت وسایل ارتباط جمعی در قبال مردم بویژه نوجوانان و جوانان بسیار سنگین بوده و در حقیقت تربیت كننده آنها می باشد، زیرا می تواند احساساتش را برانگیزد، افكارش را بیدار كند، روانش را پرورش دهد و وجدانش را شكل و زینت بدهد و یا برعكس عمل نماید.
سیدمنوچهر شیخ صالح
منبع : روزنامه کیهان


همچنین مشاهده کنید