بنای امام زاده جعفر بروجرد

مجموعه امام زاده جعفر در شرق شهر بروجرد و قرار دارد و شامل بقعه امام زاده جعفر و حواشی آن، بقعه دوخواهران، گورستان عمومی و آرامگاه خصوصی است.
۱) ساختمان اصلی، معروف به بقعه امام زاده جعفر از آثار دوران سلجوقی است که شامل گنبدی مخروطی شکل بر بالای ضریح است. تعمیرات و تغییراتی در دوره ایلخانی نیز در این مجموعه دیده می شود. این نمونه معماری در ایران بسیار نادر است و نمونه دیگر آن آرامگاه دانیال نبی در شوش است. بر خلاف گنبد های گرد و دایره ای شکل که مشخصه بناهای اسلامی است گنبد امام زاده جعفر به یک مخروط بلند شبیه است که شبیه به کلاههای قدیمی ایرانیان می باشد. مقبره اصلی هشت ضلعی است و اندازه كل زیر بنای آن ۲۲ در ۲۰ متر و ارتفاع گنبد آن از سطح زمین نزدیك به ۲۵ متر است. طبقات بقعه یك دست و سالم اند ولی نمای اطراف حرم، اصالت معماری اصلی را از دست داده و به مرور زمان از نظر كالبد ظاهری تغییر كرده است. درگاه ورودی مقبره دارای دو نشیمن است كه با كاشی های عصر صفوی و قاجاری مزین شده است. این درگاه، دری از چوب به اندازه ۵/۱ در ۲ متر دارد كه كنده كاری شده و بر حاشیه آن نیز آیاتی از قرآن حك شده است. كنده كاری و منبت كاری روی لنگه های در و حاشیه آن از هنر و زیبایی فراوان برخوردار است و شاهكاری از هنر دوره صفوی است. زنجیر نفیسی از جنس نقره بر درب چوبین امام زاده قرار داشت که مورد دستبرد قرار گرفت. در كناره درگاه، سنگ قبری از مرمر به اندازه ۳۸ در ۵۰ سانتی متر بر دیوار نصب شده كه بر حاشیه آن آیاتی از قرآن به طور برجسته کنده کاری شده است. این سنگ قبر به بانویی به نام شاخاتون تعلق دارد. در وسط حرم، ضریحی از چوب و ورشو قرار دارد. اصل قبر در طبقه زیرین است و شش پله از كف حرم پایین تر است كه اتاق آجری سردابه آن به بلندی ۳ متر ساخته شده و اندازه آن ۳/۱۰ در ۷۰/۲ متر است.
۲) دروازه غربی امام زاده. این دروازه ورودی اصلی امام زاده جعفر به حساب می آید که سابقا آن را از طریق بازارچه ای به کوی دانگه بروجرد وصل می کرده است. سر در فعلی گویا در دوره قاجار تعمیر و یا بنا شده است.
۳) بقعه دو خواهران. در صحن امام زاده و در شرق بنای اصلی، بقعه ای متبرک به نام دوخواهران وجود دارد که تا کنون مورد پژوهش کارشناسانه قرار نگرفته است اما مردم بروجرد توجه ویژه ای نسبت به زیارت این بنا دارند. این بنای آجری گرد است و فاقد ظرافت های معماری است.
۴) گورستان مجاور امام زاده. صحن جنوبی و شرقی امام زاده جعفر بروجرد، گورستانی عمومی است که در گذشته، شرقی ترین بخش شهر به حساب می آمده و مجاور دیوار قلعه شهر بود. دیواره قلعه باستانی بروجرد تا اواسط دهه شصت بر جا بود که بدون در نظر گیری وجهه تاریخی آن توسط شهرداری تخریب و دیواره جدیدی به جای آن بنا نهاده شد. برخی سنگ قبرهای این گورستان قدیمی اند و صدها سال قدمت دارند که جای دارد نسبت به نگه داری از آنان دقت شود. همچنین آرامگاه خصوصی جالب توجهی در شرق بقعه اصلی قرار داشت که کم کم تخریب شد. در میان افراد مدفون در این محل، شاعران و عالمان مذهبی متعددی دیده می شوند که مشخصه آنها سنگ قبرهای نفیس با نوشته های عربی است.
۵) درختان قدیمی. چند چنار قدیمی در صحن امام زاده جعفر قرار دارد که سن آنها را چند صد سال تخمین می زنند. قدمت و بزرگی این چنارها در بروجرد به مثل تبدیل شده است.
در مورد فرد مدفون در امام زاده نظرات گوناگونی هست. افراد محلی آن را فرزند یا فرزند زاده امام موسی كاظم (ع) می دانند اما بر اساس نوشته های معتبر، نام اصلی صاحب قبر، ابوالقاسم جعفر بن الحسین بن علی بن الحسن المكفوف بن الحسن الافطس بن علی اصغر بن الامام علی بن الحسین (ع) می باشد که با این حساب نسب وی به امام چهارم، زین العابدین (ع) می رسد.
بنای امام زاده جعفر با حواشی و متعلقات آن، بعد از مسجد جامع، قدیمی ترین اثر تاریخی در درون شهر بروجرد است و جای دارد که مورد توجه و تحقیق بیشتر قرار گیرد. تعمیرات غیر کارشناسی، رطوبت و خانه سازی در اطراف حرم، خسارات شدیدی به این بنای دیدنی وارد آورده و بر مردم و مسئولان بروجرد است که در نگهداری آن کوشا باشند.

منبع : سایت بروجرد