جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

جنگ طلبی در لباس یک دیپلمات


جنگ طلبی در لباس یک دیپلمات
عالی ترین مقام دولت ها نزد سازمان ملل، «سفرا» هستند. عمارت مرتفع سازمان ملل شاید به شمار طبقات خود دیپلمات ها و سفیرانی با اندیشه ها و خلقیات گوناگون در خود جای داده است.
پایان سال جاری میلادی، كوفی عنان پس از ۲ دوره قبول مسئولیت دبیر كلی سازمان ملل متحد، از عنوان خود كنار خواهد رفت. عنان در ۱۰ سال دبیری خود، سفیران و دیپلمات های متفاوتی را تجربه كرد. اما نام برخی دیپلمات ها بنابر طبع متضاد آنها با خاطراتی از جنجال و كشمكش در دفتر سازمان ملل ثبت است.
بی شك جنجالی ترین سفیری كه در دوره عنان به عمارت سازمان ملل گام نهاد «جان بولتون» (John Bolton) نماینده ارشد آمریكاست؛ فردی كه حتی قبل از عزیمت به سازمان ملل تابلو و نماد جناح «بازها» محسوب می شد و در حلقه نومحافظه كاران افراطی مهره ای مؤثر بود. همكاری بولتون و عنان، بسیار كوتاه اما پرماجرا است.
در این یك سال و پنج ماه همكاری بولتون و عنان وقایعی رخ داده كه شاید در تاریخ دیپلماسی سازمان های جهانی بی سابقه باشد.
تاریخچه حضور بولتون در سازمان ملل را باید با دقت از نظر گذراند زیرا نشانه هایی پرمعنا از نوع نگاه و نحوه مناسبات جناحی محافظه كاران با نهاد سازمان ملل دارد.
بولتون در اوج تنش ساكنان تندرو كاخ سفید با سازمان ملل برای این عنوان انتخاب شد، گویی عنان و همكارانش از سفیری كه قرار بود نقش رقیب و هووی سیاسی او را ایفا كند باخبر بودند. از این رو عنان و دوستانش ابتدا به انتخاب بولتون واكنش منفی نشان دادند. دیگر دیپلمات های سازمان ملل نیز از این انتخاب ابراز نگرانی كردند، همه می دانستند كه او منتقد سرسخت عملكرد سازمان های بین المللی به شمار می آید. سال ،۱۹۹۹ بولتون در مقاله ای با عنوان «چنگ اندازی كوفی عنان به قدرت سازمان ملل» ساكنان این عمارت را از مواضع خود خبردار كرده بود. در آن مقاله، او به انتقاد از عنان به خاطر تلاش برای محدود ساختن جنگ افروزی پرداخته بود. بولتون در این مقاله آورده بود: «اگر ایالات متحده اجازه دهد به عنوان چهره ای «بدون اعتراض» شناخته شود، انفعال آمریكا در استفاده از زور و اجبار برای پیشبرد علایق ملی اش، به سرخوردگی این كشور در آینده منجر خواهد شد.». این سخنان، از یك سو علاقه بولتون به اقدام خودسرانه در مسائل جهانی را آشكار می ساخت و از سوی دیگر، بیانگر تلاش او برای منزوی ساختن سازمان ملل و دبیركل آن در تصمیم گیری های بین المللی بود.
قرائن و شواهد برای اثبات ناسازگاری میهمان جدید سازمان ملل با ساختار و ساز و كار این نهاد فراوان بود تا حدی كه برخی گواهی داده بودند كه او یكی از طرفداران نظریه خروج ایالات متحده از سازمان ملل است. بولتون بارها سیاستمداران آمریكایی را به نپرداختن تعهدات مالی ایالات متحده نسبت به سازمان ملل، ترغیب كرد. او یكی از امضاكنندگان نامه به كوفی عنان به سال ۲۰۰۲ بود كه در آن، بر پایان نقش آمریكا و كمك این كشور به دادگاه بین المللی رسیدگی به جنایات جنگی تأكید می شد.
از دیدگاه های جنجال برانگیز جان بولتون پیش از سفارت سازمان ملل كه خواب عنان و دوستانش را آشفته كرد، سخنرانی او در مؤسسه فدرالیسم جهانی بود. بولتون دراین مؤسسه اعلام كرد: «ساختمان سازمان ملل در نیویورك با ۳۸ طبقه، یك مزاحم است. ما می توانیم ۱۰ طبقه آن را حذف كنیم، بی آن كه مشكلی ایجاد شود». این سخنان توهین آمیز در حالی بیان شد كه بسیاری از كارشناسان بر این اعتقاد بودند منظور او از طبقات اضافی، سكونت گاه دبیر كل و تشكیلات مهم مربوط به اوست.
با این توضیحات، معرفی بولتون از سوی رئیس جمهوری آمریكا برای عنوان سفیری سازمان ملل، اتفاقی غریب بود. جورج بوش در حالی بولتون را برای تأیید به مجلس سنا معرفی كرد كه مخالفت ها و اعتراض ها علیه او در نیویورك خارج از حد توصیف بود. سنا تحت تأثیر این جو بولتون را تأیید نكرد اما جورج بوش با استفاده از اختیارات ریاست جمهوری و در دوره تعطیلی سنا، حكم انتصاب موقت جان بولتون را در آگوست ۲۰۰۵ صادر كرد.
با حوادثی كه در مسیر انتصاب بولتون رخ داده بود همگان انتظار یك وتو را از عنان داشتند اما در كمال ناباوری دبیر كل سازمان ملل به این انتخاب تن داد. واشنگتن برای شكستن مخالفت عنان به برنده ترین اهرم خود یعنی كمك های مالی متوسل شد، یعنی آن سهم طلایی ۲۵ درصدی. به این ترتیب بود كه پس از انتصاب بولتون، كوفی عنان اعلام كرد: ما با سفیر ایالات متحده همكاری خواهیم كرد. سازش عنان با چهره ای چون بولتون نشانه ای از تداوم خصلت محافظه كاری سازمان ملل و روحیه پراگماتیستی دبیر كل آن بود. با این همه دیپلمات دوآتشه كاخ سفید به این درجه از نرمش رضایت نداد و مناقشات بولتون و عنان از سرگرفته شد.
دو رشته از مباحث مناقشه برانگیز عنان و بولتون یكی بودجه سالانه سازمان ملل بود كه با كارشكنی های فراوان سفیر آمریكا مواجه شد و دومی اصلاحات ساختاری سازمان ملل بود كه بولتون طرح و ایده های عنان را ناتمام گذاشت.
اما شاید بتوان گفت از مهم ترین نزاع های عنان و بولتون، قطعنامه های شورای امنیت درباره لبنان و فلسطین بود: پس از یورش همه جانبه رژیم صهیونیستی به جنوب لبنان كه در جولای گذشته و برای تضعیف حزب الله صورت گرفت، اوضاع در خاورمیانه به حالت بحرانی درآمد. كشته شدن زنان و كودكان بی دفاع و آوارگی ده ها هزار خانوار نگرانی و اندوه جهانیان را برانگیخت و با شدت یافتن حملات، سازمان های مدافع حقوق بشر و دولت های مختلف، خواستار پایان درگیری ها و اعلام آتش بس شدند؛ اما این خواسته جامعه جهانی، با مخالفت اسرائیل و آمریكا مواجه شد.
با این وجود، شورای امنیت تلاش بسیاری كرد قطعنامه ای برای آتش بس میان اسرائیل و حزب الله صادر كند؛ اما هر بار با مخالفت جان بولتون كه رابطه بسیار نزدیكی با یهودیان دارد روبه رو شد. كوفی عنان نیز بارها خواستار پایان درگیری ها در جنوب لبنان و استقرار نیروهای سازمان ملل در منطقه شد، اما اقدام ها و سخنان بولتون عملاً راه را بر او بسته بود.
ایام ریاست كوفی عنان روبه اتمام است در حالی كه افكار عمومی جهان پرده دیگری از نزاع فرساینده نماینده نومحافظه كاران با رهبری سازمان ملل را در فلسطین نظاره می كند. قطعنامه های شورای امنیت برای مهار و كنترل جنایات اسرائیل در سرزمین های اشغالی یكی پس از دیگری با اراده بولتون وتو می شود و عالی ترین نهاد حافظ صلح و امنیت جهانی از برداشتن هر گامی در خاورمیانه بحرانی بازمانده است.
مترجم: هادی جرقوئیان
منبع : روزنامه ایران


همچنین مشاهده کنید