رقابت جاسوسی در دهکده جهانی

یك انتظار ناممكن وشبه محال از دنیای ارتباطات وعصررسانه ها این بوده كه به همه شیوه ها وسنتهای مخفیانه كسب اطلاعات پایان دهد.كم نبودند كسانی كه با دمیدن سپیده عصر رسانه ها از پایان دنیای مخوف جاسوسی خبردادند و گفتند در دهكده جهانی وكاخ شیشه ای سیاست دیگر جایی برای مخفی كاری و حضور مأموران مخفی نیست.
اما این انتظار رؤیاگونه خیلی زود رنگ باخت. جهان رسانه نه جاسوسان را حذف كرد ونه عرصه را بر فعالیتهای پنهان اطلاعاتی تنگ كرد.از پیشرفتهای دنیای فن آوری، رسانه ها به همان اندازه بهره بردندكه مراكز ومأموران اطلاعاتی.
اساساً چرا باید دل به این رؤیا می سپردیم كه با ظهور هر رسانه مركز ومقری از قرارگاههای جاسوسی بسته شود وقتی واقعیتی به نام دولتها پیش روی مااست كه كسب اطلاعات به هر طریق را پایه اقتدار ونفوذ خود می دانند بالاترین بودجه ها را به نهادهای اطلاعاتی می دهند و پیچیده ترین رقابت رابر سر نقل وانتقال اطلاعات دارند.و علاوه بر اینها مردان اطلاعاتی نخستین رقیبان اصحاب خبر واشاعه دهندگان آگاهی هستند.
اساساً چرا باید تصور كردكه آیین ها وروشهای پنهان كسب اطلاعات یكباره بر چیده شوند آن هم درروزگاری كه كشورهای صاحب رسانه های پرنفوذ، بیشترین ابزارهای اطلاعاتی را نیز در اختیار دارند.آنها حتی ابایی از بیان این سخن ندارندكه سفرا وسفارتخانه ها در كار گردآوری اطلاعات وسهیم در بازار جاسوسی هستند.
به هر حال جهان جدید توجیهات جدیدتری نیز برای تداوم شیوه های جاسوسی وشرافتمندانه خواندن حرفه جاسوسان دارد.
برای دولتها بویژه قدرتهای بزرگ، در فضای به شدت رقابتی، احاطه بر اطلاعات نقشی تعیین كننده در فتح بازارهای جدید ایفا می كند. برای حكمروایی بر بازاراقتصاد وسیاست وفرهنگ استفاده از هر ترفندی مجازبلكه امری واجب است.
یكی از محققان انستیتوی روابط بین المللی و استراتژیك در كتاب «رازهای جنگ اقتصادی» این واقعیت را با ارائه دهها شواهد ونمونه به تصویر كشیده است. او می گوید: جنگ دولتها در عرصه اطلاعات پنهان، نبردی بی صداست. شمار قربانیان البته بالاست، اما نه كشته ای بر جای می گذارد و نه زخمی.
او تأكید می كند كه هنوز هدف اول واساسی افراد این عرصه، اقتصاد است. كارخانجات و شركتها، جولانگاه اصلی جنگ اقتصادی هستند كه همراه و یا بدون حضور دولتها انجام می شود. جنگجویان، كارمندان یقه سپیدی می باشند كه قواعد تجاری را، با زیرپا گذاشتن اخلاق تعریف می كنند و تنها به یك چیز اعتقاد دارند : افزایش سود.
تسلیحات، داروسازی، حمل ونقل، صنایع كشاورزی و غذایی، آموزش عالی و... هیچ عرصه ای از جاسوسی مستثنی نیست و هیچ كس در امان نمی باشد. حتی شركتهایی كه دارای فعالیت دوگانه (نظامی ـ غیر نظامی) می باشند نیز از گزند این جنگ مبرا نیستند و مورد تهدید قرار می گیرند.
اما این همه را گفتیم تا به این نكته بپردازیم كه هنوز نزاع و رقابتی پنهان میان قدیمی ترین كانونهای جاسوسی جهان یعنی مسكو از یك سو و اروپا و آمریكا ازسوی دیگر برپا ست و نه آمریكا وشركایش ایستگاههای جاسوسی خود را بر چیده اند ونه روسها عوامل اطلاعاتی خود را از این اقلیم فرا خوانده اند. ما فقط نشانه ها ونمود های این نبرد پنهان را هر از گاهی در قالب بازداشت یا قتل مرموز یكی از افسران سیا یا روس دریافت می كنیم.
تازه ترین نمونه این ماجرا كه به حادثه ای تراژیك هم تبدیل شد به قتل رسیدن «الكساندر لیتوی ننكو» افسر سابق سازمان جاسوسی روسیه بود كه پیكر وی پس از برگزاری آیین ویژه در مركز لندن، در گورستانی در شمال این شهر به خاك سپرده شد.
آنچه مرگ لیتوی ننكو را به واقعه ای متفاوت ومرموز تبدیل كرد گزارش مسئولان بهداشتی لندن بودكه علت مرگ این جاسوس سابق را بر اثر مسمومیت با ماده رادیو اكتیو «پلونیوم ۲۱۰»و مرگ وی را عمدی تشخیص دادند.
لیتوی ننكو كه از مخالفان حكومت روسیه معرفی شده، عضو سازمان جاسوسی این كشور «اف.اس.بی» بود كه پیش از فروپاشی شوروی «كا.گ.ب» نام داشت.گفته می شود وی همچنین از دوستان «آنا پولیتوفسكایا» روزنامه نگار ناراضی مقتول در روسیه معرفی شده است.
جاسوس پناهنده كه هنگام مرگ ۴۳سال داشت، با این روزنامه نگار مقتول روس در ارتباط و درباره مرگ وی تحقیق می كرد.
گزارشهای غیررسمی حاكی است، پولیتوفسكایا نیز درباره قتلهای مرموز مخالفان چچنی كه شباهتهایی با عوارض مسمومیت لیتوی ننكو داشتند، تحقیق می كرده است.در جریان تحقیقات مربوط به مرگ الكساندر لیتوی ننكو مشخص شد كه در بدن همسر او و یك استاد ایتالیایی دانشگاه كه با او در تماس بوده، نیز این ماده رادیو اكتیو وجود دارد.
به هر حال مرگ این افسر روس تباركه از منتقدان دولت ولادیمیر پوتین بود و پس از خروج از این كشور تابعیت بریتانیا را پذیرفت، بحرانی تازه در روابط دو كانون دیرینه جاسوسی یعنی انگلیس وروسیه پدید آورده است.
چنانكه روسیه در واكنش به گزارشهای منتشره و اظهارنظرهای مخالفان، هر گونه ارتباط دستگاه امنیتی این كشور با مرگ جاسوس سابق خود را تكذیب كرده است و حتی سرگئی لاورف وزیر خارجه روسیه هشدار داده است كه جر و بحث بر سر مرگ مأمور اطلاعاتی پیشین روسیه در بریتانیا، به روابط دو كشور لطمه می زند.

محمد بخشنده

منبع : روزنامه ایران