سه شنبه, ۴ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 23 April, 2024
مجله ویستا


ارث‌


ارث‌
یكی‌ از مباحث‌ حقوق‌ مدنی‌ ارث‌ است‌ كه‌ به‌عنوان‌ یكی‌ از اسباب‌ تملك‌ در ماده‌ ۱۴۰ قانون‌مدنی‌ بدان‌ تصریح‌ شده‌ است‌ و موجب‌ ارث‌حسب‌ ماده‌ ۸۶۱ قانون‌ مدنی‌ دو امر نسب‌ وسبب‌ است‌ و اشخاصی‌ كه‌ از متوفی‌ ارث‌ می‌برندطبق‌ ماده‌ ۸۶۲ قانون‌ مدنی‌ به‌ سه‌ طبقه‌ تقسیم‌می‌شوند. طبقه‌ اول‌، پدر و مادر و اولاد و اولاداولاد. طبقه‌ دوم‌، اجداد و برادر و خواهر و اولادآنها. طبقه‌ سوم‌، اعمام‌ (عموها) عمات‌ (عمه‌ها)،اخوال‌ (دایی‌ها) و خالات‌ (خاله‌ها) و اولاد آنها.در این‌ طبقات‌ و ارثین‌ طبقه‌ بعدی‌ وقتی‌ ارث‌می‌برند كه‌ از وارثین‌ طبقه‌ قبلی‌ كسی‌ نباشد وزوجین‌ از یكدیگر به‌ موجب‌ سبب‌ ازدواج‌ ارث‌می‌برند ولی‌ در ازدواج‌ موقت‌ زوجین‌ از یكدیگرارث‌ نمی‌برند آنچه‌ كه‌ در اسباب‌ ارث‌ و طبقات‌وارثین‌ به‌ وضوح‌ مشاهده‌ می‌شود مساله‌ جنسیت‌وارثین‌ و تقسیم‌ فرض‌ و سهام‌ ما ترك‌ براساس‌جنسیت‌ و ارثین‌ در طبقات‌ سه‌گانه‌ آنها است‌.
ارث‌ جنس‌ زن‌ كه‌ مصادیقی‌ چون‌ مادر و دختردر طبقه‌ اول‌ و جده‌ و خواهر در طبقه‌ دوم‌ و عمه‌ وخاله‌ در طبقه‌ سوم‌ و زوجه‌ به‌ عنوان‌ وارث‌ سببی‌هم‌ عرض‌ طبقات‌ در تقابل‌ با ارث‌ جنس‌ مرد درمصادیقی‌ چون‌ پدر و پسر در طبقه‌ اول‌ و جد وبرادر در طبقه‌ دوم‌ و عمو و دایی‌ در طبقه‌ سوم‌ وزوج‌ به‌ عنوان‌ وارث‌ سببی‌ به‌ لحاظ كمیت‌ فروض‌و سهام‌ متفاوت‌ است‌ و همین‌ امر باعث‌ شده‌ تابرخی‌ از نویسندگان‌ قوانین‌ ارث‌ قانون‌ مدنی‌كشورمان‌ را با عمومات‌ كنوانسیون‌ به‌ ویژه‌ بندهای‌ماده‌ ۱۶ در تعارض‌ است‌ این‌ در حالی‌ است‌ كه‌تمام‌ دانش‌ پژوهان‌ حقوق‌ می‌دانند قوانین‌ باب‌ارث‌، قوانین‌ امری‌ و ریشه‌ در نظم‌ عمومی‌ وفرهنگ‌ جامعه‌ دارد و هرگز نمی‌توان‌ و نبایدقوانین‌ امری‌ یك‌ جامعه‌ را با جامعه‌ دیگری‌ منطبق‌ساخت‌.
● بعضی‌ از تفاوت‌های‌ ارث‌
غرض‌ از بیان‌ بعضی‌ موارد تفاوت‌ سهم‌ ارث‌ بین‌وارثین‌، ارائه‌ نمونه‌هایی‌ از تفاوت‌ است‌ كه‌ در فقه‌اسلام‌ وجود دارد و در این‌ مقاله‌ نمی‌توان‌مباحث‌ و فروض‌ و قرابت‌ و سهام‌ ارث‌ را تشریح‌كرد. تفاوت‌ بین‌ جنس‌ زن‌ و مرد در این‌ مواردیافت‌ می‌شود در مصداق‌ دختر كه‌ نصف‌ پسرمی‌برد و یا مصداق‌ مادر كه‌ در موردی‌ یك‌ ثلث‌، وپدر كه‌ دو ثلث‌ می‌برد (م‌۹۰۶)
و همچنین‌ در طبقه‌ دوم‌، طبق‌ (م‌۹۲۰) اگروارث‌ میت‌ چند برادر و خواهر ابوینی‌ یا چندبرادر و خواهر ابی‌ باشند حصه‌ ذكور دوبرابر اناث‌خواهد بود.
و همچنین‌ در طبقه‌ سوم‌ طبق‌ (م‌ ۹۳۱) درصورتی‌ كه‌ عموها و عمه‌ها همه‌ ابوینی‌ یا ابی‌باشند حصه‌ ذكور دوبرابر اناث‌ خواهد بود.
● تعادل‌ یا تبعیض‌ اقتصادی‌
همان‌ طوری‌ كه‌ می‌دانید طبق‌ ماده‌ ۱۴۰قانون‌ مدنی‌، ارث‌ از اسباب‌ تملك‌ در ردیف‌ احیازمین‌ و حیازت‌ اشیا یا عقود و تعهدات‌، اخذ به‌شفعه‌ برای‌ جنس‌ زن‌ و مرد است‌ چنانچه‌ كسی‌بخواهد دارا شدن‌ مالی‌ زن‌ و مرد را در نظام‌حقوقی‌ اسلام‌ مورد مطالعه‌ قرار دهد باید نگاهی‌جامع‌ و فراگیر به‌ اسباب‌ تملك‌ دو جنس‌ مرد و زن‌در این‌ نظام‌ حقوقی‌ داشته‌ باشد جنس‌ زن‌ و مرددر تملك‌ به‌ سبب‌ احیا زمین‌ و حیازت‌ اشیا و اخذبه‌ شفعه‌ كاملا مشابه‌ و مساوی‌ هستند ولی‌ در موردارث‌ و عقود، قضیه‌ صورت‌ دیگری‌ پیدا كرده‌ است‌یعنی‌ در بعضی‌ از عقود، مانند عقد نكاح‌ و آثار آن‌زن‌ انتفاع‌ اقتصادی‌ بیشتری‌ می‌برد و در بعضی‌ ازموارد ارث‌ سهم‌ جنس‌ زن‌ در تقابل‌ با جنس‌ مردكمتر است‌ ولی‌ در برآیند كلی‌ تعادل‌ اقتصادی‌بین‌ جنس‌ زن‌ و مرد برقرار می‌شود. جنس‌ زن‌ كه‌در بعضی‌ از مصادیق‌ خود ارث‌ كمتری‌ از مصادیق‌جنس‌ مرد می‌برد اما مصداق‌ جنس‌ زن‌ در عقدنكاح‌ و اثر مستمر آن‌ تا پایان‌ عمر از بهرمندی‌اقتصادی‌ مهریه‌ و نفقه‌ به‌ معنای‌ مسكن‌، پوشاك‌،تغذیه‌ و ماشین‌ و امكانات‌ اقتصادی‌ رفاهی‌ زندگی‌برخوردار است‌ و جنس‌ مرد موظف‌ است‌ در نظام‌حقوقی‌ اسلام‌ تعهدات‌ و دیون‌ خود را در قبال‌جنس‌ زن‌ در مصداق‌ زوجه‌اش‌ وفا كند.
اینكه‌ تا چه‌ اندازه‌ جنس‌ زن‌ در مصداق‌ زوجه‌برای‌ مرد از امكانات‌ اقتصادی‌ بهرمند است‌نكته‌ای‌ است‌ كه‌ در بررسی‌ و تحقیق‌ از جامعه‌اسلامی‌ واقعی‌ به‌ دست‌ می‌آید. علاوه‌ براینهاشوهر مومن‌ و متقی‌ كه‌ رسیدن‌ به‌ خشنودی‌ الهی‌ وآسودگی‌ جاودان‌ هستی‌ را در گرو زندگی‌ خوب‌و رسیدگی‌ كامل‌ به‌ همسر و بچه‌ها در خانواده‌می‌دانند با هبه‌ و بخشش‌ امكانات‌ و مستغلات‌ خودبه‌ همسر خود زمینه‌ دارا شدن‌ جنس‌ زن‌ را درمصداق‌ زوجه‌ بیشتر فراهم‌ می‌سازند در نظام‌حقوقی‌ اسلام‌ تملك‌ و دارا شدن‌ زن‌ و مرد بایدجامع‌ و فراگیر لحاظ شود اگر دختر نصف‌ پسر ارث‌می‌برد در تمام‌ عمر زناشویی‌ خود با شوهرش‌ ازامكانات‌ رفاهی‌ نفقه‌ و مهریه‌ ازدواج‌ دائم‌ یا موقت‌برخوردار است‌ از سوی‌ دیگر پسر نه‌ تنها باید به‌همسر خود مهریه‌ و نفقه‌ بدهد بلكه‌ مسئول‌ تامین‌اقتصادی‌ فرزندانی‌ است‌ كه‌ در نتیجه‌ ازدواج‌ او بازنی‌ دیگر متولد شده‌اند جنس‌ زن‌ خواه‌ مادر یاهمسر یا دختر باشد همواره‌ مستحقق‌ نفقه‌ از فرزندذكور یا شوهر یا پدر است‌ و خداوند از یك‌ طرف‌سهام‌ ارث‌ مصادیق‌ جنس‌ زن‌ را كمتر از سهام‌ ارث‌مصادیق‌ جنس‌ مرد قرار داده‌ است‌ از سوی‌ دیگرمصادیق‌ مرد را، در موقعیت‌های‌ مختلف‌ به‌حمایت‌ اقتصادی‌ از مصادیق‌ جنس‌ زن‌ كرده‌است‌ و به‌ این‌ شكل‌ با نگاه‌ كلان‌ اجتماعی‌ تعادل‌اقتصادی‌ جنس‌ زن‌ و مرد در مصادیق‌ گوناگون‌حسب‌ اسباب‌ تملك‌ فراهم‌ می‌شود و هیچ‌ گونه‌تبعیض‌ اقتصادی‌ علیه‌ جنس‌ زن‌ پذیرفته‌ نیست‌.
منبع : مجله خانواده سبز


همچنین مشاهده کنید