با اضطراب شب امتحان چه کار کنیم؟

پریسا دختری ۱۶ ساله است كه برای درس و مدرسه‌اش اهمیت خاصی قائل است. والدین او حساسیت فوق‌العاده‌ای نسبت به نمرات و امتحانات او دارند و همین مساله شب‌های امتحان را برای پریسا به كابوسی بزرگ تبدیل می‌كند. گرچه او همیشه درس‌هایش را به موقع حاضر می‌كند اما اضطراب شب امتحان، اغلب نتیجه كارش را خراب می‌كند.
او دلش می‌خواهد شب امتحان هیچ‌وقت نرسد. مرتب خودش را سرزنش می‌كند كه چرا با اینكه شاگرد زرنگی است و مفاهیم درسی‌اش را به‌خوبی فرا گرفته نمی‌تواند از عهده پاسخ گویی به سوالات امتحان برآید. همیشه سر جلسه امتحان دلشوره دارد و نگرانی گرفتن نمره كمتر، امانش را می‌برد. از طرف دیگر، سفارش‌های پدر كه از او می‌خواهد هر طور شده نمره ۲۰ بگیرد، او را آرام نمی‌گذارد. مدام از خود می‌پرسد، روزی می‌رسد كه چیزی به نام امتحان وجود نداشته باشد؟پدر و مادر پریسا اعتقاد دارند، برای بهتر شدن وضعیت امتحانات دخترشان از هیچ كاری دریغ نكرده‌اند. شما هم همین‌طور فكر می‌كنید؟
همه انسان‌ها اضطراب را در زندگی خود تجربه می‌كنند و این كاملا طبیعی است كه مردم هنگام مواجهه با موقعیت‌های تهدیدكننده و تنش‌زا مضطرب ‌شوند. اضطراب اگر در برابر عاملی حقیقی ایجاد شود، سازنده است چون فرد را از خطر دور می‌كند، اما احساس اضطراب شدید و مزمن در غیاب علت واضح، غیرعادی است و نه تنها سازنده نیست، بلكه آثار مخرب و زیانباری نیز دارد. در رابطه با اضطراب امتحان، باید نوع اضطراب بررسی شود كه واقعی است یا اخلاقی. اضطراب واقعی بر اثر تسلط نداشتن بر مطالب درسی حاصل می‌شود و اضطراب اخلاقی، نگرانی از به دست نیاوردن نتیجه مورد انتظار خود یا والدین و یا معلم مربوطه است (ترس از دست دادن موقعیت و جایگاه خود.) چنین دانش‌آموزی حتی در صورت آمادگی كامل برای امتحان می‌تواند نتیجه آزمون را تحت تاثیر قرار دهد.
● علائم و نشانه‌های اضطراب
عصبی بودن، آرام و قرار نداشتن، تنش، احساس خستگی، سرگیجه، تكرر ادرار، بی‌حالی، تپش قلب، اسهال، تنگی نفس، نگرانی و دلهره، لرزش، تعریق، بی‌خوابی، اشكال در تمركز حواس، گوش به زنگ بودن. همان‌‌طور كه ملاحظه می‌كنید، تمام اینها علائمی ‌هستند كه حتما همه طعم آنها را كم و بیش چشیده‌ایم اما به راستی چرا شب‌های امتحان این‌قدر طولانی و سخت می‌گذرند و چطور می‌توان این شب های پر اضطراب را به راحتی سپری كرد؟
● شب امتحان، شب اضطراب
همان‌طور كه قبلا اشاره شد یكی از علل اضطراب ناشی از امتحان، تسلط نداشتن بر مفاهیم درسی است. ضعف در عملكرد معلمان، تطبیق نداشتن مفاهیم كتاب های درسی با روحیات دانش آموزان و موارد دیگر، سبب جدایی دانش آموزان از كتاب‌های درسی و نگرفتن مفاهیم آموزشی می‌شود. امتحان بین دانش آموزان و معلمان به صورت یك خط قرمز در آمده است، به طوری كه معلم درس می‌دهد تا فقط دانش آموز در امتحان قبول شود و دانش آموز نیز درس می‌خواند تا فقط بتواند از پس سوالات امتحان برآید و تاكیدی بر میزان یادگیری دانش آموزان وجود ندارد.
نمره ۲۰ یكی دیگر از عوامل مهم ایجاد استرس و اضطراب در دانش آموزان است. بیست، نمره‌ای است كه اكثر والدین و دانش آموزان در پی آن هستند، در حالی كه این نمره بیانگر یادگیری كامل از سوی دانش آموزان نیست بلكه فقط نشان می‌دهد كه دانش آموز مطالب كتاب‌های درسی خود را خوب حفظ كرده است.
بیش از ۹۳ درصد دانش آموزان به دلیل تاكید فراوان خانواده و معلمان مدارس در روزهای امتحان دچار استرس و اضطراب هستند كه این عامل، درصد افت تحصیلی دانش آموزان را افزایش می‌دهد و سبب عدم ارائه كامل آموخته‌های دانش آموزان می‌شود. طبق مطالعات انجام شده اضطراب ناشی از امتحانات می‌تواند تا ۷۰ درصد سبب كاهش یادگیری دانش آموزان خصوصا در مقاطع راهنمایی و متوسطه شود. اضطراب امتحان یادگیری دانش آموزان را مختل كرده و سبب بروز اختلالات رفتاری همچون تیك‌های عصبی و پرخاشگری در آنها می‌شود.
● چه باید كرد؟
كاهش اضطراب شب امتحان تنها بامشاركت معلمان و والدین و خواست و اراده خود فرد امكان‌پذیر است. نكات زیر می‌تواند شما را در سپری كردن شب‌های پر اضطراب امتحان یاری كند:
● سخنی با معلمان
▪ به دانش آموزان بیاموزید كه شب‌های امتحان، زمان یادگیری دروس نیست و در این شب‌ها فقط باید به مرور درس‌ها پرداخت.
▪ باید به دانش آموزان آموخت كه مدتی مانده به روز امتحان، كتاب درسی را به چند قسمت تقسیم كنند و هر روز قسمتی از آن را بیاموزند و آموخته‌های خود را در جایی یادداشت كنند تا در فرصت‌های مختلف بتوانند آنها را مرور كنند.
▪ برنامه امتحانی را چند هفته قبل از شروع امتحانات به دانش آموزان اعلام كنید.
▪ فاصله بین جلسات امتحان را با توجه به سختی یا آسانی دروس تنظیم كنید.
▪ پس از تهیه برنامه امتحانی، تا آنجا كه ممكن است، تغییر جدیدی در برنامه ایجاد نكنید.
▪ محل برگزاری امتحان باید دارای تهویه مناسب، نور كافی، دمای مناسب و صندلی مناسب باشد.
▪ محل برگزاری امتحان، باید عاری از هرگونه عوامل مزاحم از قبیل سروصدا باشد.
▪ با دانش آموزان به صورت اطمینان بخش و امیدواركننده در كلاس و جلسه امتحان برخورد كنید.
▪ قبل از شروع جلسه، فاصله افراد باید رعایت شده باشد تا زمان برگزاری جلسه نیازی به جابه‌جایی و حركت نباشد.
▪ مراقبان نباید در حین برگزاری جلسات با یكدیگر صحبت كنند.
▪ ابتدای جلسه امتحان، راهنمایی و توضیح كافی پیرامون آن آزمون بدهید ودر حین جلسه از توضیح اضافی كه موجب حواس پرتی آنان می‌شود اجتناب كنید.
▪ قبل از اتمام كلاس‌ها و شروع امتحانات به دانش آموزان اطمینان بدهید و آنها را از امتحان نترسانید.
▪ به دانش آموزان بگویید سوِالات از كتاب درسی آنهاست و آنها با مطالعه كتاب‌های درسی خود به راحتی می‌توانند به سئوالات پاسخ دهند.
▪ از ایجاد رقابت ناسالم در میان دانش آموزان اجتناب كنید .
▪ در طرح سئوال، اصول سنجش و اندازه گیری، به خصوص سطح دشواری سئوالات را رعایت كنید.
● سخنی با والدین
▪ حتی المقدور برای صبح امتحان فرزندتان صبحانه مناسبی آماده كنید و به هیچ وجه او را گرسنه به جلسه امتحان نفرستید.
▪ شب امتحان، آرامش لازم را برای دانش آموزان برقرار كنید.
▪ عسل، كشمش و خرما، جزو منابع غذایی هستند كه می‌توانند كالری مناسبی را در روزهای امتحان به دانش آموزان منتقل كنند.
▪ محیط خانواده، باید دور از تنش‌های عاطفی و مشاجره باشد.
▪ در ایام امتحانات باید رفت وآمدها و میهمانی های خانوادگی تعطیل یا محدود شود.
▪ محیط فیزیكی آرام و بی سروصدایی برای مطالعه دانش آموزان فراهم كنید.
▪ به استراحت و خواب دانش آموزان توجه كافی داشته باشید .
▪ هنگام امتحانات، دانش آموزان نیاز به حمایت عاطفی و اطمینان بخش بیشتری دارند. در این زمینه اقدام موثر داشته باشید.
▪ از توقعات بی جا و فشار بیش از حد برای مطالعه خودداری كنید.
▪ در صورتی كه فرزندتان از موفقیت در یكی از امتحانات رضایت خاطر نداشت، اورا مورد حمایت قرار دهید و از سرزنش او خودداری كنید.
▪ باید از حبس كردن دانش آموز در اتاق برای مطالعه خودداری كرده و به دانش آموز اجازه استراحت و تفریح لازم نیز بدهید.
▪ انتظارات بالا و بیش از حد توانایی فرزندتان، می‌تواند در ایجاد اضطراب و شدت آن موثر باشد. پس انتظارات خود را تعدیل كنید.
▪ از مقایسه فرزندان با یكدیگر و با دیگران پرهیز كنید .‌

دكترهانیه زائررضایی

منبع : روزنامه سلامت