سرطان پوست

پوست بزرگترین عضو بدن و وظیفه آن ذخیره چربی ـ خنک نگهداشتن بدن و ساختن ویتامین D در بدن است و بدن را از عفونت، نور، از دست رفتن آب و سایر مایعات و جراحت حفاظت می کند.
سرطان پوست بیماری است که در آن سلولهای بدخیم از بافت پوست نشات می گیرند و به طور نامنظم و فزاینده ‌ای تکثیر و به طریقی از سیستم ایمنی و دفاعی بدن عبور می کنند بدون اینکه موجب عکس‌العمل تدافعی و تهاجمی در سیستم ایمنی بدن شوند. مهمترین عامل پیشتاز و مستعد سرطان پوست، جهش در DNA سلول بر اثر اشعه ماورای بنفش است که منجر به شروع آسیب سلول و سرطانی شدن آن می شود.
با توجه به نوع سلول پوستی که دچار آسیب و سرطان شده است اشکال مختلفی از سرطان پوست وجود دارد که هر کدام نشانه ها و عوارض خاص خود را دارند.
● شایع ترین اشکال سرطان پوست عبارتند از:
۱) سرطان سلولهای بنیانی یا پایه (Basal Cell Carcinoma)
۲) سرطان سلولهای فلسی (Squamous Cell Carcinoma )
۳) سرطان سلولهای ملانوسیست ( ملانوما) ( Melanoma)
● سرطان سلول های بنیانی
سرطان سلولهای بنیانی شایع ترین نوع سرطان پوست به شمار می آید و نسبت به دیگر اشکال سلولهای سرطانی پوست خطر کمتری دارد. سرطان سلولهای بنیانی که در پایه اپیدرم (لایه خارجی پوست) قرار دارند سرعت رشد کم و آرام داشته و به ندرت گسترش می یابند.
سبب شناسی سرطان سلولهای بنیانی پوست عبارت است از: در معرض تابش نور شدید آفتاب قرار گرفتن بدن از جمله صورت، گوشها، گردن، سر، شانه ها و پشت، تماس با مواد شیمیایی مانند آرسنیک و مواد رادیو اکتیو، جراحتهای باز، سوختگی، خالکوبی و واکنشهای حساسیتی نسبت به واکسن.
افرادی که پوست و موی روشن و چشم آبی، سبز و خاکستری دارند و همچنین اشخاصی که مشاغل آنها در فضای باز است و به طور متوالی در معرض نور آفتاب هستند نیز از خطر بالا تری برای ابتلا به سرطان سلولهای بنیانی پوست برخوردارند.
● علائم هشدار دهنده سرطان بنیانی پوست
▪ زخمهای بازی که خونریزی در آن پس از سه هفته یا بیشتر ترمیم نیافته باشد.
▪ لکه سرخ یا حساسیتی که ممکن است حالت خشکی درد و یا خارش داشته و بهبود نیابد.
▪ بر آمدگی شفافی که به رنگ صورتی- قرمز- سفید است و یا در افراد با پوستهای تیره به رنگ قهوه ای و سیاه نمایان شود و گاهی با خال اشتباه گرفته می شود.
▪ لکه صورتی که با حاشیه بر آمده و فرو رفتگی خشک در مرکز آن همراه است در این مورد با رشد لکه ، رشته های نازک رگهای خونی ممکن است بر سطح آن ایجاد شود.
● سرطان سلولهای فلسی پوست
سرطان سلولهای فلسی دومین شکل شایع سرطان پوست به شمار می رود که می تواند تمام بدن از جمله لایه های مخاطی را در بر گیرد.
اکثر اشکال سرطان سلولهای فلسی مدتها به لایه اپیدرم محدود می ماند و در صورت درمان نشدن به لایه های زیرین پوست سرایت کرده و بافتهای دیگر را مورد تهاجم قرار می دهد.
در معرض تابش نور شدید آفتاب قرار گرفتن اعضای بدن مانند صورت، گردن، اطراف گوشها، پوست سر بدون پوشش مو، دست، شانه، پشت بدن و لب پایین دهان از جمله علل ابتلا به این نوع سرطان است.
زخمهای باز، تابش اشعه ایکس و تماس با مواد شیمیایی مانند آرسنیک و فراورده های نفتی از دیگر عوامل ابتلا به سرطان سلولهای فلسی پوست است. درمان توسط داروهای سرکوبگر سیستم دفاعی بدن احتمال ابتلا به این نوع سرطان پوست را افزایش می دهد. نشانه های ابتلا به این نوع سرطان در موارد بسیار معدودی در پوستهای سالم دیده شده است که محققان آن را ناشی از عوامل ژنتیکی تلقی می کنند.
● علائم هشدار دهنده سرطان سلولهای فلسی پوست
▪ رشد ضایعه زگیل مانند که حالت خشکی پیدا و خونریزی کند.
▪ لکه فلس مانند با حاشیه نامنظم که ممکن است حالت خشکی و خونریزی داشته باشد.
▪ زخم بازی که خونریزی داشته و یا خشک شده و برای مدت طولانی بهبود نیافته باشد.
▪ وجود توده ای برآمده که مرکز آن فرو رفته و خونریزی کند. چنین توده ای ممکن است سریع بزرگ تر شود.
● ملانوما (Melanoma)
ملانوما رشد بدخیم سلولهای ملانوسیت است. این سلولها رنگدانه تیره پوست، مو، چشم و خالهای بدن را تولید می کنند. از این رو تومورهای ملانوما اکثراً قهوه ای و یا سیاه است. ولی در موارد معدودی نیز سرطانهای ملانوم رنگدانه تولید نکرده و به رنگ پوست صورتی- قرمز و یا بنفش ظاهر می شوند.
ملانوما از خطرناک ترین انواع اشکال سرطان پوست بشمار می رود. این نوع سرطان اگر زود تشخیص داده شود درمان آن صد درصد امکان پذیر است. اما چنانچه حالت تهاجمی پیدا کرده و به سایر بافتهای بدن سرایت کند درمان آن امکان پذیر نخواهد بود .
● اشکال سرطانهای ملانوم به چهار دسته تقسیم می شوند:
۱) ملانو م سطحی :(Superficial Spreading Melanoma) این نوع ملا نوم به صورت لکه ای مسطح و یا کمی بر آمده با حاشیه نامنظم ظاهر می شود. این لکه ممکن است به رنگها ی قهوه ای –سیاه – قرمز –آبی ویا سفید نیز ظاهر شود.
۲) لنتیگو مالیگنا (Lentigo maligna)
لنتیگو ما لیگنا مانند ملانومهای سطحی نزدیک به سطح پوست رشد می کند و همراه با سایه های برنزه – قهوه ای و یا قهوه ای تیره همراه است. این سرطان به آهستگی رشد می کند و ممکن است به ملانوم لنتیگو مالیگنا ( Lentigo maligna melanoma) که حالت تهاجمی دارد تبدیل شود.
۳) ملانوم آکرال لنتیجینوس (Acral lentiginous melanoma)
ملانوم اکرال لنتیجینوس قبل از اینکه لا یه های عمیق تر پوست را در بر بگیرد، ابتدا به طور سطحی رشد می کند. این نوع ملانوما با سایر اشکال ملانوم متفاوت است زیرا به شکل سایه های سیاه و یا قهوه ای زیر ناخنها ، کف پا و یا کف دست نمایان می شود. این نو ع سرطان از شایع ترین اشکال ملا نوما در بین سیاه پوستان آمریکایی و آسیایی است و از جمله نادرترین اشکال ملانوما در بین سیاهپوستان آفریقایی است.
۴) ملانوم گره ای (Nodular melanoma)
ملانوم گره ای معمولاً جنبه تهاجمی داشته و زمانی تشخیص داده می شود که سطح آن بر آمده شده است. رنگ این گره ها اکثراً سیاه و بعضی اوقات آبی، خاکستری، سفید، قهو ه ای، برنزه، قرمز و یا همرنگ پوست است. این نوع سرطان معمولاً در تنه، پا، دست افراد مسن و بر روی سر مردان دیده می شود. این نوع سرطان شدید ترین و تهاجمی ترین نوع سرطان ملانوم است.
● الگوهای درمانی سرطان پوست
تظاهرات بالینی سرطان پوست در هر شخص متفاوت است از این رو تعیین درمان مناسب بستگی به سن، ‌وضعیت بدن، سابقه طبی بیمار، پیشرفت بیماری، ‌سازگاری بدن بیمار با دارو و الگوهای مختلف درمانی دارد.
▪ در مجموع الگوهای درمانی سرطان پوست عبارتند از:
الف) جراحی: برداشتن بافت بدخیم و کمی از بافت سالم پوست که روش معمول الگوی درمانی سرطان پوست است و به اشکال مختلف انجام می‌ شود و عبارتند از:
▪ کرایوتراپی (Cryo surgery) یا استفاده درمانی از سرمای شدید برای تخریب بافت. در این روش ضایعه بدخیم با استفاده از نیتروژن مایع منجمد شده و در نتیجه آن، سلولهای سرطانی نابود شده و از بین می روند.
▪ خشکاندن و تخریب بافتهای سرطانی از طریق جریان الکتریکی پرفرکانس (ctrodesiccation) .
▪ کورتاژ (curettage) یا پاک کردن سطح مبتلا به بیماری با استفاده از کورت (وسیله قاشقی شکل). در این روش جراح ضایعه بدخیم را تراشیده و به وسیله کورت پاک و تمیز می کند.
▪ پیوند پوست (Graft) که بر روی بستر پوست آسیب‌ دیده ناشی از جراحی و برداشتن توده سرطانی حاصل شده انجام می‌گیرد.
▪ درمان لیزری که به وسیله پرتو نوری لیزر، سلولهای سرطانی برداشته شده و از بین می ‌روند.
▪ جراحی میکروگرافی مُه (Mohs micrographic surgery) در این روش ضایعه سرطانی با کمترین صدمه به بافت سالم برداشته می شود و طی آن، جراح با استفاده از میکروسکوپ مقطع بافت سرطانی را مورد بررسی قرار می دهد تا به طور کامل از نابودی سلول سرطانی اطمینان حاصل کند.
▪ رادیوتراپی‌ـ الگوی درمانی ضایعه سرطانی با استفاده از اشعه یونیزان که منجربه انهدام سلولهای سرطانی و کوچک شدن اندازه ضایعه سرطانی می ‌شود.
▪ شیمی درمانی‌ـ استفاده از داروهای شیمیایی منجر به انهدام سلولهای سرطانی پوست می ‌شود. برای درمان سرطان پوست دو نوع شیمی درمانی وجود دارد:
▪شیمی درمانی موضعی که استعمال لوسیون یا کرم بر روی پوست است که منجربه انهدام سلولهای بدخیم می‌شود. در این روش کرم و لوسیونهای شیمیایی که معمولا حاوی اسید تریکلرو-استیک (trichloroacetic acid) هستند روی پوست قرار داده می‌شوند (نباید روی پوست مالیده شود).
-شیمی درمانی بالینی که داروهای شیمیایی از طریق خوراکی یا تزریق وریدی و یا داخل عضلانی تجویز می‌شود.
▪ شیمی‌ درمانی الکتریکی‌ـ استفاده از الگوی شیمی درمانی توأم با ارتعاشات الکتریکی جهت مهار کردن رشد فزاینده سرطان پوست.
▪ پرتو درمانی photodynamic Therapy فوتودینامیک ‌تراپی استفاده از رنگ و نور است. در این شیوه رنگ به داخل یک ورید تزریق و سپس در تمام بدن منتشر می‌ شود. بعد از چند روز، این رنگ فقط در سلولهای بدخیم باقی می ‌ماند. سپس با تابش نور قرمز رنگ لیزری ، رنگ درون سلول سرطانی نور را جذب می‌کند و منجر به عکس ‌العمل فوتوشیمیایی که مخرب سلول‌ها است، می ‌شود.
▪ درمان بیولوژیکی یا ایمنولوژیک که مشتمل بر بازسازی، تحریک،‌ هدایت و تقویت سیستم طبیعی دفاعی بدن بیمار است و با استفاده از آنتی‌ بادی و هدایت سیستم دفاعی خود بیمار جهت مبارزه با سرطان صورت می گیرد. استفاده از عواملی مانند اینترفرون‌ـ سلولهایی که فعالیت ضدتوموری مستقیم دارند، و آنتی‌ بادی های مونوکلونال که اثرات تداخل بقاء سلول را دارند، رشد سرطان را کاهش می دهد.
سرطان پوست یکی از شایع ترین و در عین حال قابل پیشگیری ترین سرطان ها است. اکثر اشکال سرطان پوست در نقاط برهنه بدن مانند صورت، دست، ساعد و گوش ایجاد میشود از این رو پوست باید در برابر اشعه خورشید محفوظ بماند و کرمهای ضد آفتاب مناسب که فاکتور محافظت در برابر آفتاب آنها (SPF) پانزده یا بیشتر است توصیه میشود.

منبع : واحد مرکزی خبر