آقایان، انتخاب کنید: مو یا مغز؟

بیشتر كسانی كه سربازی رفته‌‌اند می‌گویند یكی از تلخ‌ترین لحظات، لحظه‌ای بود كه مجبور بودند موی خود را از ته بزنند. یك سر پر از موهای زیبا و قشنگ، از نظر بسیاری از شما یك نشانه قابل اعتماد از یك تغذیه خوب و سلامت و تندرستی است. بنابراین، تعجب‌آور نیست زمانی كه موها شروع به ریزش می‌كنند، از دست رفتن آنها نابه‌هنجار و آزار دهنده خواهد بود.
ریزش مو در مردان به‌طور معمول از ۲۰ تا ۳۰ سالگی شروع می‌شود. ۱۲ درصد از مردان در سن ۳۰ سالگی ریزش مویشان كامل شده است و در سن ۵۰ سالگی، بیش از نیمی از مردان دارای یك قسمت طاس در سر خود بوده و خط رویش مویشان عقب رفته است.
سر به‌طور متوسط دارای ۱۰۰ هزار تار مو است و افراد به‌طور طبیعی روزانه ۱۰۰ عدد تار مو را از دست می‌دهند. دكتر كریگ زیرینگ كه یك جراح زیبایی معروف در بورلی هیلز آمریكاست، معتقد است كه اغلب مردان معمولی در ابتدا سعی می‌كنند تا ریزش مویشان را مهم جلوه نداده و با آن به عنوان یك موضوع عادی و طبیعی برخورد كنند، ولی در نهایت،‌ آنها مرد هستند و خصوصیات ذاتی آنها موجب می‌شود تا از این موضوع نگران شده و به‌طور جدی به‌دنبال درمان باشند. اغلب بیماران دكتر زیرینگ را هنرپیشه‌ها و سایر چهره‌های سرشناس تشكیل می‌دهند. این افراد همواره در حال رقابت با یكدیگر بوده و سعی می‌كنند از همه جلوتر باشند، بنابراین بیشتر از بقیه نگران از دست دادن موهایشان هستند زیرا این موضوع می‌تواند در رقابت آنها یك فاجعه باشد. دكتر زیرینگ معتقد است كه این گونه افراد زمانی مجددا آرامش می‌یابند كه درمان لازم را پیدا كرده باشند.
● چرخه زندگی یك تار مو
هر شخص با تعداد فولیكول مویی كه در آینده خواهد داشت، متولد می‌شود. فولیكول‌ها ممكن است نوع مویی را كه تولید می‌كنند تغییر دهند ولی تعدادشان تغییر نمی‌كند. یك تار مو به اندازه یك سیم مسی با همان ضخامت قوی است و از داخل فولیكول جوانه زده و دارای ۴ مرحله در طول زندگی‌اش است: رشد، پسرفت، استراحت و ریزش. مرحله رشد، مرحله‌ای است كه در طی آن طول مو زیاد شود. بلندترین موی ثبت شده در كتاب ركوردهای جهانی گینس متعلق به یك فرد چینی است به‌نام ژی‌كیوپنگ كه بلندی موی وی در ۸ می ۲۰۰۴ بیش از ۱۶ فوت و ۵/۵۴ اینچ بود. یك تار مو در حدود ۱/۲ سانتی متر در ماه رشد می‌كند و از نظر سرعت، پس از مغز استخوان بیشترین سرعت رشد را دارد.
در یك زمان واحد، ۹۰ درصد از موهای سر شما به طور فعال در حال رشد بوده و ۱۰ درصد استراحت می‌كنند. در فاز پسرفت، فعالیت فولیكول مو كاهش یافته و كوچك و چروكیده می‌شود. در ادامه و در فاز استراحت، باقی مانده فولیكول به موی پیرآویزان است. در نهایت موی پیر ریخته می‌شود تا فولیكول برای رشد یك موی جدید آماده شود. توجه داشته باشید كه موی سر می‌تواند قبل از آنكه وارد مرحله پسرفت، استراحت و یا ریزش شود، سال‌ها در مرحله رشد قرار داشته باشد.
موها حداقل تا زمانی كه تستوسترون دخالت نكرده باشد، به رشد خود ادامه می‌دهند. مردان از اكثر اثرات تستوسترون راضی هستند. این هورمون موجب بروز صفات مردانه از جمله رویش ریش و سبیل می‌شود و در برجسته شدن عضلات و سایر خصوصیات مردانه نقش اصلی را دارد. ولی مردان یك اثر آن را دوست ندارند و آن، طاسی است. بقراط یكی از نخستین كسانی بود كه متوجه ارتباط بین تستوسترون و ریزش مو شده بود. وی متوجه شد كه مردان عقیم كه هورمون تستوسترون در آنها ساخته نمی‌شود، دچار طاسی نمی‌شوند.
پس از آن و در دهه ۴۰ میلادی، یك آناتومیست به‌نام جیمزهامیلتون با تزریق تستوسترون به مردان عقیم و مشاهده ریزش مو در این افراد كه تا این زمان موهای پرپشتی داشتند ارتباط بین تستوسترون و ریزش مو را اثبات كرد. تحقیقات بعدی نشان دادند كه علت اصلی ریزش مو در حقیقت خود تستوسترون نیست بلكه یك محصول جانبی آن است كه دی‌هیدروتستوسترون (DHT) نام دارد. بنا به دلایلی دی‌هیدرو‌تستوسترون فقط موهایی را كه بر روی سر قرار دارند، درگیر می‌كند و بر موهای پشت سر اثر چندانی ندارد، دانشمندان وجود منشا جنینی مجزای سلول‌های پوستی موجود در قسمت بالای سر را یكی از دلایل این موضوع می‌‌دانند. علاوه بر این، چنانچه توجه كرده باشید موهای موجود در سطح بدن و ناحیه تناسلی از موهای سر كوتاه‌ترند و علت این است كه فاز رشد موهای موجود در این نواحی از موهای سر كوتاه‌تر است. دانشمندان بر این باورند كه قسمت‌های‌ طاس‌ موجود در سر در واقع طاس نیستند بلكه فولیكول‌های مو هنوز در آنجا وجود دارند، ولی ریز و كوچك بوده و قادر به تولید موهای پرپشت نیستند. از جمله پروفسور آنجلاكریستیانو، استاد پوست دانشگاه كلمبیا، این موضوع را به داشتن یك سخت‌افزار سالم و نرم‌افزار خراب تشبیه می‌كند كه رفع اشكال نرم‌افزار امكان‌پذیر است.
● چه باید كرد؟
در حال حاضر با پیشرفت روز افزون‌ علم، روش‌های متعددی جهت درمان طاسی پیشنهاد شده‌اند. روش‌های دیگری نیز در حال بررسی هستند. تاكنون اداره غذا و داروی آمریكا دو درمان دارویی را جهت رفع این مشكلات نرم‌افزاری و رویش مو تایید كرده است:
▪ ماینوكسیدیل: این دارو كه اولین درمان واقعا موثر در تاریخچه طولانی درمان ریزش مو است، در سال ۱۹۸۸‌توسط سازمان غذا و داروی آمریكا مورد تایید قرار گرفت. ماینوكسیدیل در واقع یك داروی ضدفشارخون است و كشف خاصیت آن در رویش مو به‌طور كاملا تصادفی در دهه ۱۹۷۰ میلادی اتفاق افتاد. دانشمندان متوجه شدند بیمارانی كه از این دارو جهت درمان فشار خونشان استفاده می‌كردند دچار افزایش رویش مو بر روی بازوها، پاها، پشت، گونه و پیشانی‌شان شدند. این دارو فولیكول‌های مو را تحریك كرده و موجب می‌شود تا آنها فاز استراحت را ترك و شروع به رشد و رویاندن موهای جدید كنند. هنوز دلیل واقعی عملكرد ماینوكسیدیل كشف نشده است اما بسیاری از دانشمندان عقیده دارند كه این دارو احتمالا اثر خود را با تنظیم عملكرد پتاسیم در داخل سلول‌ها اعمال می‌كند.
▪ فیناستراید یا پروپشیا: این دارو در سال ۱۹۹۷ تایید شد. فیناستراید از تشكیل دی‌هیدرو‌تستوسترون در پوست سر جلوگیری می‌كند و بنابراین موجب توقف اثرات ریزش مویی تستوسترون می‌شود. كشف فیناستراید پس از آن صورت گرفت كه دانشمندان ملاحظه كردند مردانی كه از نظر ژنتیكی قادر به ساختن این ماده نبودند، دچار ریزش مو نشدند.
تحقیقات بعدی‌نشان دادند كه مانیوكسیدیل با غلظت بالاتر(۵ درصد) باعث افزایش ضخامت كلی مو شده و پس از یك سال استفاده موجب می‌شود تا ۶۰ درصد از مردان دچار رویش مجدد مو شوند. در طرف مقابل دیده شد كه فیناستراید در طی یك دوره ۵ ساله ریزش مو را در ۹۰ درصد از مردان متوقف و موجب افزایش ۱۴ درصدی در مقدار مو می‌شود.
مشكل اصلی در حقیقت این است كه این داروها در حفظ مقدار موی موجود بهترین هستند، ولی نمی‌توانند عملكرد كاهش یافته فولیكول‌های كوچك كه منجر به بروز طاسی شده است را در اكثر نقاط سر برگردانند. مسلما برای فردی كه دارای یك قسمت بزرگ طاس در سرش است، افزایش ۱۴ درصدی در میزان مو به‌هیچ‌وجه كافی نخواهد بود.
در حال حاضر دانشمندان در جستجوی كشف و درك مكانیك‌ ریز موجود در چرخه‌ی مو هستند و در تلاشند تا داروهای جدیدی را كشف كنند كه بتوانند موجب رشد مجدد مو شوند. یكی از مهم‌ترین كشفیات جدید، كشف نقش ژن sonic kedgehog در رشد مو بوده است. این ژن در تكامل بدن در دوره جنینی اهمیت حیاتی دارد. در بالغان مو یكی از چند ارگانی است كه جهت رشد به این ژن وابسته است. در حال حاضر تلاش بسیاری جهت گسترش و تكامل یك دارو بر اساس خصوصیات این ژن در حال انجام است و یكی از مراكز تحقیقاتی موفق به ساخت یك مولكول كوچكی شده است كه اثرات sonic kedgehog را تقلید می‌كند. این مولكول می‌تواند به پوست نفوذ كرده و به طور مستقیم بر روی فولیكول لانه گزیند.
سال گذشته بحث‌های زیادی در مورد این مولكول در آكادمی‌های مختلف انجام شد. دانشمندان نشان دادند كه این مولكول موجب می‌شود تا عملكرد فولیكول موی سر شروع شود. محققان در ابتدا موهای موش را تراشیدند و سپس این مولكول را بر روی پوست سر موش مالیدند و ملاحظه كردند كه یك پیچ ضخیم مو به سرعت (حتی سریع‌تر از حالت طبیعی) شروع به رشد كرد. در حال حاضر بررسی‌ها جهت تولید داروهای مشابه و موثر برای انسان و بی‌خطر بودن آن ادامه دارند.
اما تا زمان كشف و ارائه درمان مناسب جهت تحریك و به‌كار واداشتن فولیكول خوابیده، یكی دیگر از راه‌حل‌ها قرار دادن فولیكول‌های سالم و با عملكرد طبیعی به نواحی طاس است. شیوه انجام پیوند مو در ابتدا بسیار خام و ابتدایی بود به طوری كه تكه‌های بزرگی از پوست و مو را برمی‌داشتند و به قسمت طاس پیوند می‌زدند. در حال حاضر این عمل، پیشرفت‌های بسیار زیادی كرده است؛ جراح یك نوار نازك از مو و پوست موجود در قسمتی از پوست پشت‌سر (جایی كه موها در اثر DHT نمی‌ریزند) را برداشته و آنها را در زیر میكروسكوپ به‌صورت فولیكول‌های مجزا جدا می‌كند. سپس شكاف‌های ریزی بر روی پوست بالای سر داده شده و موها را درون آن قرار می‌دهند. معمولا جراحان قادرند تا چندین هزار مو را در یك جلسه بردارند و بعد سعی می‌كنند تا دوباره خط مو را بسازند و هر چقدر كه می‌توانند ناحیه طاس را بپوشانند. در صورتی كه جراح فرد ماهری باشد، اثر كار وی به‌هیچ‌وجه قابل شناسایی نخواهد بود. مشكل اصلی جراحان این است كه آنها هم قادر به ساختن موی بیشتر نیستند؛ آنها فقط می‌توانند كه موهای موجود را به اطراف حركت دهند. حال حتما متوجه شده‌اید كه دسترسی به یك منبع نامحدود مو چه اهمیت ویژه‌ای می‌تواند داشته باشد.
● دستیابی به رشد سلولی
در سال ۱۹۹۹، پس از آنكه دكتر كالین جاشوا از دانشگاه دورهام سلول‌های كلیدی فولیكول موراكه پاپیلای پوستی نام دارند، از پوست سرش به بازوی همسرش پیوند زد، در سر خط خبرهای علمی جهان قرار گرفت. پس از مدتی، ۴ رشته موی جدید شروع به رشد كردند. هدف اصلی دكتر جاشوا این بود كه نشان دهد، فولیكول‌های موی پیوند زده شده همانند یك قلب پیوندی به‌توسط انسان پس زده نمی‌شوند.
هدف دوم وی این بود تا نشان دهد كه سلول‌های پاپیلای پوستی توانسته بودند به پوستی كه به آن پیوند زده شده بودند، دستور رشد یك فولیكول موی جدید را بدهند. پس از‌ آن تلاش‌های بسیاری جهت آنكه سلول‌های پاپیلای پوستی هر فرد را از تار مویش جدا كرده و آنها را به تعداد زیاد در آزمایشگاه تكثیر كنند، انجام گرفت.
در مرحله بعد، سعی شد تا این سلول‌ها به داخل قسمت طاس سر فرد تزریق شوند تا موهای جدید رشد كنند. در حال حاضر، دانشمندان قادرند تا تعداد سلول‌های پاپیلای پوستی را حتی تا هزار برابر تكثیر داده و نشان دهند كه این سلول‌های كشت شده، قادر به تولید یك موی زیبا و مناسب، هستند. علاوه بر این، تحقیقات متعددی در مورد آزمایش این سلول‌ها بر روی سر انسان در حال انجام است.
سال گذشته یك بررسی بالینی جهت اطمینان از بی‌خطر بودن این فرایند انجام گرفت. در ابتدا فولیكول‌های مو از پشت سر ۷ مرد طاس گرفته‌ شدند. سپس سلول‌های پاپیلای پوستی را از هم جدا كرده و در داخل آزمایشگاه كشت دادند. در ادامه، سلول‌های پاپیلای پوستی هر شخص به قسمت طاسی سرش درست در زیر سطح پوست به میزان هزار تزریق برای هر فرد در قسمتی به مساحت ۱/۲۵ سانتی متر مربع انجام شد. در نهایت، افزایش واضح رشد مو در ۵ نفر از این ۷ نفر گزارش شد.‌

دكتر بابك هوشمند

منبع : روزنامه سلامت