افغانستان و رسانه های خصوصی

از آغاز به كار تلویزیون در افغانستان زمان زیادی نمی گذرد ، در زمان «محمد داود» اولین رییس جمهوری این كشور در سال ، ۱۳۵۷نخستین ایستگاه تلویزیونی در شهر كابل راه اندازی شد.فرستنده این ایستگاه تلویزیونی را ژاپن اهدا كرد و اولین رسانه تصویری بود كه در شروع كار، مردم پایتخت را به تماشای این جعبه جادویی كشانید.راه اندازی تلویزیون در افغانستان به علت ساختار فرهنگی و سیاسی كه در جامعه حاكم بود، به بنگاه تبلیغاتی دولت تبدیل كرد و این روندبعداز حكومت داود، با شدت بیشتری ادامه یافت و برنامه ریزی ها و اداره تلویزیون منحصرا در اختیار دولت قرار گرفت.
تلویزیون ملی افغانستان پس از سقوط رژیم طرفدار شوروی سابق درسال ۱۳۷۱ از پویایی خود بازماند و در زمان مجاهدین ارزش و كاربرد آن به پایین ترین سطح ممكن تنزل یافت.در سال ۱۳۷۵كه مجاهدین كابل را ترك كرده و شهر به گروه طالبان واگذار شد ، افغانستان به كشور بدون تصویر مبدل شد، طبق عقاید طالبان تصویر گرفتن، نقاشی و مجسمه سازی مظهر شرك بود و ادامه فعالیت این رسانه ممنوع اعلام شد.
طالبان برای ایجاد رعب و وحشت ، تلویزیونها را شكستند و برای عبرت مردم ، تلویزیون را به تیر برق و درختان آویزان كردند تا آنان از عناد آنها با این منبع اطلاع رسانی در جامعه آگاه شوند.استفاده از دوربین های فیلمبرداری و عكاسی هم در كشور ممنوع شد، مردم حق نداشتند موسیقی گوش دهند و یا ضبط صوت در اختیار داشته باشند ، زمانی به آنان اجازه داده می شد كه ضبط صوت داشته باشند تا به مدایحی كه طالبان ساخته بودند، گوش دهند.با سقوط رژیم طالبان در سال ۱۳۸۰خورشیدی، تلویزیون كابل بار دیگر با فرستنده هایی كه سالها صدای جنگ را منعكس كرده بود دوباره فعال شد ولی به دلیل نبود كادر فنی و افراد متخصص تلویزیون نتوانست مخاطبان خود را داشته باشد.
تلویزیون كابل كه چهار ساعت در روز برنامه پخش می كرد، به پخش اخبار و گزارش های تشریفاتی مربوط به دیدار بزرگان دولتی بسنده می كرد و فعالیتی برای برنامه سازی و جذب مخاطب نداشت.در آن زمان آلمان و ژاپن تلاش های زیادی را برای بهبود وسایل فنی و برنامه سازی تلویزیون انجام دادند ولی این تلاشها به این علت كه مردم خود را در آن سهیم نمی دانستند، مخاطبان تلویزیون دولتی را افزایش نداد.
تلویزیون كابل ابتدا فقط پایتخت را پوشش می داد و تعدادی از ولایات نیز ایستگاه محلی داشتند كه برنامه سازی و اطلاع رسانی لازم در این فرستنده ها هم دیده نمی شد.اولین تلویزیون خصوصی افغانستان در ولایت هرات واقع در غرب كشور در سال ۲۰۰۳میلادی بنام «سیمای غوریان» آغاز به كار كرد.
هرچند كه این شبكه، فرستنده كوچكی دراختیار داشت ولی با پخش برنامه های متفاوت با برنامه تلویزیون دولتی توانسته بود، تعداد مخاطبین اندك خود را در منطقه تحت پوشش در شهرستان غوریان ولایت هرات افزایش دهد.مردم شمال افغانستان كه به تلویزیون دسترسی نداشتند در ژانویه سال ۲۰۰۴میلادی در شهر «شبرغان» افغانستان شاهد تولد یك رسانه خصوصی تصویری به نام «آینه» بودند.این شبكه كه توسط فرمانده مقتدر شمال، ژنرال «عبدالرشید دوستم» حمایت مالی می شد، با همكاری متخصصان تركیه آغاز به كار كرد و با پوشش پنج ولایت شمالی به مردم این مناطق اجازه داد تا طعم یك رسانه آزاد را احساس كنند.آینه كه در ابتدا به زبان تركمنی و ازبكی برنامه پخش می كرد مقداری رنگ و بوی غربی داشت و افغان ها را با ساختار و نوع جدیدی از رسانه و برنامه ها آشنا كرد.
فعالیت تلویزیون آینه در شمال ، تلویزیون ملی را واداشت تا برای رقابت با تلویزیون های خصوصی وارد میدان شود.مردم شهر كابل پایتخت افغانستان نیز ۲۳می ۲۰۰۴میلادی شاهد راه اندازی اولین تلویزیون خصوصی به نام «افغان تی وی» بودند این شبكه در ابتدا با پخش برنامه های تفریحی توانست در میان شهروندان كابل بینندهایی را نیز پیدا كند.این شبكه كه دستگاه فرستنده آن با هزینه ۲۰۰هزار دلار از تایوان خریداری شده بود ، اكنون به دلیل ضعف در برنامه سازی و همچنین كیفیت پایین تصویر نتوانسته است با سایر تلویزیون های خصوصی در كشور رقابت كند.در اكتبر سال ۲۰۰۴میلادی تلویزیون خصوصی «طلوع» به بازار رسانه های تصویری كشور افزوده شد ، این رسانه با بكارگیری نیروهای جوان و برنامه های جالب توانست بزودی مخاطبان خود را در افغانستان جذب كند.
طلوع تلاش كرد كه از طرفی طیف های مختلف اجتماع را با خود داشته باشد و از طرف دیگر برنامه های نو و مطابق سلیقه جوانان را ارایه كند و همچنین با پرداختن به مسایل سیاسی و انتقادی مخاطبان خاص خود را داشته باشد.در ۱۶ آگوست سال ۲۰۰۵میلادی فعالیت تلویزیون خصوصی «آریانا» آغازشد كه رویكردی همانند طلوع داشت با برنامه های متنوع و امكانات زیاد توانست، مخاطبین لازم را پیدا كند.
رسانه های خصوصی «ثمر» ، «شمشاد» و «آشنا» همانند سایرشبكه ها توانستند، وارد صحنه شوند و تغییری در روند اطلاع رسانی در كشور ایجاد كنند.هرچند حمایت كنندگان مالی تلویزیون های خصوصی در افغانستان متفاوت هستند ولی از نظر برنامه ریزی تفاوت چندانی نمی توان در كار آنها دید.رویدادهای افغانستان و جهان ، پخش موسیقی، فیلم ها و سریال های خارجی از عمده ترین برنامه های این رسانه ها می باشد كه در تمام شبكه های تلویزیونی مشترك است.
در شبكه های خصوصی تلویزیون افغانستان توجه به برنامه های ویژه زنان ، جوانان، علمی، تفریحی، معرفی چشم اندازهای طبیعی ، گفت و گو با فعالان عرصه سیاسی و خبررسانی از جایگاه خاصی برخوردار است.درحال حاضر مشخص نیست چه تعداد از ۲۴‎/۲میلیون نفر جمعیت این كشور تحت پوشش شبكه های تلویزیونی قرار دارند.مهمترین مشكل افغانستان در گسترش برنامه های تلویزیونی برق است ، در صورت رفع این معضل می توان شاهد راه اندازی تلویزیون های خصوصی بیشتری بود.طبق آمارهای ارایه شده ۱۱درصد جمعیت افغانستان به برق دسترسی دارند.

منبع : روزنامه ابرار