رونق گردشگری رؤیای خداحافظ با پول نفت

سازمان های جهانی ایران را از نظر داشتن جاذبه های گردشگری جزو۱۰ كشور جهان معرفی كرده اند. قرار گرفتن در این رتبه بندی بزرگ ترین تبلیغات برای ایجاد اشتیاق در میان گردشگران جهان برای دیدار از جاذبه های گردشگری در كشور ماست كه اگر روزی تحقق پیدا كند، درآمد حاصل از صنعت گردشگری ما را تا حدود زیادی از درآمدهای نفتی بی نیاز خواهد كرد.
اما متأسفانه به دلایل گوناگون نتوانسته ایم از مزایای قرارداشتن درمیان ۱۰ كشور برتر جهان در زمینه جاذبه های گردشگری، به سود رونق و گسترش صنعت گردشگری خود استفاده كنیم.
بر طبق آمارهایی كه از سوی منابع موثق جهانی منتشر شده، در حال حاضر، گردش مالی یعنی درآمد حاصل از صنعت گردشگری در جهان سالانه به حدود ۸۰۰ میلیارد دلار بالغ می شود و در آن صورت اگر ما به عنوان یكی از ۱۰ كشور برتر جهان از نظر جاذبه های گردشگری بتوانیم امكانات لازم برای پذیرایی از حدود ۱۰ درصد از گردشگران جهان را در كشور خود فراهم كنیم، سالانه درآمدی معادل دو برابر درآمد ارزی حاصل از فروش نفت خام به دست خواهیم آورد كه كسب چنین درآمدی كشورما را تا حدود زیادی از درآمدهای نفتی هم بی نیاز خواهد كرد. اما متأسفانه آمارها نشان می دهد كه در حال حاضر سهم كشور ما از گردش مالی سالانه صنعت گردشگری جهان از ۵ دهم درصد هم كمتر است، در عوض كشورهایی كه از نظر جاذبه های گردشگری و میراث فرهنگی و تاریخی فاصله بسیار زیادی با ما دارند، همه ساله از این رهگذر درآمدهای ارزی هنگفتی به دست می آورند.
خوشبختانه در حال حاضر آن برداشت های نادرست از مقوله گردشگر و گردشگری در افكار عمومی جامعه ما تا حدود زیادی اصلاح شده و از همه مهم تر آن كه در همه اركان دولت عزمی جدی برای توسعه صنعت گردشگری كشور به چشم می خورد كه نشانه های این عزم جدی را در یكی دو سال اخیر در سیاستگذاری ها و تصمیم گیری های سازمان میراث فرهنگی و گردشگری كشور هم شاهد بوده ایم.
بدون تردید این دو عامل مهم می تواند تا حدود زیادی تبلیغات مسموم رسانه های تبلیغاتی جهانی بر علیه كشورما را خنثی كند و تداوم آن زمینه را برای جلب توجه تدریجی گردشگران جهان به جاذبه های جهانگردی ما و انتخاب ایران به عنوان یكی از نقاط مقصد سفرهای سالانه میلیون ها گردشگر در سطح جهان مهیا سازد.
اما حتی در صورت برطرف شدن موانع روانی و ساختاری از سر راه توسعه صنعت گردشگری كشور ما، هنوز عوامل بازدارنده دیگری بر سر راه جذب و جلب گردشگران خارجی در كشور ما وجود دارد كه اجازه نمی دهد ما به سهم طبیعی و عادلانه خود از ۸۰۰ میلیارد دلار درآمد سالانه صنعت گردشگری جهان دسترسی پیدا كنیم. زیرا تنها داشتن جاذبه های فراوان گردشگری برای كشاندن پای گردشگران خارجی به كشور پاسخگوی انتظارات گردشگران نخواهد بود. پذیرایی از میلیون ها گردشگری كه مایلیم همه ساله از جاذبه های گردشگری كشور مادیدن كنند، مستلزم وجود امكانات و تسهیلات گسترده رفاهی و اقامتی است كه متأسفانه در حال حاضر امكانات موجود حتی پاسخگوی نیازهای گردشگران داخلی یعنی شهروندان ایرانی هم نیست.
در كشور پهناوری چون ایران كه هر یك از مناطق شمالی و جنوبی آن در چهار فصل سال ویژگی های اقلیمی و آب و هوایی خاص خود را دارد و از این نظر یك كشور تقریباً شبه قاره ای محسوب می شود، یكی از پیش نیازهای توسعه صنعت گردشگری داشتن راه های ارتباطی خوب و مطمئن و شبكه های گسترده حمل و نقل جاده ای، ریلی و هوایی است كه باز متأسفانه از این بابت نیز كشور ما وضع بسیار نامساعدی دارد. آمار بسیار بالای تلفات جانی ناشی از حوادث رانندگی در جاده های كشور كه سالانه به حدود ۲۷ هزار نفر بالغ می شود، كشور ما را از این بابت در رتبه نخست جهانی قرار داده و بدون تردید انعكاس اخبار و گزارش های مربوط به این همه تلفات جاده ای، خود یكی از مهم ترین عوامل بازدارنده انتخاب ایران به عنوان یكی از مقصد های سفر های سیاحتی برای گردشگران جهان است، زیرا مسأله امنیت جانی از مهم ترین دغدغه های فكری اكثریت گردشگران در دنیای امروز محسوب می شود.
كشور ما از بابت شبكه های حمل و نقل ریلی و هوایی نیز كه از پیش نیازهای اساسی توسعه صنعت گردشگری است، به شدت در مضیقه است. مسلماً رفع كمبود های شدید كمی و كیفی شبكه حمل و نقل هوایی ما تحت تأثیر تحریم های اعمال شده از سوی آمریكا به این زودی ها امكان پذیر نخواهد بود، اما در نهایت تأسف برای جبران این كمبود، از سرمایه گذاری كافی برای توسعه شبكه های حمل و نقل ریلی خود كه از ایمن ترین وسایل حمل و نقل محسوب می شود، بسیار غفلت ورزیده ایم به طوری كه امروز بسیاری از قطب های بزرگ گردشگری ما در استان های فارس، گیلان و كرمانشاه كه می تواند بیشترین تعداد گردشگران خارجی را به سوی خود جلب كند، از نعمت دسترسی به شبكه ریلی كشور محرومند.
واقعیت تلخ تر این است كه شبكه ریلی موجود در كشور به دلیل كمبود شدید واگن ها و لكوموتیو های قطار، در اغلب فصول سال پاسخگوی نیازهای گردشگران داخلی هم نیست و پیدا كردن بلیت برای سفر با قطار برای اكثریت شهروندان ایرانی به یك چالش بزرگ و همیشگی مبدل شده و همین كمبودها آنها را ناچار ساخته تا برای انجام سفر های سیاحتی و زیارتی رنج سفر با وسایل نقلیه شخصی یا عمومی را در جاده هایی كه خطرات آنها زبانزد خاص و عام است، برخود هموار كنند. در چنین شرایطی آیا انتظار داریم كه چون از نظر جاذبه های گردشگری در زمره ۱۰ كشور نخست جهان قرار داریم، سیل توریست های خارجی با جیب های پر از پوند و دلار و یورو به سوی كشور ما سرازیر شود تا ما بتوانیم سهم خود را از درآمد ۸۰۰ میلیارد دلاری صنعت گردشگری جهان به دست آوریم؟ مسلماً این یك انتظار كاملاً عبث است.
در تعاریف امروزه جهان از صنعت گردشگری به عنوان مادر تمام صنایع اعم از تولیدی یا خدماتی یاد می شود. این یك تعریف كاملاً كارشناسی و مبتنی بر واقعیت های عینی است، زیرا در صنعت گردشگری محصولات و خدمات كلیه صنایع مورد نیاز خواهد بود. اگر صنعت گردشگری در كشور ما رونق پیدا كند صنعت ساخت و ساز، صنایع غذایی، صنایع نساجی، صنایع دستی، صنایع فلزی، صنایع برق و الكترونیك و كلیه دیگر صنایعی كه یك گردشگر به هنگام اقامت چند روزه در كشور ما به تولیدات آنها نیاز پیدا خواهد كرد رونق خواهد گرفت و به تبع آن كسب و كار صنوف خدماتی نیز از رونق فوق العاده ای برخوردار خواهد شد.
ما سال هاست داریم برای توسعه صادرات غیر نفتی خود تلاش می كنیم و در سال های اخیر با وجود همه تسهیلات و امتیازهایی كه برای صادركنندگان محصولات غیر نفتی قائل شده ایم، ارزش صادرات غیر نفتی ما هنوز از مرز ۱۰ میلیارد دلار فراتر نرفته است، در حالی كه اگر جهت بخش عمده ای از سرمایه گذاری ها را به سوی توسعه صنعت گردشگری خود تغییر دهیم، درچند سال خواهیم توانست از محل توسعه صنعت گردشگری، چند برابر صادرات غیر نفتی، درآمدهای ارزی كسب كنیم ضمن آن كه حضور میلیونی گردشگران خارجی در كشور ما موجبات معرفی هر چه بیشتر تاریخ و تمدن وارزش های فرهنگی ما را به مردم جهان فراهم خواهد ساخت.
مسلماً ساخت هتل ها و میهمانسراها و اماكن پذیرایی منطبق با استانداردهای جهانی ازضرورت های حتمی توسعه صنعت گردشگری در كشور ماست كه به موازات آن باید نسبت به تربیت نیروی انسانی تحصیلكرده و كار آزموده برای سرویس دهی به گردشگران دست به اقدامات جدی بزنیم و بیشترین تلاش را برای جلب مشاركت بخش خصوصی برای سرمایه گذاری در این زمینه ها به خرج دهیم. اما همان طور كه قبلاً ذكر آن رفت، ما برای جلب گردشگران و به دست آوردن سهم طبیعی خود از درآمد صنعت گردشگری جهان، بیش از هتل و میهمانسرا و دیگر اماكن رفاهی و اقامتی، به توسعه راه های ارتباطی و گسترش همه جانبه شبكه های حمل ونقل عمومی نیاز داریم.
امروزه هنگامی كه یك گردشگر برای اقامتی چند روزه پا به كشوری می گذارد نخستین و مهم ترین خواسته او این است كه بتواند با صرف حداقل زمان ممكن از حداكثر جاذبه ها و مكان های تاریخی، فرهنگی و طبیعی آن كشور یعنی همان جاذبه های گردشگری دیدن كند. برای این منظور گردشگر باید در كوتاه ترین زمان ممكن به هر نوع وسیله حمل ونقل مورد علاقه اش، چه زمینی باشد، چه ریلی و چه هوایی دسترسی پیدا كند. او فرصتی برای نوبت گرفتن و انتظار كشیدن ندارد چون مدت اقامت او در كشور مورد نظر كوتاه است. این نیازی است كه خود ما ایرانی ها هم در سفر به كشورهای خارجی احساس می كنیم و دوست داریم در مدت اقامت كوتاه خود در هر كشور از اكثر دیدنی های آن كشور دیدن كنیم.
داروی درمان درد بیكاری هم چیزی جز افزایش هرچه بیشتر حجم سرمایه گذاری های اشتغال زا و مولد نیست و چون صنعت گردشگری چرخ های تمامی صنایع تولیدی و خدماتی را به گردش درآورده نیاز به نیروی كار را شدیداً افزایش می دهد، بهترین و مؤثر ترین راه حل برای رفع بحران بیكاری توسعه صنعت گردشگری با كمك دولت و همكاری بخش خصوصی است و برای زدن كلید رونق این صنعت دولت باید قبل از هرچیز توسعه راه های ارتباطی و گسترش كمی و كیفی شبكه های حمل و نقل را به صورت ضربتی در دستور كار خود قرار دهد و برای تسریع در روند این حركت سرمایه گذاران خارجی را هم بادادن انواع مشوق ها و امتیازها به همكاری دعوت كند.
اگر تعلل ما در شروع بهره برداری از منابع گاز پارس جنوبی سبب شد تا كشور بند انگشتی قطر از بخش اعظم این منابع به سود خود بهره برداری كند، نباید مشابه این تعلل را در به دست آوردن سهم خود از ۸۰۰ میلیارد دلار درآمد سالانه صنعت توریستی جهان تكرار كنیم، چون نسل های آینده ما را به خاطر این اهمال كاری ها نخواهند بخشید.

غلامرضا كیامهر

منبع : روزنامه ایران