مسجد امام‏ اصفهان

این مسجد كه در ضلع جنوبی میدان امام قرار دارد در سال ۱۰۲۰ هجری به فرمان شاه‏ عباس اول در بیست و چهارمین سال سلطنت وی شروع شده و تزئینات و الحاقات آن در دوره جانشینان او به اتمام رسیده است. معمار مهندس آن استاد علی‏اكبر اصفهانی و ناظر ساختمان محب‏علی بیك الله بوده‏ اند. این مسجد شاهكارهای جاویدان از معماری، كاشی‏كاری و نجّاری در قرن یازدهم هجری است.از نكات‌ جالب‌ توجه‌ این‌ مسجد، انعكاس‌صوت‌ در مركز گنبد بزرگ‌ جنوبی‌ آن‌ است‌. ارتفاع‌ گنبد مسجد ۵۲ متر و ارتفاع‌ مناره‌های‌ داخل‌ آن ‌۴۸ متر وارتفاع‌ مناره‌های‌ سردر آن‌ در میدان‌ نقش‌ جهان ۴۲ متر است‌. قطعات‌ بزرگ‌ سنگ‌های‌ مرمر یكپارچه‌ وسنگاب‌های‌ نفیس‌، از دیدنیهای‌ جالب‌ این‌ مسجد است‌. كتیبه سر در مسجد به خط ثلث غلیرضای عباسی و مورخ به سال ۱۰۲۵ حاكی از آن است كه شاه عباس این مسجد را از مال خالص خود بنا كرده و ثواب آن را به روح جدا اعظم خود شاه طهماسب اهدا نموده است.
در ذیل این كتیبه به خط ثلث محمد رضا امامی، كتیبه دیگری نصب شده كه به موجب آن مقام معماری و مهندسی معمار مسجد شاه استاد علی اكبر اصفهان و ناظر ساختمان محب علی بیكالله تجلیل شده است. مسجد شاه یكی از شاهكارهای معماری و كاشیكاری و حجاری ایران در قرن یازدهم هجری است و آخرین سال تاریخی كه در مسجد دیده می‏شود سال ۱۰۷۷ هجری یعنی آخرین سال سلطنت شاه عباس دوم و ۱۰۷۸ هجری یعنی اولین سال سلطنت شاه سلیمان است و معلوم می‏دارد كه اتمام تزیینات مسجد در دوره جانشینان شاه عباس كبیر یعنی شاه صفی و شاه عباس دوم و شاه سلیمان صورت گرفته است. كتیبه‏های مسجد شاهكار خطاطان معروف عهد صفویه مانند علیرضا عباسی و عبدالباقی تبریزی و محمد رضا امامی است. تزیینات عمده این مسجد از كاشیهای خشت هفت رنگ است. در مدرسه جنوب غربی مسجد قطعه سنگ ساده‏ای به شكل شاخص در محل معینی تعبیه شده است كه ظهر حقیقی اصفهان را در چهار فصل سال نشان می‏دهد و محاسبه آن را شیخ بهائی دانشمند فقیه و ریاضیدان معروف عهد شاه عباس انجام داده است. از نكات جالب در مسجد شاه انعكاس صورت در مركز گنبد بزرگ جنوبی است ارتفاع گنبد عظیم مسجد شاه ۵۲ متر و ارتفاع مناره‏های داخل آن ۴۸ متر و ارتفاه مناره‏های سردر آن میدان نقش جهان ۴۲ متر است. قطعات بزرگ سنگهای مرمری یكپارچه و سنگابهای نفیس از دیدنیهای جالب مسجد شاه است.
این مسجد كه ساختمان آن در سال ۱۰۲۰ هجری قمری آغاز و در سال ۱۰۲۵ به پایان رسید و برای تزیین آماده شد، از مهمترین مساجد عصر صفویه و در ضلع جنوبی میدان نقش جهان واقع است. تزیینات این مسجد كه از سال ۱۰۲۵، زمان سلطنت شاه عباس اول، آغاز شد تا زمان سلطنت دو تن از جانشینان او (صفی و عباس دوم) نیز ادامه یافت. معمار این بنا استاد علی اكبر اصفهانی است كه نام او به عنوان مهندس و معمار در كتیبه سردرمسجد به خط ثلث آمده است.
كتیبه سر در با شكوه مسجد به خط علیرضا عباسی خوشنویس نامدار عصر صفویه است كه تاریخ آن سال ۱۰۲۵ ذكر شده است.
اسپرهای طرفین در ورودی ۸ لوحه با نوشته هایی مشكی بر زمینه فیزوه‏ای دارند كه در هر یك از این اسپرها ۴ لوحه كار گذاشته شده. در جلو خان سردر مسجد نیز كتیبه هایی با عبارات و اشعاری وجود دارد. تخت سنگ بزرگی نیز در ضلع غربی جلوخان هست كه از نوشته‏ های آن تنها بسم الله الرحمن الرحیم به جا ماند. كتیبه نمای خارجی سردر، خط ثلث سفید بر زمینه كاشی خشت وجود دارد.
اشعاری به خط نستعلیق در اصلی مسجد را كه پوشش نقره و طلا دارد. زینت بخشیده است در این اشعار سال اتمام و نصب در ۱۰۳۸ تا ۱۰۵۲ ذكر شده است. اشعار فوق الذكر ۱۶ بیت است كه هشت بیت آن بر یك لنگه و هشت بیت دیگر بر لنگه دیگر آن به طور برجسته نقش بسته است. این در، در ضلع جنوبی واقع است.
كتیبه‏ های داخل مسجد را خوشنویسانی چون عبدالباقی تبریزی، محمد صالح اصفهانی محمد رضا امامی و محمد غنی نوشته‏اند كه از آن جمله‏اند: كتیبه ایوان بزرگ مسجد و اطراف محوطه زیرگنبد به خط عبدالباقی تبریزی كتیبه بالای محراب مرمری به خط محمد صالح اصفهان، كتیبه‏های چهلستون شرقی گنبد جنوبی به خط محمد رضا امامی و كتیبه داخل ایوان شمالی مسجد به خط عبدالباقی تبریزی.
این مسجد عظیم دارای دو شبستان قرینه در اضلاع شرقی و غربی صحن است. یكی از این شبستانها (شبستان شرقی) بزرگتر اما ساده و بی تزیین است و دیگری (شبستان غربی) كوچكتر است اما تزییناتی با كاشیهای خشت هفت رنگ دارد و محراب آن نیز از زیباترین محرابهای مساجد اصفهان است.
در دو زاویه جنوب غربی و جنوب شرقی دو مدرسه به طور قرینه قرار دارد كه مدرسه زاویه جنوب شرقی را كه حجره‏هایی نیز برای سكونت طلاب دارد، مدرسه ناصری و مدرسه زاویه جنوب غربی را سلیمانیه می‏نامند.
ارتفاع ایوان بزرگ جنوبی مسجد ۳۳ متر است و دو مناره در طرفین آن قرار گرفته‏اند كه ارتفاع هر یك از آنها ۴۸ متر است. این دو مناره با كاشی تزیین شده‏اند و نامهای محمد و علی به طور تكرارای به خط بنایی بر بدنه آنها نقش بسته است.
گنبد بزرگ مسجد تزئینات جالبی از كاشیكاری دارد و نیز داری كتیبه‏ای به خط ثلث سفید بر زمینه كاشی خشت لاجوردی است.

منبع : سایت اصفهان