غذاهای محلی ایران

گفته می شود بیش از ۳۲۰۰ نوع غذای محلی در ایران وجود دارند كه هر یك شیوه پخت و دستورالعمل خاصی دارد. مهم ترین غذاهای مخصوص ایران كه كم و بیش رنگ ملی دارند عبارتند از: پلو، آبگوشت، چلوكباب و كباب و آش. تمام غذاهای مناطق مختلف محلی ایران به دلیل لذیذ بودن در همه نقاط مصرف می شوند ولی اگر بخواهیم یك سفره كلی از غذاهای ایرانی را ترسیم كنیم بایستی انواع ماهی, برنج و سبزیجات را در شمال كشور, انواع كباب و آبگوشت را در شمال غرب و غرب, انواع آش و خورش را در مركز ایران, انواع ماهی در جنوب و انواع خورش های محلی را در شرق ایران قرار دهیم.
پلو یا چلو، برنجی است كه با روغن یا كره به طرزی خاص پخته می‌شود و احیاناً انواع سبزی ها، حبوبات و یا كشمش و زیره را نیز با آن مخلوط می‌كنند و تركیبی لذیذ به وجود می‌آورند. چلو، كه برنج خالص سفید است اگر آبكش نشود به نام «دمی» یا «كته» خوانده می‌شود. برنج سفید (چلو) را با خورش كه آن هم تركیبی از سبزی یا حبوبات با گوشت است، مصرف می‌كنند. خورش انواع متعدد دارد خورش های قیمه، فسنجان, قورمه‌سبزی و قیمه بادمجان از معروف ترین خورش های ایرانی هستند. آبگوشت نیز از گوشت (به ویژه گوشت گوسفند) و سیب‌زمینی و گوجه‌فرنگی و حبوبات تشكیل شده كه غذای لذیذی است و مصرف بالایی دارد. در ایران گوشت بریان كرده روی ذغال نیز به نام «كباب» خوانده می‌شود و انواع كباب تهیه و مصرف می شود. انواع گوشت شامل گوشت قرمز، مانند گوشت گوسفند، گاو و گوساله و گوشت سفید از جمله طیور؛ مانند: مرغ خانگی، كبك، قرقاول و مرغابی و ماهی‌ها و جانوران دریایی فلس‌دار – كه به موجب مذهب اسلام «حرام گوشت» نیستند – به مصرف می‌رسند. تنها در نواحی ساحلی، چون اطراف دریای خزر و خلیج فارس است كه ماهی، غذای معمول همه روز است، اما در برخی موارد خاص، مانند شب نوروز (شب سال نو) ماهی، به ویژه ماهی دودی و سفید، بر سر سفره بیش تر مردم دیده می‌شود. شرع اسلام خوردن گوشت حیوانات درنده و گوشت خوار را حرام كرده است.
ایرانیان، صبحانه ساده‌ای به عنوان «ناشتا» صرف می‌كنند كه از چای، نان و پنیر تشكیل شده است. البته نیمرو, كره, مربا و عسل نیز در وعده صبحانه مصرف می شود ولی ناهار و شام آن ها مفصل‌تر است و تهیه آن ها وقت بیش تری می‌گیرد و با آداب خاصی خورده می‌شود. ایرانیان به فن طباخی و خوراك اهمیت خاصی می‌دهند. در ایران صرف میوه‌های لذیذ و انواع تره‌بار، مانند خربزه و هندوانه و خیار، به ویژه پس از صرف غذا، معمول است. نوشیدنی رایج ایرانیان در تابستان آب یخ و دوغ (ماست و آب) و در زمستان به ویژه چای است البته در سراسر روزهای سال، چای پرمصرف‌ترین نوشیدنی ایرانی است.
انواده‌های ایرانی علاقه خاصی به تهیه انواع شربت‌ها، مانند : شربت آلبالو، بِه لیمو و تمشك، مربا و ترشی (مخلوط از میوه و یا حبوبات و سبزیها با سركه) مانند ترشی لیته، ترشی انبه و ترشی مخلوط نشان می‌دهند و این ترشی به منزله «سُس» چاشنی غذاهای دیگر مانند چلو با آبگوشت می‌شود و معمولاً غذاهای گوشت چرب را با ترشی كه به اعتقاد مردم «بُرنده صفرا»ست، صرف می‌كنند. صرف تنقلات چون آجیل و میوه‌های خشك و هم چنین انواع شیرینی‌ها، مانند قُطاب، سوهان، گز، باقلوا، بامیه و زولبیا نیز در ایران بسیار معمول است. مصرف انواع شله زرد و مسقطی نیز به عنوان دسر در ایران رایج است. «شُله زرد» مخلوطی از برنج و زعفران و شكر است كه شبیه ژله بوده و در روزهای مقدس به عنوان «نذری» تهیه می‌شود و در برخی خانواده ها نیز به عنوان دسر مصرف می شود.
در پاره‌ای از روزهای سال و در جشن‌ها یا مراسم عزاداری، خوراكی های مخصوصی در ایران تهیه می شوند كه خاص آن روز هستند. مانند شیرین‌پلوی روزهای جشن كه از خراشه پوست پرتقال و زعفران و احیاناً پسته، كشمش و گوشت یا مرغ با پلو پخته می‌شود. «حلوا»ی ایام سوگواری خوراك دیگری است كه آن را از آرد سرخ شده در روغن به همراه شكر می‌پزند و طعم خوبی دارد و ایرانیان معمولا آن را برای اموات خود خیرات می كنند. خوراكی دیگر «حلیم» است كه از گندم، با ادویه و گوشت و روغن درست می‌شود, طعم خوبی دارد و معمولاً در زمستان ها برای صبحانه مصرف می شود.
گفتنی است كه در جامعه ایران، نان دارای جایگاه خاصی است و به اعتقاد ایرانیان «نان نعمت خداست» و نباید نعمت خدا را كفران كرد. بنابراین نان غذای اصلی جامعه محسوب و بدین لحاظ مقدس شمرده می‌شود. انواع شیرینی های محلی در سراسر ایران تهیه و مصرف می شوند. آخرین تحولی كه در شیوه تغذیه مردم ایران پدید آمده، مصرف زیاد برنج، ماكارونی، رشته فرنگی، انواع سالادها، ژله و میگوست.
به طور كلی می توان گفت در شمال و جنوب كشور ایران ماهی غذای اصلی را تشكیل می دهد. در شمال ایران كه منطقه ای جنگلی با انواع گیاهان وسبزیجات است, مصرف ماهی به همراه برنج و طبخ انواع خورش های محلی با انواع سبزیجات و حبوبات بسیار معمول است. در مناطق شمال غربی و غرب ایران كه منطقه كوهستانی است, مصرف انواع كباب ها رایج است ضمن این كه انواع دلمه و آش و هم چنین برنج و نان نیز مصرف بالایی دارد. در مناطق مركزی ایران نیز غذاهای مخصوص محلی از قبیل انواع خورش ها و آش ها بیش تر رایج است.

منبع : مرکز گردشگری علمی فرهنگی دانشجویان ایران