قرآن و محبت امام

مهر ورزیدن و دوست داشتن پیامبر و خاندانش یكی ازاصول اسلام است كه قرآن وسنت بر آن تأكید دارند. قرآن كریم در این باره می‏فرماید: «قل إن كان آباؤكم و ابناؤكم و إخوانكم و أزواجكم و عشیرتكم و أموال اقترفتموها و تجارهٔ تخشون كسادها و مساكن ترضونها أحب إلیكم من الله و رسوله و جهاد فی سبیله فتربصوا حتی یأتی الله بأمره و الله لا یهدی القوم الفاسقین»(توبه/۲۴): بگو اگر پدران و فرزندان و برادران و همسران و بستگان شما و اموالی كه بدست آورده‏اید و تجارتی كه از كساد آن بیم دارید و مسكن‏های مورد علاقه شما، در نظرتان از خداوند و پیامبرش و جهاد در راهش محبوبتر است، در انتظار این باشید كه خداوند عذابش را بر شما نازل كند، و خداوند جمعیت نافرمانبردار را هدایت نمی‏كند.
و در آیه دیگر می‏فرماید: «الذین آمنوا به و عزروه و نصروه و اتبعوا النور الذی أنزل معه أولئك هم المفلحون» (اعراف/۱۵۷): كسانی كه به او ایمان آورده‏اند و او را تكریم كرده و كمك نموده‏اند و از نوری كه بر وی فرود آمده پیروی كرده‏اند، رستگارانند.
خدا در این آیه برای رستگاران چهار ویژگی می‏شمارد:
۱- ایمان به پیامبر: «آمنوا به».
۲- تعزیز و تكریم او: «عزره».
۳- یاری كردن او: «نصروه».
۴- پیروی از نوری (قرآن) كه نازل شده است «و اتبعوا النور الذی أنزل معه».
با توجه به اینكه یاری كردن پیامبر در ویژگی سوم آمده است، قطعا مراد از «عزروه» در ویژگی دوم همان تكریم و تعظیم پیامبر است، و مسلما، تكریم پیامبر مخصوص دوران حیات او نیست، همچنانكه ایمان به وی كه در آیه وارد شده، چنین محدودیتی ندارد.
درباره محبت به خاندان رسالت كافی است كه قرآن آن را به صورت پاداش رسالت (البته به صورت پاداش نه پاداش واقعی) ذكر كرده و می‏فرماید: «قل لا أسألكم علیه اجرا إلا المودهٔ فی القربی» (شوری/۲۳):
بگو من برای ادای رسالت خدا از شما پاداشی نمی‏طلبم،جز محبت ورزیدن به بستگان ونزدیكانم .
محبت و تكریم نسبت به پیامبر اكرم(ص) نه تنها در قرآن آمده، بلكه در احادیث اسلامی نیز بر آن تأكید شده است، كه دو نمونه آن را یادآور می‏شویم:
۱- رسول اكرم فرمود: «لا یؤمن أحدكم حتی أكون أحب إلیه من ولده و الناس اجمعین». (۱) هرگز یك نفر از شما مؤمن واقعی نخواهد بود، مگر اینكه من برای او از فرزندانش و همه مردم محبوب‏تر باشم.
۲- در حدیث دیگر می‏فرماید: ثلاث من كن فیه ذاق طعم الإیمان: من كان لا شی‏ء أحب إلیه من الله و رسوله، و من كان لئن یحرق بالنار أحب إلیه من أن یرتد عن دینه، و من كان یحب لله و یبغض لله» (۲) : سه چیز است كه هر كس دارای آن باشد، مزه ایمان را چشیده است:
۱- آن كس كه چیزی برای او از خدا و رسولش گرامی‏تر نباشد.
۲- آن كس كه سوخته شدن در آتش برای او محبوبتر از خروج از دین باشد.
۳- آن كس كه برای خدا، دوست یا داشمن بدارد.
●محبت خاندان پیامبر(ص):
نیز در احادیث اسلامی مورد تأكید واقع شده است كه برخی را یادآور می‏شویم:
۱- پیامبر گرامی(ص) فرمود: «لا یؤمن عبد حتی أكون أحب إلیه من نفسه و تكون عترتی أحب إلیه من عترته، و یكون أهلی أحب إلیه من أهله» (۳) :مؤمن به شمار نمی‏رود بنده‏ای مگر اینكه مرا بیش از خود دوست بدارد، و فرزندان مرا بیش از فرزندانش، و خاندان مرا فزون از خاندان خود، دوست بدارد.
۲- در حدیث دیگر درباره عترت خود می‏فرماید: «من أحبهم أحبه الله و من أبغضهم أبغضه الله» (۴) : هر كس آنها را دوست بدارد، خدا را دوست داشته و هركس آنها را دشمن بدارد، خدا را دشمن داشته است.
تا این جا با دلایل این اصل (مهر ورزیدن به پیامبر و عترتش) آشنا شدیم، اكنون سؤال می‏شود :
۱- سودی كه امت از مهر ورزیدن به پیامبر و عترت او می‏برد چیست؟!
۲- شیوه مهر ورزی و تكریم نسبت به پیامبر و خاندان او چیست؟!
درباره مطلب نخست یادآور می‏شویم: محبت به انسان با كمال و با فضیلت، خود نردبان صعود به سوی كمال است، هرگاه انسانی فردی را از صمیم دل دوست بدارد، كوشش می‏كند خود را با او همگون سازد و آنچه كه مایه خرسندی او است انجام داده، و آنچه او را آزار می‏دهد ترك نماید.
ناگفته پیداست وجود چنین روحیه‏ای در انسان مایه تحول بوده و سبب می‏شود كه پیوسته راه اطاعت را در پیش گیرد و از گناه بپرهیزد. كسانی كه در زبان اظهار علاقه كرده ولی عملا با محبوب خود مخالفت می‏ورزند، فاقد محبت واقعی می‏باشند، در دوبیتی كه به امام صادق (ع) نسبت داده شده است به این نكته اشاره شده آنجا كه می‏فرماید:
تعصی الإله و أنت تظهر حبه*هذا لعمری فی الفعال بدیع‏لو كان حبك صادقا لأطعته*إن المحب لمن یحب مطیع (۵)
«خدا را نافرمانی می‏كنی و اظهار دوستی می‏نمایی، به جانم سوگند، این كار شگفتی است.
اگر در ادعای خود راستگو بودی او را اطاعت می‏كردی، حقا كه مرید پیوسته مطیع محبوب خود می‏باشد».
اكنون كه برخی از ثمرات مهرورزی به پیامبر و خاندان او روشن شد، باید به شیوه ابراز آن بپردازیم: مسلما مقصود حب درونی بدون هیچ‏گونه بازتاب عملی نیست، بلكه مقصود مهری است كه در گفتار و رفتار انسان بازتاب مناسبی داشته باشد.
شكی نیست كه یكی از بازتابهای محبت به پیامبر(ص) و خاندان او پیروی عملی از آنان است، چنانكه اشاره شد، ولی سخن در دیگر بازتاب‏های این حالت درونی است، و اجمال آن این است كه هر گفتار یا رفتاری كه در نظر مردم نشانه محبت و وسیله گرامی داشت افراد به شمار می‏رود، مشمول این قاعده می‏باشد، مشروط بر اینكه، با عمل مشروع او را تكریم كند، نه با عمل حرام.
بنابراین، گرامی داشت پیامبر اكرم(ص) و خاندان او در هر زمان خصوصا در سالروز ولادت یا وفات ـ یكی از شیوه‏های ابراز محبت و گرامی داشت مقام و منزلت آنان است و آزین بندی در روزهای ولادت وروشن كردن چراغ و برافراشتن پرچم و تشكیل مجلس برای ذكر فضایل و مناقب پیامبر اكرم(ص) یا خاندان او، نشانه محبت به آنان و وسیله ابراز آن به شمار می‏رود و به این خاطر تجلیل پیامبر در ایام ولادت یك سنت مستمر، در میان مسلمانان بوده است.
دیار بكری در كتاب «تاریخ الخمیس» می‏نویسد: مسلمانان پیوسته ماه ولادت پیامبر را گرامی داشته و جشن می گیرند و اطعام می‏كنند و به فقرا صدقه می‏دهند اظهار شادمانی می‏نمایند و سرگذشت ولادت او را بیان می‏كنند، چه بسا كراماتی برای آنان ظاهر می‏شود. عین این سخن را عالم دیگری به نام ابن حجر قسطلانی در كتاب خود آورده است. (۶)

پی‏نوشت:
۱و۲ـ كنز العمال: ج ۱، ح۷۰ و ۷۲ و جامع الأصول: ج ۱، ص .۲۳۸
۳و۴ـ مناقب الامام امیرالمؤمنین نگارش حافظ محمد بن سلیمان كوفی، ج ۲، ح ۶۱۹، و .۷۰۰ و بحار الأنوار ج ۱۷ ص ۱۳، علل الشرایع باب ۱۱۷ ح .۳
۵ـ سفینهٔ البحار: ۱/ .۱۹۹
۶ـ المواهب اللدنیهٔ، ج ۲۱، ص ۲۷، تاریخ الخمیس، ج ۱، ص .۲۲۳

منبع : مرکز جهانی اطلاع رسانی آل بیت