اختلال دفع در کودکان

مسائل دفعی کودکان یکی از مهمترین مسائل دوران کودکی و از عمده‌ترین نگرانی‌های احتمالی خانواده‌ها به‌شمار می‌رود. اختلالات دفعی در کودکان انواع مختلف دارد که ما در این مبحث به نگهداری مدفوع و خودداری از اجابت مزاج در کودکان می‌پردازیم. اختلال در دفع مدفوع می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد.
یبوست، اهمال در آموزش توالت رفتن، واکشن‌جوئی‌های کودک و مشکلات عضوی گوناگون می‌توان عامل سبب‌ساز این اختلال باشد. این کودکان اغلب شکم‌های باد کرده دارند و ممکن است از دردهای شکمی نیز رنج ببرند، اکثر این کودکان دچار یبوست هستند و یا گاهی بدون هیچ دلیل عضوی از رفتن به توالت و دفع مدفوع امتناع می‌ورزند.
در کودکانی که دچار یبوست هستند، به‌علت درد ناشی از عبور و تخلیه مدفوع به‌دلیل کوچک بودن مخرج انتهائی، کودک از توالت رفتن وحشت دارد و با جلوگیری از انجام عمل دفع، یبوست سخت‌تری را موجب می‌شود، هنگامی‌که کودک تجربه ناخوشایندی از رفتن به توالت داشت باشد، ترس و تنفر از آن مکان برایش به‌وجود می‌آید و در نهایت باعث می‌شود که مدفوع خود را نگه‌دارد. و در کودکانی که دچار یبوست نیستند و بدون هیچ دلیل عضوی، از توالت رفتن امتناع می‌ورزند، بروز چنین رفتارهائی در این کودکان می‌تواند دلایل گوناگونی داشته باشد که از مهمترین آن‌ها مخالف با والدین ومبارزه برای دستیابی و کسب قدرت و به‌دست آوردن توجه والدین می‌باشد و یا گاهی این کودکان از کثیف کردن خود در توالت می‌ترسند، زیرا در گذشته به این علت تنبیه شده‌اند و در نتیجه سعی می‌کنند مدفوعشان را در خود نگه دارند تا از این طریق نظم را رعایت کرده باشند. بعضی از والدین انتظارات خیلی زیاد از پاکیزگی کودکان دارند و همچنین گاهی تعاملات غلط و منفی بین کودک و خانواده می‌تواند سبب بروز این مشکل شود.
● سبب شناسی
در بروز این اختلال نظریات مختلی وجود دارد که ما به دو نظریه بزرگ که در این زمینه وجود دارد می‌پردازیم اولین فرضیه از دیدگاه روانکاوی است که فروید بنیان‌گذار آن است. از نظر روانکاوان، کودک خردسال می‌تواند از این راه پدر و مادرش را راضی نماید و توجه آن‌ها را جلب نماید و همچنین گاهی با حفظ مدفوع می‌خواهد لذت جسمانی ببرد و یا کودک از طریق دفع مدفوع احساس ترس از دست دادن چیزی را دارد که در نهایت این‌گونه کودکان در بزرگسالی خوئی صرفه‌جو و لجوج و منظم پیدا می‌کنند.
و فرضیه دوم که رویکرد رفتاری می‌باشد؛ افراد این گروه معتقد هستند که کودک آموزش استفاده از توالت را نیاموخته و یا غلط آموخته و یا این امر را وسیله‌ای برای برانگیختن واکنش حتی منفی والدین می‌داند و همچنین ممکن است نتیجه رفتارهای اجتنابی مانند ترس از توالت رفتن مانند درد هنگام یبوست و غیره باشد.
● درمان
به‌طور کل در درمان این اختلال، مطالعات پژوهش‌های مختلف بیانگر آن هستند که درمان‌های رفتاری وسیله مطمئنی برای درمان این اختلال به شمار می‌آیند، در کودکانی که دچار یبوست هستند باید با روش‌های مختلف سعی در از بین بردن یبوست کرد، می‌توان برای از بین بردن یبوست حبوبات، غلات و انواع سوپ و سبزیجات و میوه‌های تازه را در برنامه غذائی کودک افزایش داد ت ایک اجابت مزاج خوب به‌وجود آید، تجارب مکرر بدون ناراحتی از دفع می‌تواند به کودکی که تجارب دردناکی را در گذشته تجربه کرده، کمک کند.
و حال کودکی که به علل اختلال عاطفی و بدون هیچ علت عضوی، حالت قبض مدفوع را دارد، در درمان این کودکان ابتدا می‌بایست شرح حال دقیقی از وضعیت آن‌ها به‌دست آورده تا بتوان علت حبس مدفوع را مشخص کرد و در صورت وجود تنش‌های خانوادگی و تعامل منفی والدین و کودک و یا وجود استرس و ترس، آن‌ها را از بین برد. پژوهش‌هائی که عمدتاً از بررسی مربوط به آموزش کنترل مدفوع تشکیل می‌شود به‌صورت قوی مبین آن است که آموزش توأم با سخت‌گیری و تنبیه منجر به ایجاد خصومت در کودکان می‌شود که در این مرحله باید علل لجاجت و خصومت کودک با والدین مشخص شود تا بتوان آن‌ها را از بین برد.
همچنین عده‌ای از کودکان وجود دارد که مدفوع را جزئی از وجود خود می‌دانند که در این‌صورت باید والدین برای کودک، بدنش را به شکل خیلی ابتدائی تشریح کنند و در مورد چگونگی به‌وجود آمدن و خروج مدفوع برایش توضیح دهند تا کودک بداند که مدفوع جزئی از بدن او نیست و نیاز به خروج دارد. و یا کودکانی هستند که از محیط توالت می‌ترسند و به این علت از رفتن به آنجا امتناع می‌ورزند که باید در این‌صورت ترس کودک را شناخت، با او به توالت رفت محل قرار گرفتن ادرار و مدفوع را به او نشان داد.
یا اگر از صدای سیفون می‌ترسد باید به‌همراه او سیفون را کشید و برایش توضیح داد که چه عملی را انجام می‌دهد و بی‌خطر می‌باشد، کودک را برای صحیت کردن در مورد ترس‌هایش تشویق کنید، کودک را به‌طور آزمایشی بر روی توالت بنشانید تا متوجه شود که به‌درون آن نمی‌افتد، یک اسباب‌بازی مخصوص که کودک دوست دارد را در توالت بگذارید که کودک تشویق شود و محیط مطبوعی برایش به‌وجود آید.
یکی دیگر از عواملی که باعث می‌شود کودک از رفتن به توالت خودداری کند ممکن است به این علت باشد که برخی از والدین از مکان توالت برای تنبیه کودک استفاده می‌کنند که اینکار موجب ناامن شدن محل توالت برای کودک شده و او در آنجا احساس ترس می‌کند، در نهایت والدین باید سعی کنند به دقت، کودک خود را بشناسند تا از این طریق بتوانند او را درک کنند و مسائل او را حل نمایند.

منبع : ماهنامه کودک