شنبه, ۱ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 20 April, 2024
مجله ویستا
پدرسالاری
جامعهشناسان و مردمشناسان ، الگوی غالب در روابط خانوادگی را الگوی «پدرسالاری» دانستهاند. مهمترین شاخصهایی كه برای این الگو ذكر میشوند عبارتند از: ریاست پدر بر خانواده، پدر نَسَبی (انتقال نسب از طریق پدر)، پدر مكانی (رفتن زن پس از ازدواج به خانه شوهر) و پدر نامی (انتقال نام خانوادگی از پدر به فرزندان )).
در برابر این الگو، الگوی «مادرسالاری» قرار دارد كه با شاخصهای ریاست مادر، مادر نَسبی، مادر مكانی و مادر نامی تعریف میشود. در فرهنگ معاصر غرب نیز الگوی «برابری طلب یا دموكراتیك» ترویج و تشویق میگردد كه بر حسب آن، زن و شوهر از حق مساوی و قدرت تصمیمگیری برابر در امور خانوادگی برخوردارند. روشن است كه تعریفهای یاد شده از ویژگی نوع ایدهآل برخوردارند و از نظر عینی، نمیتوان مرز قاطع و تعیینكنندهای بین این الگوها مشخص كرد.
در ایران و دیگر كشورهای اسلامی، همانند سایر ملتهای جهان، الگوی پدرسالاری سابقهای دیرینه دارد و برخی آموزههای اسلامی مانند قوّامیت مردان بر زنان و تفكیك نقشهای اقتصادی زن و مرد، كه در قرآن كریم بر آن تأكید شده، در تحكیم این الگو نقش مؤثری داشتهاند. گفتنی است تمایز نقشهای جنسیتی در دیدگاه اسلام، بر خلاف بسیاری از فرهنگهای گذشته و حال، عاری از ارزشگذاری متفاوت برای نقشهای گوناگون است و از نظر ارزشی، میتوان دیدگاهی را به اسلام اسناد داد كه بر برابری جنسی تأكید میورزد.فقهای شیعه عموما بر این مطلب تأكید دارند كه وجوب شرعی اطاعت زن از شوهر به دو مسئله «تمكین جنسی» و «عدم خروج زن از منزل به غیر اذن شوهر» اختصاص دارد و در خارج از این محدوده، توصیه به اطاعت از شوهر جنبه اخلاقی داشته و آزادی و اختیار زن از نظر فقهی كاملاً پذیرفته شده است.
به هر تقدیر، قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، طبق ماده ۱۱۰۵ به پیروی از شرع اسلام، ریاست خانواده را از خصایص شوهر دانسته؛ همچنانكه طبق ماده ۱۱۰۶ نفقه زن را در عقد دایم بر عهده شوهر قرار داده است. با اینهمه، بروز تحوّلاتی در الگوی خانواده پدرمحور در دهههای اخیر در ایران، قابل انكار نیست و رواج نومكانی (سكونت زن و شوهر پس از ازدواج در خانهای جدا از خانه بستگان شوهر و خانه بستگان زن) و همچنین كاهش وابستگی اقتصادی زنان به شوهران در نتیجه افزایش میزان اشتغال زنان از شاخصهای این سیر تحوّلی است.
آنچه در این بحث توجه ویژهای میطلبد، تبیین این تحوّلات است. در اینجا، این پرسش مطرح میشود كه آیا حركت تدریجی در جهت به رسمیت شناختن جایگاه زنان در خانواده و افزایش برابری زن و شوهر را باید در تقابل با آموزههای دینی ارزیابی كرد یا میتوان تحلیل دیگری در این مورد ارائه داد؟ در پاسخ، لازم است بین گرایش اكثریت پایبند به موازین مذهبی و اقلّیت غیرپایبند به دین تمایز قایل شویم. در مورد گروه اخیر، ادعای تقابل هنجارها و معیارهای رفتاری با آموزههای دینی كاملاً موجّه و پذیرفتنی است، اما نسبت به اكثریت آحاد جامعه، نه تنها تقابلی به چشم نمیخورد، بلكه میتوان بسترسازی مناسب برای وقوع این تحوّلات را در خود آموزههای مذهبی شیعه به روشنی ملاحظه كرد. در این خصوص، یادآوری دو نكته حایز اهمیت است:
نكته نخست آنكه فقهای شیعه عموما بر این مطلب تأكید دارند كه وجوب شرعی اطاعت زن از شوهر به دو مسئله «تمكین جنسی» و «عدم خروج زن از منزل به غیر اذن شوهر» اختصاص دارد و در خارج از این محدوده، توصیه به اطاعت از شوهر جنبه اخلاقی داشته و آزادی و اختیار زن از نظر فقهی كاملاً پذیرفته شده است. این پشتوانه نظری باعث میشود زنان مسلمان تحصیل، اشتغال، مشاركت اجتماعی و مانند این امور را همچون حقوق مسلّم خود در نظر بگیرند و با جدیّت در این راهها قدم بگذارند. واضح است كه این امر نیز به نوبه خود، در ارتقای جایگاه زنان در درون خانواده به دلیل افزایش استقلال اقتصادی آنان تأثیر میگذارد.
دومین نكته به مسئله شروط ضمن عقد مربوط میشود. به تصریح فقهای شیعه، زن میتواند در ضمن عقد نكاح یا هر عقد لازم دیگری، شروطی تعیین كند و شوهر را به پذیرش آنها ملزم گرداند. عدهای از فقها حتی این اختیار را برای زن قایل شدهاند كه وكالت در طلاق را در ضمن عقد نكاح شرط كند. بر حسب همین مسئله، امروزه در قبالههای رسمی ازدواج، شروط متعددی درج كردهاند كه بسیاری از اختیارات گذشته را از شوهر سلب میكنند و این امر نیز میتواند از شاخصهای كمرنگ شدن نمودهای پدرسالاری در خانوادههای ایرانی به شمار آید.
منبع : تبیان
همچنین مشاهده کنید
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
خرید میز و صندلی اداری
خرید بلیط هواپیما
گیت کنترل تردد
ایران اسرائیل اصفهان انفجار ایران و اسرائیل استان اصفهان حمله ایران به اسرائیل حسین امیرعبداللهیان سفر استانی ارتش جمهوری اسلامی ایران وعده صادق جنگ ایران و اسرائیل
طرح نور فراجا پلیس سیل تهران هواشناسی قتل قوه قضاییه سیلاب فضای مجازی شهرداری تهران سازمان هواشناسی
بانک مرکزی قیمت خودرو بنزین فرودگاه قیمت طلا دولت خودرو بازار خودرو قیمت دلار ایران خودرو حقوق بازنشستگان تورم
تلویزیون سینمای ایران فیلم احسان علیخانی کتاب دفاع مقدس موسیقی
اینترنت مغز
رژیم صهیونیستی عراق فلسطین غزه آمریکا جنگ غزه روسیه سازمان ملل امیرعبداللهیان عملیات وعده صادق اسراییل چین
استقلال فوتبال شمس آذر قزوین پرسپولیس باشگاه استقلال لیگ برتر صنعت نفت آبادان لیگ قهرمانان اروپا رئال مادرید بازی بارسلونا تراکتور
هوش مصنوعی گوگل ناسا فناوری سامسونگ تلگرام اپل وزیر ارتباطات عیسی زارع پور
خواب گیاهان دارویی