نگاهی گذرا به پارک های علم و فناوری

امروزه استانداردهای توسعه تغییر یافته و با تفكیك دانش از جامعه، توسعه دست نیافتنی شده است. دنیای امروز دنیایی است كه از انقلاب صنعتی عبور كرده و وارد انقلاب دانش شده است. البته لوكیشن فعالیت های دانش محور در دول مختلف متفاوت است. برخی كشورها رایانه، برخی فناوری اطلاعات، برخی فناوری های نوین و . . . را محور توسعه خود قرار داده اند.
كشور ما نیز كه صاحب تمدنی كهن است بسیار زودتر از كشورهایی كه امروز توسعه یافته خوانده می شوند، دانش جویی را آغاز كرد. زمانی كه ایران به ابن سینا و خیام ها می بالید، غرب در حسرت دنیای شرق بود اما متأسفانه «دانشمندان ایرانی و مسلمان در یك دوران از مطالعات تكنولوژیك غافل ماندند . چنین شد كه این دانشمندان از زمین، آسمان و سلوك و . . . عقب ماندند و روز به روز غافل و غافل تر شدند»، هر چند كه این دوران اكنون به پایان رسیده، اما آثار عقب ماندگی نمایان است. در همین زمان - زمان غفلت دانشمندان مسلمان - كشورهای اروپایی كه موفقیت های شرق آنها را گزیده بود، به حس كنجكاوی دست یافتند. «آنها دریافتند كه خدا اگر حقیقتی را می آفریند، راه رسیدن به آن را هم نشان می دهد. هر یافته ای سؤالی به دنبال دارد و هر سؤال، سؤالی دیگر. پاسخ به این سؤالات رمز موفقیت غرب در دنیای كنونی است. » (۱)
پس از دوران خمودگی علمی در ایران كه منجر به عقب ماندگی كشور شد، امروز با اتخاذ سیاست های اجرایی به سمت تحقق دستیابی به انقلاب دانش محور گام برمی داریم. هر چند در این راه محققان كشور با مشكلات بسیاری چون كمبود بودجه های پژوهشی و عدم انطباق آن با برنامه چهارم توسعه دست و پنجه نرم می كنند اما رگه هایی از توسعه یافتگی بارقه امید را در جوانان پویای كشور ایجاد كرده است. ایران امروز همچنان متكی به نفت است اما می خواهد پول نفت را در راه توسعه تكنولوژی و دانش بكارگیرد چون می داندنفت شاخصی پایان پذیر، و دانش و تكنولوژی بقای جوامع است. در همین راستا گام در راه ایجاد پارك های فناوری به عنوان رابط دانش و اقتصاد نهاده است.
پارك های فناوری كه برای جبران ریسك شركت های نوپا ایجاد می شوند، متخصصان را در تجاری سازی یافته ها و ایده های علمی یاری می رسانند. در واقع دولت ها با ایجاد چنین فضای آكادمیك و علمی معادله دانش و اقتصاد را از یك معادله یكطرفه به معادله ای رفت و برگشتی تبدیل می كنند. بنابراین پارك ها اقتصاد دانش محور را تعقیب می كنند. دقیقاً موضوعی كه در برنامه چهارم توسعه پیش بینی شده و كشور قصد دستیابی به آن را دارد.
سابقه پارك های علم و فناوری در دنیا به ۵۰ سال پیش باز می گردد. در آن زمان پارك فناوری استنفورد مورد بهره برداری قرار گرفت و نخستین مركز رشد در آن استقرار یافت. پس از آن در كشورهای دیگر نیز پارك های مشابهی راه اندازی شد. هم اكنون بیش از هزار پارك در جهان وجود دارد اما متأسفانه گام های دیرهنگام كشور در این راه سبب شده است تنها دو یا سه پارك در ایران به مرحله اجرایی رسیده باشند، هر چند ۱۲ پارك فعالیت های مقدماتی راه اندازی خود را آغاز كرده اند.
پارك فناوری پردیس در راستای توسعه دانش محور كشور به عنوان بهشت فناوری فردای منطقه و نقطه تلاقی ایرانیان متخصص همزمان با سالروز ولادت امام رضا (ع) - ۱۲ آذر ماه - به بهره برداری می رسد تا نقطه امنی باشد برای متخصصان فناور كشور تا با كاهش ریسك بتوانند ایده ها و محصولات خود را با حمایت های دولتی به نتیجه برسانند. این پارك كه توسط مرحوم سراج الدین كازرونی پایه گذاری شده است، قطب تكنولوژی ایران را فراهم می كند و با اهدافی چون تجاری سازی یافته های پژوهشی، تحقق ارتباط صنعت و دانشگاه، حمایت از مؤسسات و شركت های تحقیقاتی نوپا، جذب سرمایه گذاری خارجی و تسریع روند انتقال تكنولوژی، افزایش قدرت رقابت و رشد صنایع متكی بر دانش و ایجاد محیطی جهت شناسایی و ارائه توانمندی های تكنولوژی (فن بازار)، مركزی برای ارتباط متخصصان ایرانی داخل و خارج كشور به شمار می آید.
پارك فناوری پردیس با مسئولیت نهاد ریاست جمهوری و تركیب هیأت امنای ۱۴ نفره از وزارتخانه ها، مراكز و افراد علمی و دانشگاهی به ریاست معاون اول رئیس جمهور، در ۲۰ كیلومتری شمال شرق تهران در محدوده فعلی به وسعت ۳۸ هكتار در دو فاز (با افق توسعه تا حدود ۱۰۰۰ هكتار) واقع شده است.
پارك فناوری پردیس به عنوان مهم ترین و نزدیك ترین پارك فناوری به مراكز علمی، سیاسی و اقتصادی كشور، در شاهراه اصلی فیبر نوری جنوب ـ شمال و مراكز تحقیقاتی و علمی و دانشگاهی معتبر بین المللی موقعیتی ممتاز و منحصر به فرد برای تجاری سازی نتایج تحقیقات و تحقق ارتباط بخش های تحقیقاتی، تولیدی و خدماتی در منطقه خاورمیانه دارد.
یكی از نكات قابل توجه در پارك فناوری پردیس به كار گیری و استفاده از تجارب دانشگاه ها در راه اندازی و پیشبرد اهداف است. این پارك با انعقاد قراردادهایی با دانشگاه های علوم پزشكی تهران و صنعتی شریف راه را برای ورود اساتید فن و دانشجویان صاحب ایده به پردیس فراهم كرده است. به گونه ای كه در بیش از ۵۰ درصد شركت های عضو پارك فناوری پردیس اعضای هیأت علمی دانشگاه ها حضوری فعال دارند كه این ارتباط مستمر حلقه مفقوده صنعت و علم در كشور خواهد بود.
خوشبختانه مسئولان اجرایی كشور نیز به اهمیت پارك های فناوری و حمایت از ایده های خلاقانه جوانان كشور پی برده اند. در قوانین برنامه چهارم توسعه كشور جایگاه ویژه ای برای توسعه شركت های دانش بنیان درنظر گرفته اند. بر اساس ماده ۴۷ قانون برنامه چهارم توسعه واحدهای پژوهشی و فناوری و مهندسی مستقر در پارك های علم و فناوری در جهت انجام مأموریت های محوله از مزایای قانونی مناطق آزاد در خصوص روابط كار، معافیت های مالیاتی و عوارض، سرمایه گذاری خارجی و مبادلات مالی بین المللی برخودار می شوند كه این تسهیلات حاكی از نگاه مثبت نظام به توسعه علمی و آینده درخشان این مرز و بوم است. پارك فناوری پردیس بر پایه این چشم انداز راهبردی می خواهد در آینده ای نزدیك به عنوان «كانون توسعه تكنولوژی پیشرفته» جلوه های درخشانی از مشاركت در فرایند خیزش و جهش صنعتی ایران اسلامی را به نمایش بگذارد. امری كه تحقق آن تنها در سایه توجه دولتمردان امكانپذیر است.

رضا یغمایی
(۱) سخنرانی ماهاتیر محمد نخست وزیر سابق مالزی در همایش پارك های فناوری آسیا در اصفهان ـ ۱۳۸۵

منبع : روزنامه ایران