پنجشنبه, ۶ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 25 April, 2024
مجله ویستا


به کودکانمان «کتاب خواندن» را بیاموزیم


به کودکانمان «کتاب خواندن» را بیاموزیم
خواندن‌ هم‌ سرگرمی‌ است‌ و هم‌ كاری‌ مهم‌ و اساسی؛ انس‌ با كتاب‌ را باید از كودكی‌ در افراد به‌ وجود آورد تا كتابخوانی‌ بخشی‌ طبیعی‌ از زندگی‌ روزانه‌ فرد شود. كودكان‌ با یاری‌ بزرگترها، راه ‌رفتن، حرف ‌زدن‌ و انجام‌ سایر كارها را می‌ آموزند. آنها از ما الگو می‌ گیرند و عقاید، ارزش ها و اطلاعات‌ را به‌ دست‌ می ‌آورند و عادت ها در آنان‌ شكل‌ می ‌گیرد.
تشویق‌ بچه‌ها به‌ خواندن‌خواندن‌ باید با سرگرمی‌ و خوشی‌ همراه‌ باشد؛ بیشتر كودكانی‌ كه‌ به‌ مدرسه‌ می‌ روند راهكارهای‌ خواندن‌ را می ‌آموزند. اگر كودكان‌ از خواندن‌ همراه‌ با سرگرمی‌ خوششان‌ بیاید و برای‌ كتابخوانی‌ اشتیاق‌ نشان‌ دهند، برای‌ كسب‌ مهارت های‌ خواندن‌ مجهزترند.
به‌ هر حال‌ خواندن‌ تنها یك‌ مهارت‌ نیست بلکه حادثه‌ ای‌ بزرگ‌ است. شما باید در جستجوی‌ راه هایی‌ باشید كه‌ خواندن‌ را با شعف‌ و خوشی‌ مرتبط‌ كند، زیرا كودكان‌ به‌ طور طبیعی‌ دوست‌ دارند بازی‌ كنند و سرگرمی‌ داشته‌ باشند، بدون‌ این كه‌ خسته‌ شوند. بچه‌ ها هرقدر بیشتر بخوانند و از خواندن‌ بیشتر لذت‌ ببرند، مهارت های‌ بیشتری‌ كسب‌ می‌ كنند. به عنوان مشوق کودک، از فشار و سرخوردگی ای‌ كه‌ تأكید بیش‌ از حد بر خودِ مهارت‌ به‌ وجود می‌ آورد بپرهیزید.
▪ با صدای‌ بلند بخوانید؛ این‌ كار را از وقتی‌ كه‌ بچه‌ها در سنین‌ طفولیت‌ هستند آغاز كنید و هیچ‌ گاه‌ آن‌ را ترك‌ نكنید. صرف‌ نظر از این كه‌ بلند خواندن‌ به‌ توانایی‌ كودك‌ در خواندن‌ كمك‌ می ‌كند، این‌ شیوه‌ تجربه ‌ای‌ گرانسنگ‌ است‌ كه‌ خواننده‌ و شنونده‌ را به‌ هم‌ نزدیك‌ می ‌كند.
▪ پیوسته‌ مقدار زیادی‌ مواد خواندنی‌ در دسترس‌ داشته‌ باشید؛ كتاب، مجله‌ و روزنامه‌ همگی‌ از لوازم‌ مهم‌ هر خانه‌ اند كه‌ ما را به‌ خواندن‌ دعوت‌ می‌ كنند. مهم‌ نیست‌ كه‌ كتاب‌ را بخرید یا از كتابخانه‌ امانت‌ بگیرید؛ كتاب ها نو باشند یا كهنه‌ و دست‌ دوم؛ مهم‌ این‌ است‌ كه‌ در فضای‌ زندگی‌ تان‌ مواد خواندنی‌ وجود داشته‌ باشد تا كودكان‌ آنها را ببینند، لمس‌ كنند و بخوانند.
▪ اجازه‌ دهید كودكان‌ خواندنِ شما را ببینند؛ چه‌ بسا پدران‌ و مادرانی‌ كه‌ بعد از به‌ خواب ‌رفتن‌ فرزندان، خود را با خواندن‌ كتاب‌ یا مجله‌ سرگرم‌ می ‌كنند و هرگز توجه‌ ندارند كه‌ در اثر این‌ كار حتی‌ كودكان‌ نمی‌ دانند كه‌ مادر و پدرشان‌ كتابخوان های‌ مشتاقی‌ هستند. بچه‌ها وقتی‌ كتاب های‌ باز را در اطرافشان‌ می ‌بینند، یا از زبان‌ شما می ‌شنوند كه‌ عبارتی‌ جالب‌ یا مقاله ‌ای‌ از روزنامه‌ را با صدای‌ بلند می ‌خوانید، یا این كه‌ می ‌بینند سر در كتابی‌ خوب‌ فرو برده‌اید از شما سرمشق‌ می ‌گیرند.
▪ به‌ طور مرتب‌ به‌ كتابخانه‌ بروید؛ كتابخانه، كتاب هایی‌ با موضوع های‌ متنوع‌ و ارزشمند دارد كه‌ به‌ زحمت‌ می‌ توان‌ نسخه‌هایی‌ از آنها را در خانه‌ پیدا كرد. از این‌ لحاظ‌ نوجوانان‌ می ‌توانند به‌ طور جسته‌ و گریخته‌ مروری‌ بر مجله‌ها و كتاب ها بكنند و از ایده‌های‌ برگرفته‌ از این‌ مطالعات‌ برای‌ خود نمونه ‌سازی‌ كنند. اگر مسئول‌ كتابخانه‌ موافقت‌ كرد اجازه‌ دهید كودك‌ شما عضو كتابخانه‌ شود و كارت‌ عضویت‌ داشته‌ باشد. فرصت هایی‌ در اختیار كودكان‌ بگذارید تا از كارت‌ عضویت‌ خودشان‌ استفاده‌ كنند.
▪ اجازه‌ دهید كودكان‌ بدانند كه‌ شما برای‌ خواندن‌ ارزش‌ قائلید؛ اگر كودكان‌ ببینند كه‌ شما از كتابخانه‌ كتاب‌ امانت‌ می ‌گیرید، كتاب‌ می‌ خرید یا به‌ كسی‌ كتاب‌ هدیه‌ می ‌دهید یا انتظار دارید دیگران‌ به‌ شما كتاب‌ هدیه‌ كنند، به‌ زودی‌ متوجه‌ می ‌شوند كه‌ برای‌ خواندن‌ ارزش‌ قائلید.
▪ سرگرمی های‌ خواندن‌ را با هیجان‌ همراه‌ كنید؛ اشتیاق‌ و تخیل‌ نوجوانان‌ ممكن‌ است‌ خیلی‌ زود از بین‌ برود. با نامگذاری‌ یك‌ بازی‌ یا حادثه، ‌ هیجان‌ تازه‌ای‌ برای‌ خواندن‌ به‌ وجود آورید.
▪ به‌ كودكان‌ حق‌ انتخاب‌ بدهید؛ دیر یا زود متوجه‌ می ‌شوید فرزندتان‌ جذب‌ چیزهایی‌ شده‌ كه‌ به‌ آن‌ هله‌هولهِ ذهنی‌ می‌ گوییم. هوس‌ نكنید كودك‌ را به‌ خواندن‌ كتاب هایی‌ نظیر«جنگ‌ و صلح» وادارید. در عوض‌ او را با كتاب هایی‌ كه‌ به‌ وی‌ می‌ دهید و برایش‌ بلند می ‌خوانید و با توصیه‌ های‌ هر كتاب‌ به‌ آرامی‌ به‌ طرف‌ خواندن‌ كتاب های‌ مناسب ‌تر راهنمایی‌ كنید.
▪ با كودكان‌ گفتگو كنید؛ حرف‌ زدن‌ با كودك‌ نه ‌تنها به‌ او كمك‌ می ‌كند كلمات‌ و الگوهای‌ جمله‌ را درك‌ كند بلكه‌ این‌ كار نشان‌ دهنده‌ میزان‌ علاقه‌ و احترامی‌ است‌ كه‌ برای‌ او قائلید. صحبت ‌كردن‌ با كودكان‌، هنر گفتگو و گفت‌ و شنود، فكر كردن‌ و تبادل‌ نظر و عقیده‌ را به‌ آنان‌ می‌ آموزد.
▪ به‌ صحبت های بچه‌ها گوش‌ كنید؛ با گوش ‌كردن‌ می ‌توانیم‌ به‌ سرنخ هایی‌ درباره‌ علایق‌ و نیازهای‌ كودكانمان‌ دست‌ یابیم‌ تا بتوانیم‌ در خواندن‌ به‌ آنها كمك‌ كنیم.
▪ به‌ حرف‌ زدن‌ خودتان‌ گوش‌ دهید؛ هنگامی‌ كه‌ گرم‌ گفتگو هستید، كمی‌ هم‌ به‌ حرف های‌ خودتان‌ گوش‌ كنید. آیا تا به‌ حال‌ احساس‌ نكرده‌اید كه‌ بعضی‌ روزها میانگین‌ واژه‌هایی‌ كه‌ می ‌گویید واژه‌ «نكن» است؟ گاهی‌ با كمی‌ توجه‌ بیشتر می‌ توانیم‌ گفتگوی واقعی‌ ترتیب‌ دهیم‌ و با بچه‌ها صادقانه‌ گپ‌ بزنیم. در درازمدت‌ به‌ امتحانش‌ می‌ارزد.
▪ موقعیتی‌ برای‌ خنده‌ فراهم‌ كنید؛ خنده‌ و خندیدن‌ نه‌ تنها آرامش‌ دهندهِ خوبی‌ است، بلكه‌ می‌ تواند راهنمای‌ خوبی‌ برای‌ خواندن‌ باشد. لطیفه‌ گفتن، پرداختن‌ به‌ بازی های‌ ساده‌ ، تكرار سخنان‌ بی‌ معنا یا موزون‌ و قافیه ‌دار، خواندن‌ بریدهِ خنده ‌داری‌ از روزنامه‌ با صدای‌ بلند و نظایر آن‌ همگی‌ می ‌توانند كودكان‌ را به‌ خنده‌ وادارند و موجب‌ شوند آنها با واژه‌ها احساس‌ راحتی‌ و آرامش‌ كنند. خندیدن‌ كودك‌ با پدر و مادر، آنان‌ را به‌ هم‌ نزدیك‌ می ‌كند و هنگامی‌ كه‌ خنده‌ با خواندن‌ همراه‌ شود خواندن‌ را هیجان‌ انگیز می‌ كند.
▪ فرصت‌ دهید و توجه‌ كنید؛ در دنیای‌ پر آشوب‌ كنونی،‌ زمان‌ و توجه، ارزنده‌ و مهم‌ است. اگر می‌ خواهید به‌ كودكانتان‌ كمك‌ كنید تا خواندن‌ خود را تقویت‌ كنند یا فكر كنند و قوه‌ تخیل‌ خود را به‌ كار اندازند، راهی‌ جز وقت‌ گذاشتن‌ و توجه‌ و دقت‌ به‌ آنها ندارید. باید انتخاب‌ كنید؛ البته‌ گاهی‌ هم‌ این‌ كار سخت‌ است!
▪ به‌ عنوان‌ هدیه، تأیید و تصدیق‌ كنید؛ اگرچه‌ بعضی‌ اوقات‌ تردید داریم، اما بچه‌ ها می‌ خواهند ما را خوشحال‌ كنند. هنگامی‌ كه‌ كودك‌ مغرورانه‌ با انگشتان‌ كثیف‌ و چسبناك، لكه‌های‌ درهم‌ و برهم‌ از رنگ های‌ سبز و قهوه‌ایِ روی‌ كاغذ را به‌ شما نشان‌ می‌ دهد و می ‌گوید، این‌ یك‌ آدمك‌ است‌ كه‌ از ساقه‌ لوبیای‌ سحرآمیز بالا می‌ رود، انگشتان‌ او را ندیده‌ بگیرید؛ به‌ طور جدی‌ سعی‌ كنید هنرمند جوان‌ (كودك) را تحسین‌ كنید و با كف ‌زدن‌ و تشویق، نقاشی‌ او را به‌ درِ یخچال‌ بچسبانید. در اثر تشویق‌ شما قوهِ تخیل‌ و ابتكار او تقویت‌ می‌ شود و علاقه‌ اش‌ به‌ خواندن‌ افزایش می یابد.
برای‌ علاقه مند كردن‌ كودكان‌ به‌ كتاب‌ راه های‌ متعددی وجود دارد كه‌ در ادامه‌ به‌ نمونه‌ هایی‌ اشاره‌ می‌ شود؛ به‌ یاد داشته‌ باشیم‌ كه‌ این‌ شیوه‌ها باید نوعی‌ بازی‌ و سرگرمی‌ باشند تا كودك‌ با علاقه‌ آنها را دنبال‌ كند.
● كرمِ كتاب‌ ( برای‌ نوآموزان‌ و دانش‌آموزان)
▪ ابزار بازی: كاغذ رنگی، یك‌ شیء گرد، قیچی، قلم، مداد و نوارچسب‌
كودكان‌ شما با درست‌ كردن‌ یك‌ كرم‌ كتاب، خود به‌ كرم‌ كتاب‌ تبدیل‌ می ‌شوند. اگر كِرم‌ به‌ قدر كافی‌ بزرگ‌ شود، دور تا دور اتاق‌ كودك‌ را می ‌گیرد و دم‌ كرم‌ به‌ سر آن‌ می‌ رسد.
كودك‌ كاغذ رنگی‌ را حلقه‌ حلقه‌ می ‌بُرد و كنار می ‌گذارد. به ‌تدریج‌ به‌ ازای‌ هر كتابی‌ كه‌ می‌خواند یك‌ حلقه‌ كاغذ رنگی‌ به‌ بدن‌ آن‌ اضافه‌ می ‌كند. (حلقه‌ها را می ‌توان‌ مثل‌ دنباله‌ بادبادك‌ درست‌ كرد.)
سرِ كِرم‌ را با پونز یا سوزن‌ ته‌ گرد به‌ گوشه‌ دیوار بچسبانید تا كِرم‌ از یك‌ جهت‌ (راست‌ یا چپ) بزرگ‌ شود. برای‌ این كه‌ كِرم‌ دور تا دور اتاق‌ را بگیرد جایزه‌ای‌ در نظر بگیرید. بچه‌ها برای‌ دریافت‌ جایزه‌ به‌ طور مرتب‌ كتاب‌ می‌ خوانند و به‌ طول‌ كرم‌ می ‌افزایند.به‌ كودك‌ بیاموزید كه‌ وقتی‌ خواندن‌ هر كتاب‌ تمام‌ شد، روی‌ حلقه‌ كاغذ نام‌ كتاب‌ و نام‌ نویسنده‌ را بنویسد و بعد آن‌ را به‌ بدن‌ كرم‌ اضافه‌ كند. این‌ حلقه‌ها نماینده‌ تعداد كتاب هایی ‌اند كه‌ او خوانده‌ است.
● نام‌ من‌ هم‌ چاپ‌ شده‌ است! (برای‌ نوآموزان‌ و دانش‌ آموزان)
▪ ابزار بازی: صفحه ‌ای‌ از روزنامه، مدادرنگی‌
كودكانی‌ كه‌ تازه‌ خواندن‌ و نوشتن‌ را یاد گرفته‌ اند میل‌ دارند عنوان های‌ درشت‌ روزنامه‌ها را بخوانند. از آنها دعوت‌ كنید روی‌ پای‌ شما بنشینند و روزنامه‌ را در دست‌ بگیرند.
یكی‌ از حروف‌ الفبا (مثلاً «ن») را انتخاب‌ كنید و از كودك‌ بخواهید در تیترهای‌ روزنامه‌ هرجا شكل‌ «ن» را دید با مداد رنگی‌ دور آن‌ خط‌ بكشد. بعد از این كه‌ با چند حرف‌ تمرین‌ كرد، می ‌تواند در خط های‌ ریز هم‌ این‌ كار را انجام‌ دهد.
حالا به‌ او بگویید: «آیا می‌ دانی‌ نام‌ تو هم‌ در روزنامه‌ چاپ‌ شده‌ است؟» كودك‌ تعجب‌ می ‌كند و به‌ دنبال‌ اسم‌ خود روزنامه‌ را زیر و رو می‌ كند. وقتی‌ نتوانست‌ نامش‌ را پیدا كند، می ‌پرسیم: «نام‌ تو چیست؟» مثلاً می‌ گوید: «بهراد!» می‌گوییم: «خوب‌ بهراد چند بخش‌ است‌ و صدای‌ هر بخش‌ چیست؟» در حالی‌ كه‌ خودمان‌ هم‌ آن‌ را بخش‌ می‌ كنیم‌ و صداها را بر زبان‌ می ‌آوریم، نام‌ او را در بالای‌ صفحه‌ روزنامه‌ می‌ نویسیم. سپس‌ از كودك‌ می‌ خواهیم‌ كه‌ حروف‌ نام‌ خود را در روزنامه‌ پیدا كند و دور آنها خط‌ بكشد و از كنار هم‌ گذاشتن‌ آن‌ حرف ها به‌ نام‌ خود برسد. پس‌ از آن‌ او می‌ تواند نام‌ برادر، خواهر، دوست، عمو، دایی، پدربزرگ‌ یا مادربزرگ‌ را هم‌ پیدا كند. این‌ بازی‌ را می ‌توان‌ در صفحه‌های‌ مختلف‌ روزنامه‌ ادامه‌ داد.
● شبانه ‌روز كتاب‌ بخوانید (برای‌ نوآموزان)
▪ ابزار بازی: یك‌ برگ‌ كاغذ یا مقوا، خط‌ كش‌ یا نقاله، مداد رنگی‌ یا شمعی‌
نوآموزان‌ می ‌توانند با مقوا، مداد و نقاله‌ یك‌ ساعت‌ عقربه ‌دار درست‌ كنند. برای‌ كودكانی‌ كه‌ تازه‌ خواندن‌ را آموخته‌اند یك‌ ساعت‌ كتابخوانی‌ بسیار مهم‌ و باارزش‌ است. برای‌ تأیید این‌ موضوع‌، هر بار كه‌ كودك‌ یك‌ صفحه‌ كتاب‌ را با صدای‌ بلند می‌ خواند به‌ او كمك‌ كنید تا عقربه‌ های‌ ساعت‌ را جلو ببرد. از ساعت های‌ حقیقی‌ به‌ ویژه‌ ساعت‌ دیواری‌ هم‌ می ‌توانید استفاده‌ كنید.
با مقوا یا كاغذ یك‌ ساعت‌ دیواری‌ درست‌ كنید. به‌ كمك‌ نقاله‌ یا خط‌ كش‌ صفحه‌ ساعت‌ را به‌ دوازده‌ قسمت‌ پنج‌ دقیقه‌ای‌ تقسیم‌ كنید و كنار هر قسمت‌ عدد مربوط‌ به‌ آن‌ را بنویسید. كودك‌ می ‌تواند نام‌ خود را وسط‌ صفحه‌ ساعت‌ بنویسد.
او هر روز عصر یا هر زمانی‌ كه‌ تمایل‌ داشت‌ كتابی‌ را انتخاب‌ می كند و مدت‌ پنج‌ دقیقه‌ برای‌ شما كتاب‌ می‌ خواند. وقتی‌ خواندن‌ تمام‌ شد، به‌ كودك‌ اجازه‌ دهید با مداد رنگی‌ یك‌ قسمت‌ پنج ‌دقیقه ‌ای‌ از ساعتش‌ را در جهت‌ عقربه‌ های‌ ساعت‌ رنگ‌ آمیزی‌ كند. او ممكن‌ است‌ تمام‌ قسمت ها را با رنگ‌ مورد علاقه ‌اش‌ رنگ‌ كند یا ترجیح‌ دهد هر بار رنگ های‌ مختلفی‌ به‌ كار بَرَد تا ساعتش‌ رنگارنگ‌ شود.
خوب‌ است‌ به‌ كودك‌ پس‌ از یك‌ ساعت‌ خواندن‌ جایزه‌ بدهید. مثلاً می‌ توانید چند برچسب، یك‌ كتاب‌ جدید یا حتی‌ ساعت‌ مچی‌ به‌ او بدهید. ساعت‌ جدید درست‌ نكنید تا ساعت‌ قبلی‌ كامل‌ شود. پس‌ از آن‌ می ‌توانید ساعت‌ جدیدی‌ بسازید. به‌ این‌ ترتیب‌ كودك‌ می ‌تواند ساعت هایی‌ را كه‌ كتاب‌ خوانده‌ است‌ بشمارد. وقتی‌ او به‌ قدر كافی‌ پیشرفت‌ كرد، زمان‌ خواندن‌ را به‌ ده‌ دقیقه‌ افزایش‌ دهید.
اگر دستگاه‌ ضبط‌ صوت‌ دارید می ‌توانید اولین‌ بخش‌ خواندنِ كودك‌ (مثلاً ساعت‌ دوازده‌ ظهر) و آخرین‌ بخش‌ خواندن‌ (مثلاً ده‌ شب) را ضبط‌ كنید تا او به‌ آنها گوش‌ كند و پیشرفت‌ خود را دریابد. با تمرین‌ كافی،‌ بچه‌ها به ‌زودی‌ مثل‌ ساعت‌ كتاب‌ می‌ خوانند.
منبع: «راهنمای‌ خانواده»، نوشتهِ روی‌ بلج ‌فورد
ترجمهِ سیروس‌ حِدوَت‌ و سیدعلی‌ اكبر مرعشی
منبع : تبیان


همچنین مشاهده کنید