آنچه خوبان همه دارند...

چاقی، فشار خون بالا‌، استعداد دیابت، چربی خون بالا‌ و ... از مشكلا‌تی است كه در نشانگان متابولیك دیده می شود.
سندرم متابولیك كه به نام سندرم ایكس هم معروف است مجموعه عوامل خطرناكی است كه در نهایت فرد را در معرض خطر بیماری های قلبی عروقی قرار می دهد.
درصورتی كه فردی چاق باشد و یا اضافه وزن داشته و مبتلا به فشار خون بالا باشد و قند و چربی خون او بالا باشد مبتلا به سندرم متابولیك است.
آنچه در نشانگان متابولیك مهم است این است كه با وجود هر عامل خطر، احتمال بیماری های قلبی در فرد افزایش می یابد و در صورتی كه فردی همه عوامل خطر را داشته باشد ۶ بار بیشتر در معرض خطر است.
سندرم متابولیك زمانی اتفاق می افتد كه فرد فعالیت جسمی نداشته باشد، رژیم غذایی پركالری و پرچربی داشته و كمتر از اسید های غیر اشباع استفاده كند.
با تعدیل شیوه زندگی، ترك سیگار و كاهش وزن می توان خطر ابتلا به این بیماری را كاهش داد.
در نشانگان متابولیك مقاومت به انسولین، افزایش فشار خون اختلالات مربوط به كلسترول و افزایش خطر تشكیل لخته بیمار را تهدید می كند. بیماران اغلب چاق هستند و یا اضافه وزن دارند.
هنگام مقاومت به انسولین سلول ها توانایی پاسخ به انسولین را از دست داده و قادر به حمل گلوكز به عضلات و بافت های دیگر بدن نیستند.
● نشانگان متابولیك را چگونه باید شناخت؟
▪بسته به اینكه كدام پزشك متخصص به این بیماری پی می‌برد وجود سه بیماری از موارد زیر در یك فرد معیار ابتلا به نشانگان متابولیك است:
۱) چاقی شكمی: در صورتی كه اندازه دور مچ دست بیشتر از ۱۰۲ سانتی‌متر در مردان و بیش از ۸۸ سانتی‌متر در زنان باشد، فرد چاق محسوب می‌شود.
۲) تری‌گلسیرید سرم: بالای ۱۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
۳) كلسترول خوب ‌)HDL(‌:‌ ‌ ۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر و یا كمتر در مردان و ۵۰ میلی‌گرم و یا كمتر در زنان.
۴) فشارخون: ۱۳۰/۸۵ و یا بیشتر
۵) قندخون ناشتا: ۱۱۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر و یا بالاتر.
سازمان جهانی بهداشت این معیارها را برای تشخیص نشانگان متابولیك مشخص كرده است.
افزایش سطح هورمون انسولین در صورتی كه قندخون ناشتا بالا باشد و یا بالا بودن قندخون بعد از غذا به تنهایی و یا همراه ۲ مورد زیر باشد فرد مبتلا به نشانگان متابولیك است:
▪ چاقی شكمی و یا بالا بودن شاخص توده بدن حداقل ۳۰ كیلوگرم در مترمربع یا اندازه دور مچ بیشتر از ۹۴ سانتیمتر.
▪ افزایش سطح كلسترول و تری‌گلسیرید.
افزایش فشارخون بالاتر از ۱۴۰/۹۰
● میزان شیوع نشانگان متابولیك چقدر است؟
نشانگان متابولیك بیماری كاملا شایعی است. تقریبا ۲۰ تا ۳۰ درصد افراد در كشورهای صنعتی مبتلا به این بیماری هستند. تا سال ۲۰۱۰ این نشانگان ۵۰ تا ۷۵ میلیون نفر را تنها در آمریكا مبتلا خواهد كرد.
● دلایل نشانگان متابولیك چیست؟
مانند بسیاری از بیماری‌ها عوامل محیطی و ژنتیك نقش مهمی در ابتلا به این بیماری بازی می‌كند.
وجود مواردی از بیماری‌ در خانواده مثل دیابت نوع دوم، فشارخون و بیماری‌های قلبی زودرس احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد.
عوامل محیطی مانند كم‌تحركی، كار و زندگی كه در آن فرد به طور مداوم می‌نشیند و افزایش وزن پیشرونده، خطر ابتلا و گسترش بیماری را افزایش می‌دهد.
نشانگان متابولیك ۵ درصد افرادی را كه وزن طبیعی دارند، ۲۲ درصد افراد دچار اضافه وزن و ۶۰ درصد افراد چاق را مبتلا می‌كند. بزرگسالانی كه ۲/۳ كیلوگرم یا بیشتر در سال وزن اضافه می‌كنند تا ۴۵ درصد در معرض خطر نشانگان متابولیك هستند.
● سایر عوامل خطر ابتلا به بیماری نشانگان متابولیك شامل موارد زیر است:
▪ یائسگی
▪ سیگار كشیدن
▪ رژیم غذایی سرشار از كربوهیدرات
▪ بی‌تحركی حتی بدون افزایش وزن و مصرف الكل
● آنچه باید درباره نشانگان متابولیك بدانیم
در صورتی كه فردی مبتلا به نشانگان متابولیك است باید تحت مراقبت زیادی باشد. چرا كه ممكن است به دو بیماری مهم دیابت و حملات قلبی كه می‌تواند تهدید كننده زندگی باشد، مبتلا شود.
نشانگان متابولیك خطر بیماری دیابت نوع دوم را ۹ تا ۳۰ بار و خطر بیماری‌های قلبی را ۲ تا ۴ بار بیشتر از آنچه در جمعیت عادی اتفاق می‌افتد، افزایش می‌دهد.
خطر دیگر نشانگان متابولیك این است كه این بیماری منجر به تجمع چربی در كبد می‌شود و باعث التهاب كبدی می‌شود. التهاب كبدی در نهایت می‌تواند بیماری خطرناك سیروز را ایجاد كند. نشانگان متابولیك كلیه‌ها را نیز درگیر كرده و می‌تواند سبب خروج پروتئین از ادرار و در نهایت آسیب كلیوی شود.
آپنه یا قطع تنفس حین خواب یكی دیگر از مشكلاتی است كه در نشانگان متابولیك بیمار را درگیر می‌كند. اختلالات شناختی و زوال عقل ممكن است در سنین بالا مشكلاتی را برای بیمار به‌وجود آورد.
● درمان نشانگان متابولیك
هدف از درمان نشانگان متابولیك، درمان علل زمینه‌ای و عوامل خطر بیماری‌های قلبی عروقی و دیابت است. همان‌طور كه ذكر شد اكثر افراد مبتلا به نشانگان متابولیك دچار اضافه وزن هستند و شیوه زندگی آنها متفاوت است.
تعدیل شیوه زندگی از عوامل مهم درمان این نشانگان است. كاهش وزن از طریق رعایت رژیم غذایی و انجام فعالیت بدنی و گاهی استفاده از دارودرمانی در درمان موثر است.
● رژیم غذایی
تنظیم یك برنامه غذایی كه سرشار از میوه و سبزی است، استفاده از روغن‌های غیراشباع و روغن زیتون و میزان معینی كربوهیدرات و پروتئین مانند ماهی و مرغ و به طور كلی داشتن رژیم غذایی مدیترانه‌ای كه در آن افراد اغلب از غذای كم‌چرب استفاده می‌كنند، روش خوبی برای داشتن رژیم غذایی است كه موجب درمان این بیماری می‌شود.
همچنین افرادی كه رژیم غذایی مدیترانه‌ای دارند كمتر دچار اضافه وزن شده، فشارخون آنها متعادل است و میزان كلسترول و سایر عوامل خطر بیماری‌های قلبی در آنها كمتر است.
● ورزش و تحرك بدنی
ورزشی منظم، ۳۰ دقیقه در روز و ۵ روز در هفته شروع خوبی برای كاهش وزن است البته افرادی كه از نظر پزشكی محدودیت و نگرانی درباره انجام ورزش دارند باید قبلا با پزشك خود مشورت كنند. ورزش تاثیرات خوبی در فشار خون، سطح كلسترول خون و حساسیت انسولین دارد و به طور كلی ورزش راهی مناسب و كمك كننده در درمان نشانگان متابولیك است.
فقط تعدیل شیوه زندگی برای درمان كافی نیست. خوب است بدانیم با رعایت نكات بالا یعنی انجام ورزش و رژیم غذایی می‌توان از خطرات نشانگان متابولیك كم كرد اما برای بهبودی كامل پزشكان توصیه می‌كنند داروهای كنترل كننده كلسترول و چربی هم مصرف شود.
در صورتی كه بیمار مبتلا به حملات قلبی است حتما باید داروهای كاهنده كلسترول بخورد تا كلسترول خون وی به كمتر از ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر برسد.
در افرادی كه هم دیابت دارند و هم مبتلا به بیماری‌های قلبی هستند باید نسبت به افرادی كه مبتلا به یك بیماری هستند، بیشتر مراقب خود باشند. فشارخون در افراد مبتلا به نشانگان متابولیك باید كمتر از ۱۳۰/۸۰ میلی‌متر جیوه نگهداشته شود.
بسیاری از داروها برای پایین آوردن فشارخون وجود دارد كه با نظر پزشك برای بیمار تجویز می‌شود. بعضی از این داروها در كاهش مقاومت انسولین بسیار موثر هستند بنابراین موجب درمان دیابت نوع دوم می‌شوند و بهترین انتخاب برای درمان نشانگان متابولیك هستند.

مژگان كریمی

منبع : روزنامه سلامت