نقطه تقاطع

● ( نقدی بر فیلم «تقاطع» ساخته ابوالحسن داودی )
چند داستان موازی که در نقطه ای با هم تلاقی می کنند در تار و پود فیلم پیچیده اند: زنی تنها که با پسر تازه جوانش امیر، مشکل مفاهمه دارد.
پدرام، جوان نازپرورده ای که زندگی باطل و بی هدفی دارد. زنی که با پسر بچه ای روی یک وانت گل فروشی می کند. مردی که زنش او را ترک کرده و رهسپار خارج از کشور شده و حالا مرد، درک درستی از موقعیت و رفتار دختر نوجوانش ندارد.
بهناز که کارش بازی دادن عروسکهاست و قرار است به زودی ازدواج کند. و دوست او، مهسا که آبستن است و قصد دارد در پی شوهرش به خارج از کشور مهاجرت کند. امیر و پدرام، در حالتی مستانه، با اتومبیل خود، موجب سرنگونی اتومبیل بهناز و مهسا و مرگ آن دو می شوند. در تقاطع این تصادف، قصه های موازی به هم می رسند و محملی برای پرداختن به روابط اجتماعی و خانوادگی آدمها فراهم می شود.
● نقطه تقاطع
در دوره ای که تعداد آثار شایسته اعتنای اکران سال سینمای ایران کم شمار است و در هنگامه ای که برخی آثار قابل توجه، هنوز در انتظار و امید دریافت پروانه نمایش هستند، بر پرده رفتن تقاطع ابوالحسن داودی، تا حدودی پاسخگوی ذائقه سینمادوستان است.
تقاطع، رویداد کمیابی در سینمای تجاری ایران محسوب می شود و جایگاه ویژه ای در این میان می یابد. فیلمنامه محکم، ساخت و پرداخت دقیق و صحنه های باورپذیر، فیلم را به لحاظ کیفی در طبقه ای بسیار فراتر از آثار مشابه قرار می دهد.
فیلمی که چه در عنوان و چه در ساختار ، وابستگی تام به «نقطه تقاطع» دارد، انتظار می رود که لحظه بنیادین آن با دقت و آگاهی کامل انتخاب شود. کلیه اجزای شکل دهنده این نقطه ـ تدوین، زمان بندی و ضرباهنگ لحظه ای، طراحی، صدا، جلوه های ویژه ـ با نهایت ظرافت و دقت ممکن در سینمای ایران پرداخته شده است.
برای دستیابی به این «نقطه تقاطع» نیز زمینه چینی مناسبی انجام شده و حتی عمده ذوق و انرژی فیلم صرف شکل گیری این مقدمه شده است.
اما زمان تلاقی، پایان مقدمه و نقطه فاجعه، به نظر می رسد که نابه جا و دیر اتفاق می افتد؛ یعنی زمانی که حدود یک چهام فیلم سپری شده است. فیلمساز، لحظه تقاطع را نه در یک ششم ابتدایی اثر می گنجاند و نه نقطه طلایی زمانی (یک سوم) را برای آن برمی گزیند؛ و این گونه ترکیب بندی (کمپوزیسیون) زمانی اثر دچار اغتشاش می شود. در عین حال به نظر می رسد نا به جایی نقطه تقاطع، بیش از مشکل تدوین، به فیلمنامه برمی گردد و بدین گونه ظرافت و استحکام متن را تحت شعاع قرار می دهد. بی توجهی و نا آگاهی به ترکیب بندی کلی و تقسیمات پهن زمانی از مشکلات مرسوم سینمای ایران است.
از نقطه تقاطع، حال و هوا و ضرباهنگ داستان به درستی تغییر می کند. هرچند ماجراهای موازی و به ظاهر نامربوط فیلم، به مدد تلاقی در نقطه تقاطع، به ظرافت به هم می رسد و رنگ آشنایی می یابد و کشش قصه را تقویت می کند، اما به نظر می رسد که انرژی و ذوق فیلم، بیش از حد صرف پرداخت یک چهارم ابتدایی اثر شده است و ادامه تا حدی از ظرافت و جذابیت بخش آغازین جدا می شود.
● معصومیت آلوده
قصه از تقابل دو نسل می گوید: نسل آرمانگرایی که گویی زمانی، دگرگونی جهان را در سرداشت و فرزندان واخورده و فناشده آنان که در عین معصومیت، به انحطاط و آلودگی ناچاری دچارند. هرچند ورای معصومیت آلوده نسل جدید، شاید کنایه ای اجتماعی پنهان باشد، اما به نظر می رسد که فیلمساز در تحلیل زمانه نابسامان خود به بیراهه می رود و بیهودگی روزگار را یکسره بر گرده نسل تازه رسیده می گذارد. نسلی که بدیهی است به دلیل همین نوپایی تا حد زیادی از این گناه بری است. بگذریم که هر تکان و شادابی زمانه، بی شک خود وامدار شور و نشاط همین نسل نورسیده بوده است.
این چنین فیلمساز برای وارستگی زمانه و فرزندان خود، گاه سیلی مادرانه یا پدرانه ای را پیشنهاد می کند.
● ارکان فیلم
پیچیدگیهای خطوط موازی روایت، به ظرافت پرداخته شده، حد و اندازه گفتگوها و نماها به نحو مطلوبی رعایت شده و تعادل بین صحنه ها و قصه های به ظاهر جدا از هم به دقت برقرار شده است. کارگردانی اثر نیز دقیق و پخته است و با ضرباهنگی مناسب فیلمنامه را همراهی می کند. عوامل متنوع سازنده یک اثر سینمایی در تقاطع دست به دست هم داده اند تا فیلمی با ارزشهای کیفی مطلوب در سینمای ایران شکل گیرد.
فیلمنامه و پرداخت ظریف و با حوصله، تدوین دقیق، موسیقی اثرگذار، صدابرداری و صداگذاری سنجیده، فیلمبرداری نرم و یکدست، طراحی صحنه و لباس و چهره پردازی مناسب، اثری درخورتوجه را رقم زده است. در این میان اما، فیلمساز ازیکی از مهمترین عوامل سازنده یک اثر، بازیگری، غافل مانده است. اگر پاره ای لحظات دلنشین بازی فاطمه معتمد آریا را کنار بگذاریم، بازی دیگران هرچند در خدمت اثر است، اما نه از قوت کیفی مطلوبی برخوردار است و نه هماهنگی درستی با مجموعه بازیها دارد. در واقع مجموعه ستارگان فیلم در عرضه بازی ماهرانه ناتوان نیستند، بلکه هدایت نامناسب ایشان حاصل نهایی را چنین می نماید. این ایراد آشکاری است که در بسیاری آثار ممتاز سینمای ایران دیده می شود.
● شناسنامه فیلم
□ کارگردان: ابوالحسن داودی، تهیه کنندگان: ناصر شفق، سعید حاجی میری، فیلمنامه نویسان: فرید مصطفوی، ابوالحسن داودی، مدیر فیلمبرداری: بهرام بدخشانی، تدوینگر: بهرام دهقانی، طراح صحنه و لباس: امیر اثباتی، آهنگساز: محمدرضا علیقلی، بازیگران: فاطمه معتمدآریا، بهرام رادان، بیژن امکانیان، علیرضا حسینی...، محصول: سازمان سینمایی سبحان و رادیو تلویزیون عرب (ART)

نویسنده: هوشمند هنرکار

منبع : سایت خبری ـ تحلیلی سینمای ما