نشت روغن در تجهیزات صنعتی

آشنایی با استاندارد نشت روغن و تفسیر این استاندارد به منظور تجزیه و تحلیل علل بروز نشت روغن، با توجه به اتلاف منابع و آثار تخریبی زیست محیطی از اهمیت خاصی برخوردار است. در این مقاله نشت روغن از یك گیربكس آسیاب غلطكی به عنوان یك نمونه عملی مورد بررسی قرار می گیرد و در انتها نیز پیشنهادهایی برای جلوگیری از نشت روغن ارایه می شود.
نشت روغن از تجهیزات و ماشین آلات كارخانه های صنعتی كه منجر به اتلاف منابع می شود، یكی از دغدغه های اصلی مدیران بوده و با پیشرفت صنعت، كنترل و رفع این پدیده به صورت علمی درآمده است.
جلوگیری از نشت روغن نیاز به شناختی مبتنی بر تعاریف استاندارد و عملیاتی دارد كه بتوان علل بروز و راههای جلوگیری از آن را تعیین كرد. استاندارد SAE J ۱۱۷۶ به عنوان چارچوبی برای تبیین نشت روغن از نظر كمی و كیفی مورد استفاده قرار می گیرد كه بر این اساس می توان علل بروز نشت و روشهای كنترل آن را مورد بررسی قرار داد. دراین نوشتار ضمن معرفی استاندارد با ارایه یك نمونه عملیاتی مورد كاوی، سعی شده است الگویی برای تفسیر نشت روغن در اختیار خوانندگان قرار گیرد.
۱- تفسیر استاندارد تقسیم بندی نشت روغن:
نشت روغن بر اساس تقسیم بندی استاندارد SAE j ۱۱۷۶ به شرح زیر است.
▪مرحله اول: زمانی كه فقط در اطراف محل نشت، لكه های روغن وجود داشته باشد. این حالت ممكن است بدلیل شل بودن اتصالات و یا آببندی ناقص بوجود آمده باشد، مثال محل نصب ترمومترها و یا پیچ های تعویض روغن دستگاه در اینگونه موارد ابتدا محل مرطوب را خشك كرده و با محلول های ضد چربی تمیز كنید. اگر محل مورد نظر دوباره مرطوب شود بایستی نسبت به رفع نشتی اقدام كرد.
▪مرحله دوم: چنانچه رطوبت محل نشتی بتدریج افزایش یابد سبب پدید آمدن این حالت خواهد شد، بدین صورت كه منطقه مرطوب وسیع تر شده ولی به دلیل حجم كم روغن و گردوغبار موجود در فضای اطراف محل نشت، اجازه تشكیل قطره را نمی دهد. در این حالت به دلیل ظاهر ناخوشایند دستگاه، فاصله زمانی نظافت كاهش می یابد.
▪مرحله سوم: در صورتی كه نشت روغن ادامه یابد، قطرات روغن تشكیل شده ولی قطره ایجاد شده به دلیل جذب گردوغبار محیط ریزش نخواهد داشت و در صورتی كه دستگاه در هر شیفت نظافت نشود، وضعیت بسیار آلوده و نامطلوبی خواهد یافت.
▪مرحله چهارم: روند افزایشی نشت روغن باعث ریزش مقطعی قطرات در دوره های زمانی معین می شود كه با توجه به موقعیت دستگاه و شرایط تولید، می توان در مورد توقف و رفع نشتی تصمیم گیری كرد. چنانچه امكان تعمیر دستگاه نباشد بایستی برای جمع آوری روغن از ظرف كوچكی استفاده شود. در این مرحله كنترل مقدار روغن بسیار اهمیت می یابد.
▪مرحله پنجم: در مرحله بعد وضعیت نشت روغن بحرانی شده و بایستی در اسرع وقت نسبت به تعمیر و رفع نشت دستگاه اقدام كرد. ریزش روغن ضمن ایجاد آلودگی محیط، باعث تخریب بتن و درنتیجه سبب ایجاد آسیب های جدی به دستگاه و حتی دستگاه های مجاور خواهد شد.
۲- مورد كاوی (Case Study)
به طور كلی و از جنبه عمومی، علل ریزش روغن در گیربكس ها را می توان به دو دسته تقسیم كرد: دسته اول عوامل ساختاری روغن و دسته دوم عوامل مكانیكی گیربكس هستند. مقاومت سیال در برابر جاری شدن را در اصطلاح ویسكوزیته یا گرانروی می نامند. شاخص گرانروی نیز نشان دهنده دامنه تغییرات گرانروی سیال در دمای مختلف است كه هر چه این عدد كمتر از۱۰۰ باشد، گستردگی دامنه تغییرات Oil Grade بیشتر خواهد بود.
این روغن برای دنده های سنگین و شرایط سخت كار مناسب است و گرانروی (ویسكوزیته) آن در دمای كاری آسیاب كاهش یافته و تقریباً به۲۲۰ Cst می رسد كه با توجه به شاخص پایین گرانروی این روغن، تغییرات شدید ویسكوزیته در دماهای مختلف دور از انتظار نیست. با كاهش ویسكوزیته، مقاومت روغن در برابر جاری شدن كمتر شده و در نتیجه امكان نشتی از نقاطی كه دارای آب بندی ضعیف تری هستند افزایش می یابد.
عوامل مكانیكی مختلفی نیز در نشت روغن گیربكس ها موثرند كه عبارتند از:‌ عدم دقت كافی درنصب كاسه نمدها و سیل ها،‌استفاده از چسب های با كیفیت پایین در اتصال فلنچ ها و در درزهایی كه از این نوع آب بندی استفاده می شود، استفاده از اورینگ هایی كه به هر دلیل از اندازه اصلی خارج شده اند، عدم اتصال گشتاور مجاز برای سفت كردن پیچ ها، باز و بسته كردن تجهیزات كنترلی گیربكسی مانند ترموكوپل و ترمومتر بدون آب بندی مجدد، ترك خوردن بدنه به دلیل ویبره و تنشهای مختلف، و عدم رعایت اصول جوشكاری نقاط ترك خورده كه باعث افزایش درز و ترك خواهد شد.
●توصیه هایی در مورد كنترل نشت
۱- سیستم های خنك كن و گرمكن روغن بایستی در شرایط مطلوب قرار گیرند تا از آسیب دیدن سیل ها در ثار افزایش حرارت و در نتیجه كاهش ویسكوزیته روغن جلوگیری شود.
۲- از روغن گیربكس در فواصل زمانی معین نمونه برداری شود تا كیفیت روغن كاهش نیابد.
۳- هنگام نصب سیل ها و كاسه نمدها، نسبت به هر گونه آسیب و آلودگی مراقبت شود.
۴- برای آببندی نقاطی كه نیاز به چسب مخصوص دارند از چسب ها و موادی كه دارای بالاترین كیفیت باشند استفاده شود، مواد تاریخ گذشته و یا نامرغوب موجب بروز مشكل خواهند شد.

نویسنده: منصور ابوالقاسمی

منبع : ماهنامه نفت پارس