پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا


چگونه از دیگران انتقاد کنیم


چگونه از دیگران انتقاد کنیم
هر فرد در طول حیات خود ممكن است بارها توسط دیگران مورد ارزیابی قرار گیرد. برخی از این ارزشیابی ها دارای جنبه های تشویقی و برخی دیگر منتقدانه است. انتقاد از دیگران در صورتیكه هوشمندانه انجام شود آثار بسیار مفیدی خواهد داشت، درغیر این صورت ممكن است با واكنش های منفی مختلف مواجه شود. این رفتار، هنری است كه باید آموخت و بدون آگاهی از روش كاربرد آن زیان بار خواهد بود.
انتقاد درست آن است كه ضمن تاكید بر نقاط قوت به نقاط ضعف فرد نیز اشاره كند و با ارایه راهكارهای مناسب برای رفع آن سخن به میان آورد. پذیرش انتقاد از دیگران بین طبقات مختلف متفاوت است. برای مثال در بیشتر مواقع انتقاد از سوی افراد یك خانواده قابلیت پذیرش بیشتری در مقایسه با سایرین دارد. به طور معمول ما در برابر قضاوت افراد بیگانه آسیب پذیری بیشتری داریم. برخی از انواع انتقاد عبارتند از:
انتقاد سازنده: این روش در بسیاری موارد می تواند جنبه ای سازنده و مثبت داشته باشد. اگر لحن انتقاد كننده دوستانه باشد بیشتر موثر واقع شده و شنونده بدون آنكه مورد حمله قرار گیرد از معایب خود مطلع می شود.
بی تردید برای هیچكس خوشایند نیست كه بشنود » بد غذا میخورید« و یا »در لباس پوشیدن بد سلیقه هستید«. برای آنكه انتقاد سازنده و موثر باشد منتقد باید مواردی را رعایت كرده و پرسشهایی را مطرح كند كه هر یك از آنها در رساندن وی به هدف خود نقش مثبتی ایفا كند. این سئوالات می بایست محتوای اطلاعاتی را كه لازم است مبادله شوند در برگیرد. همانگونه كه گفتن و چگونه گفتن ارتباط نزدیكی با هم دارند، محتوا و شیوه انتقاد نیز بر هم تاثیر گذارند. در تعیین محتوای یك انتقاد باید ابتدا از خود پرسید كه از چه رفتاری می خواهیم انتقاد كنیم؟
این روش می تواند بسیار مفید واقع شود، زیرا از به كاربردن جملات كلی و كلمات پوچ و آزاردهنده ای چون »همیشه همین كار را می كنی«، »هیچ وقت به موقع نمی آیی« و جملاتی از این قبیل جلوگیری می شود.
هنگامی كه انتقاد از رفتار خاصی را با قاطعیت و به طور دقیق مطرح می كنیم برای انتقاد شونده این امكان را فراهم می سازیم كه منظور ما را بدرستی درك كند. انتقادی كه متوجه رفتار خاصی باشد می تواند منجر به گفتگویی دوجانبه شود تا اینكه به بحثی مبدل شود كه حدود آن مشخص نیست.
●انتقاد غیرمستقیم: انتقاد می تواند به صورت غیرمستقیم بیان شود. برای مثال اگر طرف مقابل شما خصوصیت بدی داشته باشد، در خلال گفتگو به او بگویید: »به نظر شما آدمهایی كه دارای این خصوصیت اخلاقی هستند، غیرقابل تحمل نیستند؟« این شیوه انتقاد باعث می شود كه یك حس هوشیاری در وی بیدار شود و وی متوجه شود كه دارای چنین مشكلی است. حتماً این مثل را شنیده اید كه می گوید به در می گویند تا دیوار بشنود. این یك مثال متداول در فرهنگ ما برای ابراز همین موضوع است.
●انتقاد همراه با تعریف و تمجید: در این روش ابتدا می توان به تعریف و تمجید ویژگی های ارزشمند فردی كه مورد انتقاد است پرداخت برای مثال»تو دختر خیلی باهوشی هستی«. پس از كاربرد یك مقدمه مناسب نظر انتقادی خود را بیان و سعی كنید آن را در پوششی از سخنان خوب و دلپذیر قرار دهید. البته منظور شما اصلاً تملق گویی نیست بلكه نخست خصوصیات خوب او را گوشزد كرده و بعد انتقاد خود را ابراز داشته اید.
●انتقاد تهاجمی و صریح: رك بودن نشانه صراحت و صداقت است ولی همیشه برای مخاطب خوش آیند نیست بخصوص اگر خیلی ناپخته بیان شود. این نوع انتقاد نه تنها هیچ نوع سازندگی در بر ندارد بلكه شنونده را هم در موضع تدافعی قرار می دهد. بهتر است كه انتقاد با بكارگیری یك سیاست درست انجام شود.
●محكوم كردن: گاهی بجای انتقاد همراه با راهنمایی، انتقاد كننده مخاطب را در یك دادگاه یك طرفه محاكمه و محكوم می كند. او به خود این حق را می دهد كه در مورد دیگران اظهار نظر كرده و الگوی فكری خود را به وی تحمیل كند. اینگونه برخوردها نه تنها سازنده نیست، بلكه بسیار نامناسب است.
●انتقاد دیرتر از موعد: این گونه انتقادات، زمانی صورت می گیرد كه هیچ كمكی به رفع مشكل نمی كند. به عبارتِ دیگر زمان برای جلوگیری از خطا وجود ندارد. بر هیچ كس پوشیده نیست كه انتقاد در چنین زمانی برای جلوگیری از تكرار اشتباه بوده و اگر تشخیص داده شود كه تاثیری در آینده نخواهد داشت، بهتر است هیچگاه ابراز نشود.
● شیوه درست انتقاد كردن
رعایت نكات زیر می تواند در زمان انتقاد بسیار یاری دهنده باشد.
▪ آیا رفتار مورد انتقاد را می توان تغییرداد؟
▪ آیا شخص مورد انتقاد قرار گرفته علاقمند به شنیدن آن است؟
▪احتمال قبولی طرف انتقاد شونده چقدر است؟
▪ از انتقاد شونده سئوال كنید آیا منظور شما را درك كرده است؟
▪ به فرد انتقاد شونده تفهیم كنید كه انتقادتان بازتاب ساده عقیده شماست.
▪ از انتقاد تحكم آمیز دوری كنید، زیرا اینگونه انتقادها بلافاصله فرد را در موضع دفاعی قرار می دهد.
▪ سعی كنید انتقاد را به صورت نگرش شخصی خود به موضوع بیان كنید و كوشش كنید او را به شیوه نگرش خود كنجكاو كنید.
▪ موضوع را طولانی و انتقاد را به سخنرانی تبدیل نكنید زیرا شنونده را خسته و بی حوصله میكند.
▪ انتقاد را در زمان و مكان مناسب ابراز كنید نه در لحظه ای كه طرف مقابل آمادگی شنیدن آن را ندارد. اول صبر كنید تا مخاطب در آرامش و خونسردی قرار گیرد تا ایرادی كه از او می گیرید موثر واقع شود.
▪ با توجه به سطح دانش مخاطب انتقاد را بیان كرده تا برای مخاطب قابل درك باشد. نمی توان از یك روش برای تمامی افراد استفاده كرد.
▪ وقتی انتقاد می كنید كوشش كنید بدون سوء نیت بوده و فقط به منظور كمك و راهنمایی باشد.
▪با مشكلات و احساسات فرد مقابل همدلی كنید.
▪بهتر است انتقاد حضوری و بدون واسطه باشد و از انتقاد كردن غیرمستقیم بپرهیزید.
▪ برای حفظ آبروی اشخاص، از انتقاد و نصیحت كردن فرد در حضور دیگران خودداری كنید.
▪چنانچه بخواهید انتقاد شما با واكنش مثبت و سازنده ای همراه باشد باید نشان دهید نه تنها به آنچه گفته اید متعهد هستید بلكه به رفتار فرد در مقابل انتقاد خودتان نیز ارج می نهید. هرگز در انتقاد، طرف مقابل را با كسی مقایسه نكنید. مقایسه كردن باعث دلگیری مخاطب شده و ممكن است با واكنشهای بسیار نامناسبی مواجه شوید. اگر شخصیت و احترام مخاطب در نظر گرفته نشود نه تنها انتقاد موثر واقع نمی شود بلكه می تواند به قطع رابطه منجر شود. انتقاداتی به نتیجه می رسند كه بسیار با دقت و هوشمندانه مطرح شوند و مخاطب بدون آنكه آزرده خاطرشود از معایب خود آگاه شود. هیچگاه در انتقاد از دیگران تصور نكنید كه آنچه نظر شماست حتماً صحیح بوده و می بایستی شنونده بدون چون و چرا آن را بپذیرد.
●انتقاد از همكاران
رقابت در تمامی سطوح هر سازمانی وجود دارد. یكی از علل آن دستیابی به امتیازات بیشتر در مقایسه با همكاران دیگر است. این امتیازات به صورت های گرفتن پاداش، ارتقای شغلی و موارد دیگر از این قبیل است. به طور كلی هر فردی با۳ سطح در یك سازمان ارتباط دارد: سطوح زیر دست، همكاران هم ردیف و همكاران سطوح بالاتر، آنچه بسیار حائز اهمیت است آنست كه بدانیم در هر سطحی چگونه انتقادات خود را بیان كنیم. اگر بخواهیم از یك روش برای انتقاد از افراد مختلف استفاده كنیم، یك اشتباه بزرگ مرتكب شده ایم و چنین شیوه ای دارای نتایجی بسیار ناگوار است. در بسیاری از سازمانها دیده شده افرادی كه به طور كلی از دیگران به ویژه از افراد مافوق خود انتقاد می كنند مورد بی مهری قرار گرفته و در گرفتن امتیازات و رتبه ها همیشه با مشكلات متعددی مواجه می شوند. بررسی روشهای انتقاد بسیار پیچیده و دارای نكات فراوانی است. انتقاد صحیح داروی تلخ ولی مفیدی است كه زمانی موثر خواهد بود كه به موقع و درست تجویز شود، در غیراین صورت نه تنها باعث بهبودی نمی شود بلكه منجر به تشدید بیماری خواهد شد.
تهیه و گردآوری: فخرالملوك اصلانی، كارشناس دفتر روابط بین الملل دانشگاه تهران - منبع: اینترنت
منبع : ماهنامه نفت پارس


همچنین مشاهده کنید