گذر از سلطه پذیری و قاطعیت

آیا احساس می كـنـید دیگران مـدام حـق و حقوق شما راتضـیـیع كـرده و شـمـا را مورد اجحاف قرار می دهند؟
آیا از دسـت افراد سلطه گر به ستوه آمده اید؟ آیا اجازه میدهید دیـگـران از شـمـا بـهـره كشـی كنند و شما اغلب اوقات در مـقابشان كوتاه می آیید؟ و آیا در موقعیت برد-باخت شما بازنده میـشـوید؟ نحوه برخورد دیگران با شما دقیقا همان گونه ای است كه شما اجازه می دهـیـد بـاشـد، بــنابراین كـافیـست نـگرش و رفـتـار خـود را اصـلاح كنید تا به تبع آن رفتـار دیـگران بـا شمـا تـغییر یابد. ۴ نوع رفتار و یا موضع گیری نقش تعیین كننده و عمده ای در روابط بین فردی بازی میكنند.
۱) رفتار منفعل(PASSIVE BEHAVIOUR): افراد منفعل و یا سلطه پذیر معمولا خیلی نجیب و مودب میباشند
ـ از طرد شدن هراس دارند
ـ مطیع و سر بزیر هستند
ـ از جریحه دار شدن احساسات دیگران و یا برانگیختن خشم آنان هراسانند
ـ مدام در پی خوشنود سازی دیگرانند
ـ از تعارضات، برخورد و رویارویی ها گریزانند
ـ معمولا دیدگاهها، احساسات و خواسته های خود را بیان نمیكنند
ـ اغلب اوقات نیازهایشان برآورده نمیشود
ـ معمولا به اهداف خود نایل نمیگردند
ـ اعتماد بنفس پایینی دارند
ـ دیگران بدرستی نمیدانند كه اینگونه افراد خواهان چه چیز هستند و به چه چیز علاقه مند میباشند
ـ اظهارات اینگونه افراد معمولا پوزش آمیز، فاقد اعتماد بنفس، مبهم، غیر مستقیم و كنایه آمیز است
ـ به دیگران اجازه میدهند برایشان تصمیم بگیرند و تعیین تكلیف كنند
ـ حق انتخاب را به دیگران میدهند
ـ به حقوق فردی خود ناآشنا بوده و یا در احقاق و مطالبه آنها ناتوانند
ـ برای خود ارزش و حرمتی قائل نیستند
ـ قدرت "نه" گفتن ندارند
ـ در تصمیم گیری مستقل ناتوان و درمانده هستند
ـ دیگران به آسانی حقوق آنان را نادیده گیرفته و پایمال میكنند
ـ در درون خود احساس ناكامی و خشم دارند و معتقدند دیگران آنطور كه باید آنها را درك نكرده و یا به آنها توجه نمیكنند
ـ زود تسلیم شدن، طفره رفتن، كمرویی و بی قراری از دیگر خصوصیات افراد منفعل است
ـ افراد منفعل در برابر انتقادات دیگران مضطرب و آشفته میشوند
ـ افراد منفعل خود را دست كم میگیرند و بیشتر به دیگران بها میدهند تا به خودشان
ـ افراد منفعل ارزش خود را كمتر از دیگران میدانند و براحتی تسلیم خواست دیگران میشوند.
▪ افراد منفعل چنین می اندیشند:
۱) دیگران مهمتر، باهوشتر و بهتر از من هستند.
۲) دیگران من را دوست ندارند، چرا كه من لایق دوست داسته شدن نیستم.
۳) دیدگاهها و عقاید من بی ارزش و بی اهمیت هستند.
۴) من بایستی درهر كاری كه انجام میدهم كامل و بی نقص باشم و گرنه یك شكست خورده مطلق هستم.
۵) آسایش و امنیت در سكوت كردن، مخالفت نكردن و عدم بروز احساسات و افكار است.
▪ نحوه صحبت كردن و وضعیت بدنی افراد منفعل:
۱) افراد منفعل هنگام صحبت كردن از برقراری تماس چشمی اجتناب میكنند.
۲) در حضور دیگران حالت بدنی سست، خمیده و قوز كرده دارند.
۳) لحن صدای آنها خیلی آرام، آهسته، منقطع و مردد بوده و با مكث زیاد همراه است.
▪ احساسات افراد منفعل:
۱) اضطراب
۲) درماندگی
۳) خشم از دست خود و دیگران
۴) ناكامی
۵) افسردگی.
▪ تاثیر گذاری افراد منفعل بروی دیگران:
احساس گناه، برتری و ترحم دیگران را برمی انگیزند. افراد منفعل نزد دیگران از احترام و اعتماد برخوردار نمیباشند.
▪ تداوم موضع منفعل منجر میگردد به:
۱) افسردگی: خشمهای فروخورده فرد، خود را بصورت افسردگی بروز میدهد. احساس درماندگی و عدم كنترل بر زندگی.
۲) نفرت و بیزاری: فرد از دست افرادی كه وی را مورد سوء استفاده و بهره جویی قرار داده اند خشمگین و منزجر میشود.
۳) ناكامی: چقدر من بی عرضه هستم؟ چرا اجازه میدهم دیگران اینگونه من را طعمه و قربانی خود سازند؟ چه آسان دیگران از من سوء استفاده میكنند.
۴) خشونت:خشمهای انباشته شده بطور انفجاری خود را بروز میدهند.
۵) تضعیف روابط
ـ اضطراب
ـ كناره گیری فرد
ـ ناراحتی های جسمی مانند: سردرد، زخم معده و فشار خون بالا.
۲) رفتار پرخاشگر-منفعل(PASSIVE-AGGRESSIVE): اینگونه افراد بطور منفعل و غیر مستقیم پرخاشگری میكنند
ـ از برخورد و رویارویی مستقیم اجتناب می ورزند
ـ اما تمام تلاش خود را میكنند تا بطریقی رفتار غیر منصفانه دیگران را تلافی كنند
ـ و یا بطور غیر مستقیم با دیگرا ن لجبازی كرده و نافرمانی میكنند
به این سناریو توجه كنید: خانمی هنگام خروج از منزل به شوهر خود میگوید كه لباسها را اتو بزند، مرد نیز با پاسخ: "باشه حتما" می پذیرد. اما پس از ترك منزل مرد لباسها را اتو نمیزند. و یا رییس اداره با كارمند خود بد رفتاری میكند، كارمند خشمگین كه قادر نیست رودررو مقابل رییس خود بایستد، در غیاب رییس خود از انجام وظایف محوله خود سرباز زده و یا به اموال اداره و یا رییس خود خسارت وارد میسازد.
۳) رفتار پرخاشگرانه (AGGRESSIVE): افراد پرخاشگر خودمحور، بی ملاحظه، خودخواه و سلطه گر میباشند
ـ افراد پرخاشگر منحصرا به حق و حقوق، احساسات و نیازهای خود تمركز داشته و توجه میكنند و حقوق دیگران را نادیده میگیرند
ـ این افراد تهدید كننده، زورگو، پر توقع و مغرور میباشند
ـ افراد پرخاشگر ظاهری فریبنده و اغوا گر داشته و نیاز مبرمی به حفظ قدرت و جایگاه خود دارند
ـ قلدری، آزارگری، ارعاب گری از دیگر خصوصیات افراد پرخاشگر است
ـ افراد پرخاشگر بصورت كلامی ویا فیزیكی با قدرت نمایی و تهدید به خشونت و انتقام جویی بر دیگران تفوق و تسلط می یابند
ـ افراد پرخاشگر ممكن است در كوتاه مدت به خواسته های خود دست یابند اما در بلند مدت از تعداد دوستان آنها كاسته و به تعداد دشمنان آنان افزوده میگردد-فریاد كشیدن، به هم كوفتن درها، ناسزاگویی، تمسخر كردن، پوزخند زدن، قطع مكرر صحبت دیگران، تكان دادن مشتها حین صحبت كردن، انداختن تمام تقصیرات به گردن دیگران، از دیگر خصوصیات اینگونه افراد است-از نظر افراد پرخاشگر هیچ كس حق ندارد با آنها مخالفت كند-افراد پرخاشگر از واژه های "من" و باید" بسیار استفاده میكنند-افراد پرخاشگر ارزش خود را بیشتر از دیگران میدانند.
▪ نحوه صحبت كردن و وضعیت بدنی افراد پرخاشگر:
۱) با صدای بلند صحبت میكنند.
۲) به دیگران خیره میشوند و چشم غره میروند.
۳) محكم و استوار و دست به سینه مقابل دیگران می ایستند. و معمولا به فضای شخصی دیگران تجاوز میكنند.
▪ احساسات افراد پرخاشگر:
۱) برتری
۲) كنترل گر
۳) همیشه حق بجانب
۴) شاكی و معترض.
▪ تاثیر گذاری افراد پرخاشگر بروی دیگران:
دیگران در مقابل افراد پرخاشگر حالت دفاعی بخود میگیرند، میرنجند و تحقیر میشوند و احساس خشم، ترس وانتقا مجویی آنان بر انگیخته میگردد.
۴) رفتار قاطع و یا جراتمندانه(ASSERTIVE): قاطعیت یعنی بیان احساسات، دیدگاهها، نیازها و خواسته ها بطور مستقیم، صادقانه، غیر مبهم و صریح
ـ قاطعیت یعنی احترام به حقوق دیگران و خود بطور برابر
ـ قاطعیت یعنی دستیابی به موقعیت "برد-برد"
ـ افراد قاطع ارزش خود را برابر با دیگران میدانند.
▪ قاطعیت یعنی:
ـ دفاع از حقوق مشروع خود با وجود انتقادها، مقاومتها و پرخاشگریها.
ـ بیان عقاید و دیدگاههای خود در ضمن محترم شمردن نظرات دیگرن بدون احساس گناه، خجالت و مرعوب شدگی.
ـ داشتن مهارت ابراز وجود.
ـ رد درخواستهای نابجا بدون رودربایستی و احساس خجالت.
ـ قدرت "نه " گفتن بدون احساس گناه و شرمساری.
ـ مطرح كردن درخواستها و یاری طلبیدن.
ـ شناخت حقوق فردی و چگونگی دستیابی و احقاق آنها.
ـ رعایت انصاف و عدالت متقابل.
ـ رد كردن دعوت دیگران با قاطعیت و بدون رودربایستی و احساس خجالت و شرمساری.
ـ توانایی اعتراض كردن و انتقاد كردن بطور سازنده و سالم.
ـ توانایی تحسین و تمجید كردن از دیگران بدون چاپلوسی و صادقانه.
ـ توانایی آغاز كردن، تداوم بخشیدن و خاتمه دادن به گفتگو با قاطعیت.
ـ صراحت، صلابت، صداقت و احترام متقابل شالوده رفتار قاطعانه است.
ـ دریافت و دادن بازخوردهای صادقانه.
ـ ابراز خشم و دیگر احساست منفی بطور سالم.▪ نحوه صحبت كردن و وضعیت بدنی افراد قاطع:
۱) لحن صدای آرام، قاطع و محكمی دارند.
۲) تماس چشمی مناسبی برقرار میكنند.
۳) ژستی ریلكس و دوستانه و در عین حال با صلابت دارند.
▪ احساسات افراد قاطع:
ـ اعتماد بنفس
ـ احترام به خود
ـ هدف گر
ـ كامیاب
ـ آرامش خاطر.
▪ اثر گذاری افراد قاطع بروی دیگران:
ـ دیگران در حضور افراد قاطع احساس ارزشمندی بیشتری دارند. و در مقابل، دیگران نیز برای افراد قاطع احترام قائل بوده و به آنان اعتماد بیشتری دارند.
ـ یك تفاوت عمده افراد قاطع با افراد منفعل و پرخاشگر، قابل پیش بینی بودن رفتار آنهاست.
ـ فرد قاطع در می یابد كه بطور طبیعی با برخی افراد ناسازگار و با برخی افراد سازگار است. بنابراین از طرد شدن نمی هراسد. از منظر وی طرد شدن برسمیت شمردن همین ناسازگاری اجتماعی با یك فرد خاص بوده و نه بازتابی از ارزشهای وی بعنوان یك انسان.
▪ حقایقی در باره قاطعیت:
۱) هنگامی كه از حقوق خود دفاع میكنید در واقع به خود و دیگران بها میدهید و احترام دیگران را بیشتر نسبت به خود بر می انگیزید.
۲) زندگی كردن به گونه ای كه هیچگاه دیگران را نرنجانیم، دست آخر هم خودمان و هم دیگران، رنجیده خاطر خواهیم شد.
۳) گذشتن و دست كشیدن از حقوق خود، به دیگران می آموزد كه به حقوق شما احترام نگذاشته و با شما بد رفتاری كنند.
۴) هنگامی كه شما به دیگران نمی گویید كه رفتار نامناسب آنها چه تاثیر منفی ای بر شما می گذارد، در واقع فرصت تغییر و اصلاح را از آنها سلب میكنید.
۵) تا زمانی كه حقوق دیگران را نقض نكرده باشید، شما حق دارید ابراز عقیده كنید.
۶) قاطعیت نیز نوعی مهارت است كه به تمرین و ممارست نیاز دارد. قاطعیت نیز دارای محدودیتهای خاص خود میباشد برای مثال شما نباید با یك فرد بیمار و ناخوش با قاطعیت برخورد كنید بلكه بایستی با مراعات حال وی از برخی از حقوق خود بگذرید.
▪ چگونه قاطع باشیم:
۱) در وهله نخست از حقوق فردی خود آگاهی یابید.
۲) خود فاش سازی سالم و صحیح را بیاموزید.
۳) پافشاری و سماجت لازمه قاطعیت میباشد.
ممكن است تقاضاهای معقول و بحق شما با مقاومت روبرو شده و بی پاسخ باقی بمانند. یك راهكار مناسب در این مواقع پافشاری قاطعانه است به این صورت كه بدون آنكه عصبانی شوید،برنجید و یا صدای خود را بلند كنید با خونسردی و صلابت مكررا در خواست خود را تكرار كنید. صرفنظر از شگردهایی كه افراد برای منصرف كردن شما بكار میبندند، تا اجابت تقاضاهای خود و دستیابی به حقوق مشروع خود بجنگید.
۴) وضعیت بدنی و زبان جسمانی (بدن) شما دو مولفه بسیار مهم در برخورد قاطعانه شما با دیگران میباشند. زبان بدن شما میبایست مطمئن و توام با آرامش باشد. تماس چشمی مستقیم با مخاطب خود برقرار كنید اما خیره نشوید.
هنگامی كه به چشمان فرد مقابل خود نگاه نمیكنید، خود را آسیب پذیر و سلطه پذیر مینمایانید. حالت چهره شما بایستی با پیام ارسالی شما همخوانی و هماهنگی داشته باشد. لحن و آهنگ صدای شما نیز به همین ترتیب. با ژستی ریلكس، محكم و پذیرنده در مقابل دیگران بایستید. خود را از موقعیتهای منفعلانه رهایی بخشید، مثلا هنگامی كه شما نشسته و طرف مقابل شما ایستاده باشد، فرد مقابل شما در موقعیتی برتر و مسلط تر نسبت به شما قرار خواهد داشت. هنگام صحبت كردن با دیگران از تكان دادن بی مورد دستها و پاهای خود كه اضطراب، تردید، ترس و عدم اعتماد بنفس شما را آشكار میسازند جدا خودداری كنید. جدیت بایستی در چهره شما موج بزند.
۵) لحن و آهنگ صدا نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. لحن صدای شما بایستی خنثی باشد و بار احساسی نداشته باشد. قاطع، محكم و آرام صحبت كنید. لرزش صدا یك عامل منفی در برقراری ارتباط قاطعانه است. با صدای رسا و شمرده صحبت كنید. مكث ها را هنگام صحبت كردن حذف كنید. مانند " اِ اِ.." و یا "اوم...". با تردید و بلاتكلیفی صحبت نكنید .واژه های "نمیدانم.." و"فكر كنم..." را كمتر بكار برید.
۶) مواضع سست اتخاذ نكنید. پوزش خواستن مكرر از اقتدار شما میكاهد.
۷) بدون احساس شرم، خجالت و بی كفایتی تعریف و تمجید دیگران را بپذیرید. با متانت و وقار تنها با عبارت"متشكرم" تعریف و تمجید دیگران را پاسخ گویید. هرگز خود را كوچك و بی اهمیت فرض نكنید. مثلا وقتی كه كسی از لباس شما تعریف میكند كه "چه لباس قشنگی پوشیدی" پاسخ ندهید كه "این لباسو من ۳ ماه كه دارم" و یا هنگامی كه فردی از زحمات شما قدردانی میكند به وی پاسخ ندهید كه"نه كاری نكردم" و یا "وظیفم بود".
۸) از متهم كردن و ملامت دیگران بپرهیزید و همواره سعی كنید با تمركز بر مشكلات راه حل مناسبی برای آنها بیابید. بجای محكوم كردن، تشویق كنید و پیشنهاد ارائه دهید.
۹) طوری درخواست نكنید كه پاسخ منفی بشنوید. جای اینكه بگویید "چرا پنجره رو باز نمیكنی" بگویید"ممكن لطفا پنجره رو باز كنی".
۱۰) از قضاوت كردن بپرهیزید و به حقایق بپردازید. بجای اینكه بگویید: "متنی كه تایپ كردی خیلی مزخرفه" بگویید: "تایپ شما نیاز به بازنگری دارد".
۱۱) قاطعانه و مصمم"نه" بگویید. اگر مایل بودید توضیح مختصری از علت رد تقاضای خود بدهید، اما بیش از حد خود را توجیه نكنید. توجیه كردن، بهانه تراشی و عذر خواهی بیش از حد و بی مورد از اقتدار شما میكاهد.
۱۲) بمنظور اجتناب از تعارض و برخورد با لبخند زدن، سر تكان دادن و تائید طرف مقابل، تظاهر به توافق نكنید.
۱۳) از فرضیات و پیش داوریها اجتناب ورزید. گمان نكنید كه از پیش میدانید فرد مقابل شما چه میخواهد بگوید و یا انگیزه هایش چه چیزهایی میباشند.
۱۴) از دیگران انتظار نداشته باشید بدون آنكه كلامی دم بزنید افكار شما را بخوانند.
۱۵) هرگز كسی را با پیامدهای خاصی تهدید نكنید. تنها پیامد رفتار وی را گوشزد كنید. چرا كه اگر تهدیدات خود را عملی نسازید از اعتبار و اقتدار شما كاسته خواهد شد.
۱۶) تا میتوانید روشن، مشخص، صریح و خاص تقاضاها، افكار و احساسات خود را مطرح سازید.
۱۷) چنانچه مطلبی را میخواهید با كسی در میان بگذارید، مستقیما و بدون واسطه با همان فرد خاص صحبت كنید. اگر میخواهید به"علی" حرفی را بزنید به "محمد" نگویید كه پیغام شما را به "علی" بدهد. از طفره رفتن نیز خودداری كنید.
۱۸) هیچگاه در حضور جمع از فردی انتقاد نكنید. هیچگاه در حضور دیگران كسی را نصیحت نكنید.
۱۹) پیام های خود را مالك گردید. جملات خود را با ضمیر "من" آغاز كنید.
۲۰) اگر ایده و پیشنهادی دارید بدون ترس، شرمساری و خجالت داوطلبانه آن را مطرح سازید.
۲۱) از عقاید و حقوق خود دفاع كنید، حتی اگر دیگران با شما هم عقیده نباشند. اجازه ندهید دیگران عقیده خود را به شما تحمیل كنند. مگر اینكه از استدلال منطقی برخوردار باشند.
۲۲) درخواستهای نابجا و غیر منطقی را رد كنید.
۲۳) در صورت نیاز از دیگران تقاضای كمك كنید.
۲۴) اگر احساس كردید قانون و یا سنتی غیر منصفانه و نا معقول است، از زیر سوال بردن آن بیم نداشته باشید.
۲۵) به دیگران فرصت اظهار عقیده بدهید و به عقایدشان احترام بگذارید.
۲۶) بجای اینكه بگویید: "شما اشتباه میكنید". بگویید: "من با شما موافق نیستم".
۲۷) جای اینكه بگویید: "فكرت خیلی احمقانه است" بگویید: "تو فكرهای عجیبی در سر داری اما من تصور نمیكنم كه عملی باشند".
۲۸) از رفتار دیگران انتقاد كنید و نه از خودشان. بجای اینكه بگویید: "تو خیلی شلخته و بی نظمی" بگویید: "این پرونده ها را چرا درست سر جایشان قرار ندادی"
۲۹) از عبارت "تو باید" استفاده نكنید و جای آن بگویید:"من فكر میكنم بهتر باشد كه.."
۳۰) مراحل فرایند قاطعیت:
ـ توصیف رفتار: "وقتی تو دیر به خانه بازمیگردی"
ـ توصیف تاثیر رفتار بر شما: "من خیلی ناراحت میشوم و حوصلم سر میرود"
ـ همدلی كردن: "میدونم كه برات سخته و خیلی سرت شلوغه اما.."
ـ بیان خواسته های خود: "ازت میخوام وقت بیشتری را با من بگذرانی"
ـ ارائه راه حلهایی برای مسئله: "بهتر یك جوری برنامه كاری تو تنظیم كنی كه زودتر به خانه برگردی"
ـ نشان دادن پیامدها: "دیر به خانه بازگشتن تو ما را از هم دور میكند" و "اگر ببینم باز هم دیر به خانه برمیگردی من هم در رابطه یمان تجدید نظر خواهم كرد"
▪ قاطعیت به ما كمك میكند تا احساس بهتری نسبت به خود داشته باشیم.
▪ قاطعیت به ما كمك میكند تا اعتماد بنفسمان را رشد دهیم.
▪ قاطعیت به ما كمك میكند تا روابط صادقانه و سالمی داشته باشیم.
▪ قاطعیت به ما كمك میكند تا بر موقعیتهای روزمره كنترل و تسلط بیشتری داشته باشیم.
▪ قاطعیت به ما كمك میكند تا از سلطه جویی ها و سوء استفاده های دیگران پیشگیری بعمل آوریم.

منبع : سایت تحلیلی MLM